دیده زیبا بین داشته باشیم !!

خداوند هر موجودی را در ظرفیت وجودی‌اش زیبا و كامل آفریده و برای دستیابی به هدفش از خلقت، همه ابزارها و راهنمایی‌ها را در اختیارش قرار داده‌است.

گذشته از اینکه، حس زیباگرایی را در وجود انسان نهادینه نموده‌است؛ همچنان كه حسّ كنجكاوی ،‌نیكی‌گرایی، خداگرایی و عشق و پرستش را در فطرت او نهادینه كرده، حس زیباگرایی را هم با سرشت و طبیعت انسان در آمیخته است، از این جا به بعد به انسان مختار و صاحب اراده بستگی دارد كه با كدام عینك زشت یا زیبا و از چه نگرشی به جهان و حوادث و موجودات آن نگاه كند.

آیا از حس زیبایی دوستی‌اش به شایستگی و مقتضای هدف آفرینش استفاده می‌کند و به مقام "انسانیت" می‌رسد، یا همان گونه که آیه 7 سوره روم می فرماید"یَعْلَمُونَ ظَاهِراً مِنَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا" به زیبایی‌های ظاهری و سطحی بسنده می‌کند؟!

در اینجا بی مناسبت نیست که انواع زیباگرایی و ابزار چگونه زیبا دیدن را مورد برسی قرار دهیم:

الف) زیبایی‌های حسی: یعنی واقعیت‌هایی مثل باغ‌ها و جنگل‌های سبز و خرّم، كوه و دریاها و چشمه‌سارها و... كه انسان می‌تواند از راه حواس پنجگانه و ادراكات حسی، زیبایی‌های آن‌ها را احساس ‌كند و از هماهنگی آن با طبیعت و فطرت زیباگرایی خودش لذت ببرد.

در نتیجه محرومیت از هر یك از حواس ظاهری، محرومیت از درك بخشی از نعمت‌های الهی و لذت بردن از زیبایی‌های طبیعت را به همراه دارد.

به همین جهت هم هست که ائمه(علیهم‌السلام) به ما آموزش داده‌اند از خدا بخواهیم تا زنده‌ایم ما را از صحت و سلامتی حواس برخوردار نماید: "اَللَّهُمَّ مَتِّعْنَا بِأسْمَاعِنَا وَ اَبْصَارِنَا وَ قُوَّتِنَا اَبَداً مَا اَبْقَیْتَنَا؛[1] خدایا، ما را از شنوایی و بینایی و توانمان تا زمانی كه زنده‌ایم، بهره‌مند ساز!"

ب) زیبایی‌گرایی تخیلی: همچنان‌که شاعران، هنرمندان، نقاشان و سایر اصناف اهل هنر، با به تصویر كشیدن صحنه‌هایی از طبیعت و آن چه را كه در قوة "وهم و خیال" خویش مجسم می‌‌نمایند و حس زیباگرایی و زیباآفرینی خود را به ظهور و فعلیت می‌رسانند، یعنی از راه قوه خیال، هم بخشی از زیبایی‌ها را ادراك می‌كنند و هم زیباآفرینی می‌کنند.

ج) زیبایی‌های عقلانی: وقتی اندیشه انسان از حالت "قوه" به "فعلیت" برسد و در مسیری كه مقتضای فطرت اوست، به بار نشسته و شكوفا شود، از فهم و درك معانی و معارف و علوم، لذّت معنوی ویژه‌ای می‌برد، به شکلی كه گاهی لذّت‌های حسی و مادی، در مرحله پایین‌تری از آن لذّت قرار می‌گیرند.

د) زیبایی‌های قلبی و شهودی یا جمال عرفانی: بخشی از زیبایی‌ها هست، كه تنها با داشتن قلبی پاک و دور از زَنگار گناه، می‌توان حقیقت آن را درک كرد.

این زیبایی‌ها كه برتر از زیبایی عقلی است، مربوط است به فضایل و كمالات روحی و اخلاقی.

هر چقدر انسان از لحاظ روحی پاك‌تر و كامل تر باشد، آثار زیبایی‌های معنوی و قلبی را بیشتر و بهتر درك خواهد نمود.

درك زیبایی‌های محبت، از خودگذشتگی، ‌جانبازی، شهادت، صبوری و تحمّل رنج‌ها و سختی‌ها و مصایب، نیازمند قلبی خالص و زیبا و صیقل یافته چون آیینه است، تا دایره دركش به نقطه‌ای برسد كه بتواند با بصیرت و چشم باطن‌نگر خویش، عمق و باطن اندیشه و كردار خود و گاه دیگران را ببیند و زیبایی‌های فضایل و زشتی‌های رذایل را با تمام وجود، مشاهده نماید.

امام سجاد (علیه‌السلام) در مناجات الراغبین عرض می‌كند: "خدایا! از تو درخواست می‌كنم به حق تجلیّات وجه و انوار قدست، و عواطف رحمت و مهربانی‌ات... مرا از "مشاهده حُسن و جمالت" بهره‌مند گردان."[2]

در پایان مطلب، برخی از مصادیق زیبایی‌های حقیقی از نگاه امیرالمۆمنین(علیه‌السلام) بیان خواهد شد:

1 - جمال ظاهری انسان در صورت زیبای او است و باطن زیبا را در قلب پاك و باطن نیكو جستجو كنید.

2 - زیبایی شخص با ایمان، پارسایی او است.

3 - زیبایی بنده و بندگی، در اطاعت و فرمانبرداری از معبود است.

4 - زیبایی آزادمرد، در پرهیز از ننگ و ذلت است.

5 - زیبایی زندگی، در قناعت است.

6 - زیبایی نیكوكاری، در انجام دادن كار و منّت نگذاشتن است.

7 - زیبایی دانشمند در "عمل" است.

8 - زیبایی علم، در نشر و گسترش آن است.

9 - زیبایی سیاست، عدالت در حكومت و عفو و گذشت به هنگام قدرت است.

10 - زیبایی برادری (یا خواهری) احسان و نیكی به هنگام خوشی و ثروت، و از خودگذشتگی و ایثار در موقع سختی و تنگدستی است.[3]

پی نوشت ها:

1. قسمتی از دعای روز نیمه شعبان.

2. مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی، جهت آگاهی بیشتر به كتاب ارزشمند "به سوی خودسازی" مصباح یزدی رجوع شود.

3. محمدی ری شهری، میزان الحكمه، ج1، ص 416؛ احسان بخش، آثار الصادقین ،‌ج2، ص 297

منبع: سایت رهروان ولایت

مطالب مرتبط:

7راه پرورش قدرت تعقل

به خدا و جهان خلقت خوش بین باش!

تنها به کارهای خوب فکر کن!