تکامل برزخی
برای مۆمنان و انسانهایی كه در دنیا با سعی و كوشش خود را در مسیر حق نگه داشتند و تحت ولایت ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ مطیع دستورات آنها بودند بهره هایی در عامل برزخ وجود دارد.
بررسی تکامل در برزخ
بررسی این بحث باید در چند محور ارائه شود تا همه زوایای آن كاملاً روشن گردد:
1 . قبل از هر مطلبی باید معلوم شود كه برزخ كجا و چه عالمی است؟ برزخ به معنی چیزی است كه در میان دو شی حایل شود. و مراد از برزخ كه بعد از دنیا و قبل از قیامت وجود دارد آن است هنگامی كه روح از بدن جدا می‌شود پیش از آن كه بار دیگر در قیامت به بدن اصلی بازگردد، در عالمی كه میان دو عالم (دنیا و قیامت) است قرار خواهد داشت.
2 . بر اساس معارف اسلامی كه از قرآن و روایات بدست می‌آید جای هیچ گونه تردیدی در تكامل برزخی نیست مثلاً در روایتی آمده كه روزی حضرت عیسی مسیح ـ علیه السّلام ـ از كنار قبری عبور كرد، به اذن الهی و براساس علم غیب صاحب آن قبر را در عذاب دید، سال بعد از كنار همان قبر گذشت و صاحب قبر را معذّب نیافت، از پیشگاه الهی درخواست نمود كه او را از علت تغییر وضع آگاه سازد، خداوند به حضرت مسیح وحی فرستاد كه صاحب قبر فرزند صالحی ازخود بجای گذارده بود ، او در این فاصله بالغ شد و به دو كار خیر دست زد یكی آن كه راهی را برای عبور مردم اصلاح نموده و آن دیگر یتیمی را مسكن و مأوی داد و من گناه این پدر را به احترام عمل فرزند نیكوكارش بخشیدم.
گذشته از این در روایت فراوانی اصرار شده كه بازماندگان اموات باید خیرات و صدقات به نیت اموات‌شان انجام دهند و برای آنان طلب آمرزش نمایند از این گونه معارف اسلامی به آسانی بدست می‌آید كه در برزخ تكامل وجود دارد.
پس از نظر متون دینی تكامل برزخی قطعی است و گرنه آن همه سفارش درباره اموات نمی‌شد.
3 . مسأله تكامل برزخی در آثار عرفانی نیز به تفصیل بحث شده و به طور كلی عرفا بر آن هستند كه تكامل برزخی حقیقت انكارناپذیری است یكی از بزرگان اهل معرفت در این باره می‌گوید: (بعد از ارتحال از سرای فنا و انتقال به دار بقاء بندگان را ترقی حاصل شود {تكامل دارند} عارف عربی به این مسأله اصرار دارد كه برخی از بزرگان مانند جنید و شبلی و ابو یزید را در عالم مكاشفه دیده‌اند كه تكامل برزخی برای آنان حاصل شده است. اما باید توجه داشت كه این ترقی مخصوص طایفه‌ای خاصی نیست مثلاً اینكه بسیاری از حقایق برای انسان كشف می‌شود و یا از باطن اعمال خود آگاه می‌گردد و مانند آنها در حقیقت نوعی ترقی و تكامل است)
4 . از نظر فلسفی نیز درباره تكامل برزخی به تفصیل بحث شده و در مجموع تكامل برزخی مورد قبول فلاسفه قرار گرفته است مثلاً بوعلی سینا می‌گوید: «جسم و بدن در وجود نفس شرط است اما نفس در بقای خود نیازی به بدن و جسم ندارد و شاید نفس وقتی از بدن جدا می‌شود و اگر هنوز كامل نشده باشد بدون بدن نیز می‌تواند كامل شود زیرا بدن در تكمیل نفس شرط نیست.»
و هم‌چنین در جای دیگر از تعلیقات می‌گوید: همان گونه كه نفس و روح در حالت خواب بدون كمك قوای بدن می‌تواند فیض‌هایی را دریافت كند، در حالی كه بدن در برزخ همراه او نیست نیز می‌تواندبدون كمك بدن فیض‌هایی را دریافت كند.
بنابر آنچه گفته شد معلوم می‌شود كه از نظر متون دینی (قرآن و روایات) و معارف عرفانی و ره‌آورد فلسفی در تكامل برزخی جای تردید نیست.
حال که در برزخ تکامل وجود دارد در کنار این تکامل آیا ما در عالم برزخ می توانیم از وجود ائمه بهره مند باشیم ؟
بهره مندی از ذوات مقدس اهل بیت ـ علیهم السلام ـ محدود به دنیا نیست بلكه در آخرت و حیات پس از مرگ نیز ما از آن حضرات بهره مند می شویم چون كه آنها واسطه فیض پروردگار عالم هستند و این وساطت شامل همة موجودات در هر عالمی می شود. در زیارت جامعه كبیره می خوانیم «و امناء الرحمان» ائمة ـ علیهم السلام ـ امینان رحمت حق هستند.
البته اگر كسی در سیر صراط مستقیم باشد و عقاید و اعمال خود را هماهنگ با دستورات خداوند بكند بهره های خاصّی از این حضرات خواهد برد از جمله اینكه در هنگام جان دادن و مفارقت روح از بدن این شخصیت های بزرگوار بر بالین انسان مۆمن خواهند آمد كه لذّت وصف ناپذیری را از مۆمن خواهد چشید.
در روایتی از قول سدیر الصیرفی آمده است كه به امام صادق ـ علیه السلام ـ عرض كردم ای پسر رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فدایت شوم آیا مۆمن از قبض روح خود اكراه دارد؟
حضرت ـ علیه السلام ـ فرمود به خدا قسم نه. آن هنگام كه ملك الموت برای قبض روحش در رسد (ابتدائاً) اظهار ناراحتی می كند ملك الموت به وی می گوید: ای ولیّ خدا ناراحت نباش قسم به خدایی كه مبعوث كنندة محمد ـ صلی الله علیه و آله ـ است ما برای تو از پدری مهربان نیز مهربانتریم دیدگانت را بگشای و بنگر. سپس حضرت رسول امیرالمۆمنین، فاطمه، حسن و حسین و فرزندانِ امام آنان برای شخص مجسّم می گردند. در این هنگام ملك الموت می گوید: این رسول خدا، امیرالمۆمنین، فاطمه، حسن و حسین و ائمه هستند كه همنشینان تو هستند مختصر دیدگانش را می گشاید و نداگری از جانب حق او را می خواند و می گوید: ای نفسی كه به محمد ـ صلی الله علیه و آله ـ و اهل بیتش آرامش یافتی، بازگرد به سوی پروردگارت در حالی كه ولایت ائمه را پذیرفته و بدان خرسندی و مرضیّ خدای سبحانی ،پس داخل شو در زمرة بندگانم و داخل شو در بهشتی كه مهیّا ساخته ام "فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی "در این لحظه برای مۆمن هیچ امری دوست داشتنی تر از خلاص روح و لحوق به منادی نیست. (فروع كافی، ج 3، ص 127)
چه بهره مندی بالاتر از اینكه منادی به آدم بگوید تو همنشین این ذوات مقدس هستی.
بنابراین برای مۆمنان و انسانهایی كه در دنیا با سعی و كوشش خود را در مسیر حق نگه داشتند و تحت ولایت ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ مطیع دستورات آنها بودند بهره هایی در عامل برزخ وجود دارد.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش اعتقادات شیعه تبیان
منابع:
سایت اندیشه قم
فروع کافی ج 3
مطالب مرتبط:
