قضاوت به شرط پوشیدن کفش
اسلام، به عنوان آخرین و کامل‌ترین دین الهی، برقراری عدل و برابری میان مردم و جامعه را امری لازم دانسته و در آن تاکید زیادی بر دوری از نزاع، قضاوت عجولانه و اختلاف دارد. چنان که حضرت علی (علیه السلام) در این باره می فرماید:
اِیّاکُمْ وَ الْمِراءَ وَ الْخُصُومَةَ فَاِنَّهما یُمْرِضانِ الْقُلُوبَ عَلَی الاِْخْوانِ وَ یَنْبُتُ عَلَیْهِما النِّفاقَ.
از اختلاف و نزاع دوری کنید؛ زیرا نزاع، قلب‌های برادران دینی را نسبت به یکدیگر بیمار می‌کند و در آنها خار نفاق می‌رویاند.
انسان موجودی اجتماعی است، ولی نوع فکر وعمل همه افراد یکسان نیست و حتی دید و نگاه افراد نسبت به مسائل مختلف زندگی هم متفاوت است. متاسفانه برخی افراد سر هر موضوع و یا اتفاقی که از طرف فرد مقابلشان صورت می‌گیرد، پیش داوری و یا قضاوت زود هنگام می‌کنند که در زندگی آنها تاثیر منفی می‌گذارد.
شاید تا به حال دیده باشید که داور یک مسابقه ورزشی قبل از اینکه صحنه‌ای اتفاق افتاده باشد؛ سوت بزند و بر حرف خودش هم پافشاری کند و قبل از اینکه از کمک داورها بپرسد، سوت کر کننده‌اش را به صدا در بیاورد و خطای یکی از بازیکن ها را اعلام کند؟ در این هنگام پیش داوری اتفاق افتاده است ...
همین عجولانه سوت‌زدنها و همین قضاوت‌های عجولانه می‌تواند نتیجه یک بازی و یا زندگی را تغییر دهد. پس انسان در هر کاری باید از قضاوت عجولانه بپرهیزد. در زندگی زناشویی هم بسیار دیده می‌شود که بعضی همسران خیلی سریع نسبت به هم پیش داوری و قضاوت می‌کنند و معمولا چنین تصوری دارند که خیلی از مسائل را می‌دانند.این موضوع در بسیاری مواقع اتفاق افتاده است و حتی در بعضی از خواستگاری‌ها هم برخی خانواده‌ها و افراد، به محض مشاهده ظاهر كسی یا چیزی، بلافاصله در مورد خوب یا بد بودن آن قضاوت می‌كنند. این حالت سطحی نگری نه تنها در شان انسان مومن نیست، بلكه حتی در شان یك فرد عاقل هم نیست.
قضاوت اصلی که کار انسان نیست و متعلق به خداست اما در طول زندگی هم انسان عاقل باید قضاوتش مبتنی بر تحقیق و دوراندیشی باشد؛ صرف داشتن ظاهر فریبنده و یا یك رفتار خوب یا بد نباید مبنای قضاوت انسان قرار گیرد. اما متاسفانه بسیاری از مردم این گونه هستند؛ یعنی منشا قضاوت آنها را همین ادراكات سطحی و ابتدایی تشكیل می‌دهد. از این رو، در بسیاری از موارد با قضاوت‌های نادرست، در دامهای شیطان می‌افتند.
حضرت عیسی (علیه السلام) ضمن دادن هشدار نسبت به این آفت، می‌فرماید: خوشا به حال آن كسی كه بینش یا بینایی اش در دلش باشد نه در چشمش. این امر به حدی مهم است که خداوند قادر در آیه 24 سوره حود به نوعی به آن اشاره دارد و می‌فرماید:
مَثَلُ الْفَریقَیْنِ کَالْأَعْمى وَ الْأَصَمِّ وَ الْبَصیرِ وَ السَّمیعِ هَلْ یَسْتَوِیانِ مَثَلاً أَ فَلا تَذَکَّرُونَ
مثل این دو گروه مانند شخص کر و کور و شخص بینا وشنواست، آیا این دو گروه با هم یکسان هستند، پس چرا متذکر نمی شنوند. خداوندعالم به جهت آنکه حالت و وضعیت دو طائفه مۆمن و کافر برای مردم آشکار شود، افراد ظالم و کافر را به شخص کر و نابینا و افراد مۆمن و بصیر را به شخص بینا و شنوا تشبیه کرده و می فرماید: آیا این دو شخص با هم یکسانند؟هرگز چنین نیست ، بلکه افراد ظالم چون کر و کور هستند، راهی به دریافت حقیقت ندارند و در گمراهی خود غوطه ورند، اما اشخاص مۆمن به نورایمانشان بینا و شنوای حقند و لذا هدایت یافته و رستگارند و این تشبیهات الهی برای کسانیست که چشم بینا و گوش شنوا و قلب خاشع داشته باشند و از این مثلها موعظه و تذکر بپذیرند.
ما در زندگی باید بیاموزیم قبل از آنکه درباره شخصیت، زندگی و حتی راه رفتن کسی قضاوت کنیم، کمی با کفش‌های او راه برویم. در زندگی وقتی که رفتار دیگران را مشاهده می‌کنیم، آنچه می بینیم به درجه شفافیت پنجره‌ای که از آن مشغول نگاه کردن هستیم بستگی دارد. قبل از هرگونه انتقادی، بد نیست توجه کنیم به اینکه خود در آن لحظه چه ذهنیتی داریم و از خودمان بپرسیم آیا آمادگی آن را داریم که به جای قضاوت کردن فردی که می‌بینیم، درپی دیدن جنبه‌های مثبت او باشیم؟
باید گفت در رابطه همسران هم زیر سوال بردن همسركار درستی نیست. به عنوان مثال وقتی خانمی به شوهرش می‌گوید كه خانواده تو به من چنین حرفی را زده‌اند و یا چنان اعمالی را انجام داده‌اند و شوهر نیز به جای قضاوت، بر اساس همان حرفهای مطرح شده خانم، شروع به زیر سوال بردن می‌كند و می‌گوید باید ببینم كه تو چه حركت و رفتاری را انجام داده‌ای كه آنها چنین رفتاری را نسبت به تو اعمال کرده‌ا‌‌ند، قطعا فردی كه چنین موضع‌گیری نسبت به همسرش پیش بگیرد، طرف مقابل احساس می‌كند كه نسبت به او پیش‌داوری شده و همسر طرف خانواده‌اش را گرفته است در غیر اینصورت چنین صحبت‌هایی را مطرح نمی‌كرد. بنابراین موضع‌گیری‌هایی از این قبیل، عمل قضاوت را با دشواری و نا كامی مواجه می‌کند.
پس بیایید زود قضاوت نكنیم. زود به انتهای قضیه نرسیم و یكدفعه به قاضی نرویم یا در میان صحبت‌ها مدام دنبال درست و غلط نگردیم. قبل از نتیجه گیری كردن در مورد حرفهای دیگران كمی فكر كنیم ؛ خصوصا اگر می‌دانیم که این صحبت فقط از یك احساس زود گذر نشات می‌گیرد
یکی از بهترین شیوه‌هایی که باعث می‌شود از پیش‌داوری پرهیز کنیم، این است که همواره فکر کنیم همه حقیقت آن چیزی نیست که خودمان تصور می‌کنیم و همیشه اتفاقاتی وجود دارد که ما در جریان نیستیم و به قول ادبا:« مرا دو گوش دادند و یک زبان»یعنی باید سعی کنیم که بیشتر اطلاعات را وارد ذهنمان کنیم و با خود پیمان ببندیم که قبل از هر پیش‌داوری، نخست باید جنبه‌های مختلف یک مسئله و یا پدیده را مورد بررسی قرار دهیم؛ البته این روش یک نوع مهارت در زندگی افراد تلقی می‌شود.
زوج ها، پدر و مادرها و خانواده‌ها باید بر مبنای حق و حقیقت و با صبر و حوصله و راه روشنی که خداوند و معصومین(ع)، به آنها نشان داده‌اند، در موقعیت‌های مختلف این شیوه‌ها را تمرین کرده تا به تدریج این شیوه، در فرآیند فکری آنها چیره شود و به دور از پیش داوری، قضاوت و تصمیم‌گیری کنند. بیایید از همین حالا در مورد قضاوت کردن بیندیشیم. یه کار خیلی سخت ودر عین حال شدنی. وقتی یاد بگیریم که دیگران رو قضاوت نکنیم چند قدم دیگه به خدای درونمون نزدیکتر میشیم و در حقیقت تنها کسی که حق قضاوت کردن داره خداست نه ما…
وهاب خدابخشی
بخش خانواده ایرانی تبیان
مطالب مرتبط:
