تبیان، دستیار زندگی
ﺻﺪﻗﻪ دادن از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎرھﺎی مستحبی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻔﺎرش ھﺎی وﯾﮋه درﺑﺎره آن ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺻﺪﻗﻪ دادن ﮐﻠﯿﺪ روزی و ﺑﮫﺎﻧۀ ﻧﺎزل ﺷﺪن ﻧﻌﻤﺖ ﺷﻤﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: بهترین مال و بهترین اندوختۀ هر کس، صدقۀ اوست. همچنین می فرمایند: زمین، قیامت سر
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : سمیرا باقری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مستحبی که خویشان در آن مقدمند!!

صدقه

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: بهترین مال و بهترین اندوخته هر کس، صدقه اوست. همچنین می فرمایند: زمین، قیامت سراسر آتش است، جز زیر سایبان صدقه.


صدقه عمل مستحبی است که در آیات قرآن و روایات معصومین (علیهم السلام) تأکید بسیاری به آن شده و ثواب بی شماری برای آن بیان گشته است، تا آنجا که فرموده اند: صدقه در دنیا مانع پیشامدهای ناگوار و مرگ های ناگهانی است و در آخرت گناهان بزرگ را می زداید و حساب رسی قیامت را آسان می کند. (1)

اسلام با تدبیری ویژه نیاز نیازمندان را از راه صدقه، وقف، کفارات و مانند آن ها تأمین و اساس خدمات رسانی به مردم مستمند را نهادینه و استوار کرده و بدین وسیله به تأمین حداقلی هزینه زندگی محرومان و آسیب پذیران جامعه پرداخته است.

صدقه و کمک مادی و معنوی به نیازمندان و تهیدستان، وظیفه شرعی همه مردم به ویژه ثروتمندان است. صدقه سرمایه ایمان، تجارت پر سود، بهترین وسیله نیکوکاری، سپری در برابر آتش، مایه رفع بلا و گرفتاری، وسیله روزی تهیدستان و آزمون ثروتمندان و ... شمرده شده است.

رسیدن انسان به درجات بالاى معنوى، شرایطى دارد كه یكى از آنها انفاق كردن از اموالى است كه مورد علاقه انسان است و علاقه انسان به خداوند آن گاه روشن مى شود كه، ثروتى را كه مورد علاقه شدید اوست، در راه خدا انفاق كند.

خداوند متعال در قرآن کریم مى فرماید:

« لَن تَنَالُوا البِّرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ مَا تُنفِقُوا مِن شَیْء فَإِنَّ اللهَ بِهِ عَلِیمٌ. هرگز به نیكوكارى نمى رسید، مگر اینكه آنچه را كه دوست دارید، انفاق كنید و آنچه انفاق مى كنید خداوند از آن با خبر است.»(2)

صاحب مجمع البیان در ذیل آیه شریفه این جریان را بیان كرده است:

هنگامى كه آیه مذكور نازل شده، یكى از یاران پیامبر (صلى الله علیه و آله) به نام ابوطلحه انصارى، باغ بسیار زیبایى در مدینه داشت و این باغ را در میان بستگان خود تقسیم كرد و پیامبر (صلى الله علیه و آله) درباره او فرمود: آفرین بر تو، آفرین بر تو، این ثروتى است كه براى تو سودمند خواهد بود. (3)

اگر انسان چیزى را به فقیر صدقه دهد، بعضى فرموده اند: نمى تواند آن را از او بخرد، یا به عنوان هدیه قبول كند، ولى بنا بر مشهور مكروه است، البته این در صورتى است كه آن صدقه، زكات نباشد وگرنه جایز نیست، زیرا سبب تضیع حقوق فقیر می شود

انواع صدقه

صدقه در اصطلاح شرعی به دو نوع کلی شناخته می شود: صدقات واجب و صدقات مستحبی.

1.     صدقات واجب: شامل ‍ خمس، زکات، زکات فطره و تمام مواردی است که باید مالی را از طرف خودش صدقه داد. مثلاً اگر انسان مالی را پیدا کند یا اموال کسی به پیدا شده باشد، و صاحبان آن اموال مشخص نباشند؛ با رعایت شرایط دیگر و اجازه مجتهد جامع الشرایط، از طرف صاحب آن اموال، صدقه داده می شود. این نوع از صدقات در این نوشتار بررسی نمی شود.

2.      صدقات مستحبی: ھمان صدقه معروف بین مردم است که کسی با اختیار خودش و بدون آنکه امر شرعی به او تعلل – گرفته باشد، از اموال خود را به دیگران می بخشد. این قسم از صدقه در این مطلب بررسی خواھد شد.

منّت در صدقه

منّت گذاشتن در پرداخت صدقه اصلاً خوب نیست و اگر باعث آزار شخص گیرنده ھم شود حرام است. در ھر صورت منت گذاشتن، ثواب صدقه را از بین می برد و موجبات عذاب الهی را فراھم می آورد. در برخی احادیث قدسی آمده است: که خداوند متعال بهشت را بر اشخاص منت گذار حرام کرده است.

آیه ای در قرآن کریم گویای همین مطلب است:

«یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَ الاذَی کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ یُوْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ»

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخشش های خود را با منت و آزار باطل نسازید، همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند و به خدا و روز رستاخیز ایمان نمی‌آورد.» (5)

مساعده

احكام صدقه‏

الف) امام خمینی (ره):

1.       انسان باید در پرداخت صدقه قصد قربت داشته باشد؛ یعنى تنها براى رضاى خدا بپردازد و از هرگونه ریا و خودنمایى بدور باشد.

2.       پس گرفتن صدقه جایز نیست.

3.       صدقه بر سید هم حلال است، گر چه زكات غیر سید بر آنها حرام است.

4.        صدقه دادن به كافرى كه در حال جنگ با مسلمانان نباشد و به پیامبر یا امام (علیهم السلام) دشنام نمى‏دهد، اشكال ندارد.

3.      صدقه را بهتر است پنهانى بدهد، مگر آنكه بخواهد دیگران هم تشویق شوند، ولى زكات بهتر است آشكارا داده شود.

5.       گدایى كردن و رد كردن گدا (چیزى به او ندادن) هر دو مكروه است. (6)

ب) آیة الله سید صادق حسینی شیرازی (دام ظله):

4.       صدقه دادن از كارهاى مستحب است و در روایات اسلامى سفارش زیادى برآن شده، چنانچه در حدیث شریف آمده: (صدقه موجب زیادى مال، دفع بلا و سبب شفا، مى شود).

5.      صدقه در صورتى موجب ثواب است كه صدقه دهنده، قصد قربت كند.

6.       چنانچه به قصد صدقه، مال خود را به كسى بدهد و او نیز به همین قصد آن را بگیرد، صدقه واقع مى شود و بعد از آنكه فقیر صدقه را گرفت، صدقه دهنده نمى تواند آن را برهم زده و مال خود را مسترد دارد.

7.       كسى كه سیّد نیست نمى تواند زكات خود را به سید بدهد و در زكات فطره تأمّل است، اما نسبت به صدقه هاى مستحب و دیگر صدقه هاى واجب، غیر سیّد مى تواند به سیّد بپردازد.

8.       صدقه مستحب را مى توان به شخص ثروتمند، سنى و كافر داد.

مستحب است انسان زیاد صدقه بدهد، به ویژه در اوایل روز و اوایل شب و همچنین مستحب است دستى را كه با آن صدقه داده، ببوسد

9. اگر انسان چیزى را به فقیر صدقه دهد، بعضى فرموده اند: نمى تواند آن را از او بخرد، یا به عنوان هدیه قبول كند، ولى بنا بر مشهور مكروه است، البته این در صورتى است كه آن صدقه، زكات نباشد وگرنه جایز نیست، زیرا سبب تضیع حقوق فقیر می شود.

10.   اگر كسى از انسان بخواهد چیزى به او بدهد، مكروه است او را ردّ نماید هرچند گمان كند فقیر نیست.

11.  گدایى كردن در صورت احتیاج مكروه و در صورتى كه احتیاج نداشته باشد، بعید نیست حرام باشد.

12.   مستحب است انسان واسطه رساندن صدقه شود و صدقه مستحب را اگر مخفى بدهد، بهتر است مگر به جهتى، علنى دادن بهتر باشد.

13.   مستحب است انسان زیاد صدقه بدهد، به ویژه در اوایل روز و اوایل شب و همچنین مستحب است دستى را كه با آن صدقه داده، ببوسد.

14.   مستحب است انسان، در صدقه دادن، قوم و خویش و همسایگان را بر دیگران مقدم بدارد. (7)

نتیجه

صدقه دادن از جمله کارھای مستحبی است که سفارش ھای ویژه درباره آن شده است. صدقه دادن کلید روزی و نازل شدن نعمت شمرده شده است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: بهترین مال و بهترین اندوخته هر کس، صدقه اوست. (8)

هم چنین می فرمایند: زمین، قیامت سراسر آتش است، جز زیر سایبان صدقه. (9)

پی نوشت ها:

1.       بحارالأنوار، جلد 96، صفحه 124.

2.       سوره آل عمران، آیه 92.

3.       مجمع البیان، طبرسی، سوره آل عمران، آیه 92.

4.       کافی، جلد 2، صفحه 195.

5.       سوره بقره، آیه 264.

6.       آموزش فقه، محمد حسین فلاح زاده، صفحه 296.

7.       توضیح المسائل آیة ‌الله سید صادق حسینی شیرازی (دام ظله).

8.       مفاتیح الحیاة، صفحه540.

9.       کافی، جلد 4، صفحه3.

سمیرا باقری           

بخش احکام اسلامی تبیان


منابع:

بحارالأنوار، علامه مجلسی.

مجمع البیان، طبرسی.

کافی، شیخ کلینی.

آموزش فقه، محمد حسین فلاح زاده.

توضیح المسائل آیة ‌الله سید صادق حسینی شیرازی (دام ظله).

مفاتیح الحیاة، آیة ‌الله جوادی آملی(دام ظله).

مطالب مرتبط:

صدقه حتی شده بایک لبخند

صدقه‌های کم و پاداش‌های عجیب !

عاملی که قرض دادن را ارزشمندتر از صدقه می کند!!

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.