غیبت، و سابقه ی آن در امّت های گذشته

در ادامه مبحث گذشته در رابطه با علل غیبت حضرت بقیة الله (عجل الله فرجه) به موارد ذیل اشاره می گردد:

آزادی از بیعت طاغوت های زمان

در برخی از روایات اسلامی آمده است که علّت و حکمت غیبت امام مهدی(علیه السلام) این است که آن حضرت به وسیله ی غیبت، از یوغ بیعت با طاغوت های زمان آزاد می شود و بیعت با هیچ حاکمی را بر عهده ندارد، تا بتواند در زمان قیام خود آزادانه تلاش کند. دیگر امامان، از روی تقیه، حکومت ها را به رسمیت می شناختند، ولی امام مهدی(عجل الله فرجه) مأمور به تقیه نیست و به همین جهت با حکومت ها و طاغوت های زمان بیعت نمی کند. اگر غیبت آن حضرت نباشد، این امر شدنی نیست.

امام حسن مجتبی(علیه السلام) در این باره فرمود:

هر کدام از ما (امامان معصوم) در زمان خود بیعت حاکمان و طاغوت های زمان را از روی تقیه به عهده گرفته ایم، مگر امام مهدی(عجل الله فرجه) که عیسی بن مریم(علیه السلام)، به امامت آن حضرت نماز می گذارد. خداوند ولادت او را مخفی نگه داشت و برای او غیبتی در نظر گرفت، تا زمانی که قیام می کند بر گردنش بیعت حاکمی نباشد.

در توقیعی که از ناحیه مقدسه صادر شده، به این موضوع اشاره شده است و حضرت می فرمایند:

هر کدام از اجداد من بیعت یکی از سرکشان عصر را بر گردن داشتند، ولی من در زمانی که قیام خویش را آغاز می کنم، بیعت هیچ کدام از حاکمان سرکش را بر عهده ندارم.(1)

اجرای سنت های پیامبران پیشین

یکی از علل و اسباب غیبت امام زمان(عجل الله فرجه) که در روایات آمده، این است که موضوع غیبت در اسلام چیز جدید و بی سابقه ای نیست بلکه در امم پیشین نیز به صورت یک سنت الهی جریان داشته است.

در مورد همانندی غیبت حضرت مهدی(عجل الله فرجه) با غیبت انبیاء، علل و حکمت هایی بیان شده است.

سدیر صیرفی می گوید: با مفضل و ابوبصیر و ابان بن تغلب خدمت امام صادق(علیه السلام) شرفیاب شدیم. آن حضرت بر روی خاک نشسته بود و لباس خیبری بر تن داشت و همچون مادری فرزند مرده، گریه می کرد و حزن و اندوه سراسر وجود حضرت را فرا گرفته بود و در حالی که اشک هایش جاری شده بود می فرمود:

ای آقای من! غیبت تو خواب را از دیدگانم سلب نموده و زندگانی را بر من تنگ کرده و آرامش را از قلبم گرفته است.

ای آقای من! غیبت تو، مصائب و اندوه مرا برای همیشه دردآور نموده است.

به آن حضرت عرض کردیم: ای فرزند بهترین انسان ها! چرا این قدر گریان و اندوهناک هستید؟

حضرت فرمود: امروز در کیفیت تولد و غیبت طولانی قائم(عجل الله فرجه) و گرفتاری مومنان و تردیدهایی که به واسطه طولانی شدن غیبت در آنان پیدا می شود و اکثر آنها از دینشان بر می گردند، تأمل کردم. رقت، قلبم را فراگرفت و غم و اندوه بر من چیره گشت.

از حضرت تقاضا کردیم بیشتر توضیح دهد.

فرمود: خداوند متعال در قائم ما، سه سنت از سه پیامبر قرار داده است؛ تولدی شبیه موسی(علیه السلام)، غیبتی چون عیسی(علیه السلام)، عمری مانند نوح(علیه السلام) و دلیل بر طولانی شدن عمر حضرت مهدی (علیه السلام)، عمر حضرت خضر(علیه السلام) است:

الف) سنت موسی(علیه السلام)

فرعون دریافته بود که زوال حکومت او به دست موسی(علیه السلام) خواهد بود. دستور داد کاهنان جمع شوند و او را از نسب موسی(علیه السلام) با خبر نمایند. کاهنان خبر دادند موسی (علیه السلام) از بنی اسرائیل است. لذا فرعون دستور داد تا شکم زنان حامله را دریدند و بیش از هزار مولود از بنی اسرائیل را کشتند، ولی به موسی(علیه السلام) که در حفظ و حمایت خداوند متعال به سر می برد، دست نیافتند.

سپس امام صادق(علیه السلام) فرمودند: همچنین بنی امیه و بنی عباس چون با خبر شدند که زوال و پایان سلطنت آنها به دست قائم اهل بیت(عجل الله فرجه) خواهد بود، به عداوت و دشمنی با اهل بیت (علیهم السلام) برخاسته و قتل و کشتار اهل بیت (علیهم السلام) را شروع کردند تا بتوانند به کشتن مهدی(عجل الله فرجه) دست یابند لیکن خداوند مانع شد که ستمگران از آن حضرت با خبر شوند.

ب) سنت حضرت عیسی(علیه السلام)

یهود و نصارا گفتند که عیسی کشته شد. لیکن خداوند آنان را تکذیب نمود.(٢)

همین طور است غیبت قائم (علیه السلام)، زیرا امت به واسطه طولانی شدنش، آن را انکار می کنند.

ج) سنت نوح(علیه السلام)

اما راجع به شباهت طولانی شدن عمر امام زمان(علیه السلام) با حضرت نوح(علیه السلام)، امام صادق(علیه السلام) فرمودند: وقتی نوح(علیه السلام) برای قوم خود درخواست عذاب نمود، خداوند برای وی پیغام فرستاد که من بندگانم را هلاک نمی کنم، مگر بعد از اتمام حجت بر آنان و تو صبر و تحمل پیشه کن و آنان را به سوی من دعوت کن، که ثواب و پاداش تو را عطا خواهم کرد. این آزمایش الهی به قدری طولانی شد که عده بسیاری از دین خدا برگشتند، تا جایی که فقط هفتاد و دو نفر از امت بر دین نوح(علیه السلام) باقی ماندند.

آن گاه امام صادق(علیه السلام) فرمودند: برنامه غیبت قائم(عجل الله فرجه) نیز چنین است. زیرا به قدری طولانی می شود که برای بسیاری از شیعیانی که دارای نفاق هستند، تردید حاصل می شود و مومنان خالص از دیگران جدا می گردند.

د) سنت حضرت خضر(علیه السلام)

اما طولانی شدن عمر بنده صالح خدا، خضر(علیه السلام) نه به نبوت و امامت اوست، بلکه چون خداوند عمری طولانی برای حضرت مهدی(عجل الله فرجه) مقدر نمود، می دانست که طولانی شدن غیبت او، موجب انکار می شود، عمر خضر را طولانی گردانید تا بدین وسیله بر طولانی شدن عمر حضرت مهدی (عجل الله فرجه) استدلال شود و حجت خدا بر منکران تمام گردد.(٣)

رازی سر به مُهر

عبدالله بن فضل هاشمی از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که حضرت فرمود: ناگزیر برای صاحب الامر(عجل الله فرجه) غیبتی خواهد بود، به طوری که صاحب هر عقیده باطلی در مورد آن حضرت دچار شک و تردید می شود. عبدالله گفت: جانم فدایت! چرا؟ حضرت فرمود: ما اجازه نداریم علت آن را برای شما بیان کنیم. عبدالله بار دیگر عرض کرد: حکمت غیبت آن حضرت چیست؟ حضرت فرمود: حکمت غیبت ایشان مانند غیبت پیامبران و اولیاء پیشین خداوند است و تا بعد از ظهور آن حضرت، علت آن کشف نمی شود، همان گونه که علت سوراخ کردن کشتی و کشتن غلام و به پا نمودن دیوار توسط حضرت خضر(علیه السلام) تا هنگام جدا شدن موسی(علیه السلام) از خضر(علیه السلام) برای آن حضرت روشن نشده بود.(٤)

پی نوشت:

1.       کمال الدین و تمام النعمة، صفحه485.

2.       سوره نساء ،آیه 157.

3.       کمال الدین تمام النعمة، صفحه 352.

4.     بحار الانوار، جلد52، صفحه 91

بخش مهدویت تبیان

منابع:

کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق.

بحار الانوار، علامه مجلسی.

مطالب مرتبط:

غیبت، راز سرپوشیده الهی

غیبت، و سنتی به نام "ابتلاء"

چگونگی و راز غیبت آخرین ذخیره الهی