دید و بازدیدهای عید هم آدابی دارد

دید و بازدیدهای نوروزی هم برای خودش حکایتی شده است. فراموش نکنیم در نوروز و در هر موقعیت دیگری، به مهمانی می‌رویم تا بستگان خود را ببینیم، از دیدار آنان شاد شویم و روحیه بگیریم. قصد ما بازدید از نمایشگاه مبلمان و ظروف مجلل و غیره نیست و مهم‌تر از آن، قصد ما از مهمانی رفتن، به رخ کشیدن نیست.

این مطلب را با این پیش فرض بخوانید که تعطیلات نوروز فرصتی است برای دیدار با خویشان و بستگانی که گاه در طول سال به دلیل مشغله‌های کاری و گرفتاری‌های زندگی روزمره، موفق به دیدن آن‌ها نشده‌ایم. بگذریم که بسیاری از تارهای سنت‌های دست و پاگیری که خواسته یا ناخواسته به دور خود تنیده‌ایم، باعث شده‌اند بعضی از ما فرار را بر قرار ترجیح دهیم و برای گریز از هزینه‌های سنگین این دید و بازدیدها و احتمالاً حرف و حدیث‌هایی که در پی خواهد داشت و نه صرفاً برای تفریح و انبساط خاطر، راهی مسافرت شویم.

روی خوش و سفره رنگین

سلام و احوال‌پرسی‌ها و عید مبارکی‌ها انجام می‌شود. خیلی رسمی روی مبل می‌نشینید و از این که پس از یک سال یکدیگر را می‌بینید خوشحالید. نگاهی به دور و اطراف می‌اندازید. رنگ و بوی خانه از سال گذشته تا به حال تغییرات زیادی کرده است. مبل‌ها و پرده‌ها بوی نویی می‌دهند، گلدان‌های بزرگ گران‌قیمت، ظروف کریستال تراش خورده و همه آنچه که در پشت ویترین مغازه‌ها و فروشگاه‌ها خودنمایی می‌کنند را می‌توانید در گوشه و کنار سالن پذیرایی مشاهده کنید.

می‌خواهید شروع به صحبت کنید که میزبان با گردنی کشیده و اعتماد به نفس فراوان عذرخواهی می‌کند و دست به کار انجام وظیفه خطیر پذیرایی می‌شود. در مرحله اول، فنجان بزرگی نوشیدنی گرم تعارف می‌شود و شما که در دید و بازدیدهای قبلی به حد وفور چای لب دوز و لب سوز آلبالویی رنگ نوشیده‌اید، این بار نیز مجبور می‌شوید برای رعایت ادب، دست صاحب‌خانه را رد نکنید. حالا نوبت میوه و آجیل است. میوه‌های متنوع فصل و غیر فصل داخلی و خارجی با دقت در بشقاب‌ها جا خوش کرده و در مقابل شما چیده می‌شوند. ظرف آجیل پر است از گران قیمت‌ترین مغزهایی که در بازار یافت می‌شود.

همچنان منتظر می‌مانید تا شاید بتوانید برای چند دقیقه گپ و گفتی با میزبان داشته باشید. اما این قصه سر دراز دارد: انواع شیرینی، شکلات‌های خارجی، سوهان، گز و هر آنچه که فکرش را بکنید با غرور و لبخندی حاکی از رضایت، یکی یکی در مقابل شما گرفته می‌شود و شما به ناچار برای این که زودتر از زیر بار تعارفات خلاص شوید، همه آن‌ها را بر می‌دارید و در بشقاب می‌گذارید. سرانجام آداب پذیرایی تمام می‌شود و میزبان پس از اطمینان از این که همه مراحل به خوبی انجام شده است، در کنار شما می‌نشیند، ولی این بار هم اصرارهای پی در پی او برای نوش جان کردن خیل عظیم خوراکی‌ها، مانع از گفتگو می‌شود.

در نهایت وقتی آرامش برقرار می‌شود، در جای خود کمی جابه‌جا می‌شوید و می‌خواهید از حال و روز صاحب‌خانه جویا شوید که زنگ در به صدا در می‌آید و مهمان دیگری از راه می‌رسد. شما قبل از این که واقعاً بتوانید دیداری تازه کنید، مجبور به خداحافظی می‌شوید. دیدار بعدی احتمالاً سال دیگر و در مراسمی مشابه همین امروز خواهد بود.

پذیرایی‌های متنوع و رنگارنگ و خارج از عرفی که اغلب به قصد خودنمایی و چشم و هم‌چشمی انجام می‌شود، روز به‌روز ما را از اصل فلسفه دید و بازدید نوروزی دورتر می‌کند. تعطیلات نوروزی فرصتی است برای دیدار از خویشان و بستگان و پاک کردن زنگارهای کینه و کدورتی که احیاناً در طول سال ایجاد شده و روابط ما را خدشه‌دار کرده‌اند. فراموش نکنیم در نوروز و در هر موقعیت دیگری به مهمانی می‌رویم تا بستگان خود را ببینیم، از دیدار آنان شاد شویم و روحیه بگیریم. قصد ما بازدید از نمایشگاه مبلمان و ظروف مجلل و غیره نیست و مهم‌تر از آن، قصد ما از مهمانی رفتن خوردن نیست. اصل احوال‌پرسی، احترام به بزرگ‌ترها و والدین، صله رحم، کم کردن کینه‌ها و کدورت‌ها، تحکیم روابط اجتماعی و کمک به افزایش آرامش روانی جامعه است.

مهم این است که در مهمانی‌ها و دید و بازدیدها با روی گشاده از مهمان خود استقبال کنیم و در کنار آن بر اساس آداب اجتماعی در حد عرف از مهمان خود پذیرایی کنیم. در پذیرایی‌های غیر معمول شاید تصور میزبان این است که مهمان فقط برای این به خانه‌اش آمده است که بخورد، لذا تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا انواع و اقسام خوراکی‌های رنگارنگ را برای پذیرایی آماده سازد. شاید هم میزبان سعی دارد موفقیت‌ها و موقعیت اقتصادی خود را به رخ مهمانان بکشد، از همان‌هایی که ‌شأن و شخصیت آدمی را در آستین نو می‌بینند به این وسیله می‌خواهند خودی نشان دهند. دلیل هر چه که باشد، اگر از این دسته میزبانان هستید، مهمانتان را احتمالاً در یکی از سه دام زیر گرفتار خواهید ساخت:

- وضعیت اقتصادی مهمان بسیار پایین‌تر از شماست و توانایی رقابت با شما را ندارد؛ لذا از پذیرایی متقابل سرباز می‌زند و با دیدن شماره تلفن بر روی صفحه نمایشگر و یا اتومبیلتان از پشت پنجره، خود را به نبودن می‌زند و از دیدار شما به یک کارت آمدیم نبودید بسنده می‌کند و یا خود و خانواده‌اش، رنج شرمساری را تحمل می‌کنند و از نداری خود سرافکنده می‌شوند.

- مهمان باز هم از لحاظ اقتصادی با شما برابری نمی‌کند و از قضا در شمار خیل کسانی قرار دارد که معتقدند عقل مردم به چشمشان است و لذا برای حفظ آبرو باید به آب و آتش زد. در این صورت مجبور خواهد بود برای فراهم آوردن وسایل پذیرایی در حد و اندازه شما، مختصر عیدی بچه‌ها را به زور وعده و وعید قرض بگیرد.

- مهمان در طبقه اقتصادی هم رتبه شما و یا بالاتر قرار دارد. او از همان ابتدا با دیدن این وسایل پذیرایی مجهز و گران‌قیمت، بیش از این که به فکر لذت بردن از لحظاتی باشد که با شما به سر می‌برد، در ذهن خود طرح و نقشه می‌ریزد که چگونه در این میدان، رقابت کند و گوی سبقت را برباید.

می‌بینید با میز پذیرایی نوروزی خود چقدر اطرافیانتان را به دردسر می‌اندازید. این نکته را باز هم فراموش نکنید: مهمان به روی خوش شما وارد خانه‌تان می‌شود، نه به سفره رنگینتان.

هر فرصتی غنیمت نیست

ساعت 11 شب است. وسایل پذیرایی از مهمان ساعاتی پیش جمع آوری و به کناری گذاشته شده‌اند. بچه‌ها آماده رفتن به رختخوابند، مادر استراحت می‌کند و پدر خسته از دید و بازدیدهای مکرر، در مقابل تلویزیون چرت می‌زند، که ناگهان صدای زنگ همه را می‌پراند. کسی که از پشت در جواب می‌دهد نوه خواهر شوهر خاله جان (کمی مبالغه) است. همه به تکاپو می‌افتند.

پدر فوراً لباس می‌پوشد و در حالی که سعی می‌کند خمیازه‌اش را فرو ببرد به استقبال می‌رود. مادر و بچه‌ها گیج و منگ و با سرعت به این طرف و آن طرف می‌دوند تا وسایل پذیرایی را مهیا کنند. نوه خواهر شوهر خاله جان لبخندزنان وارد می‌شود. او ایام نوروز و كمبود وقت و رفت و آمدهای مکرر را بهانه می‌کند تا به شما بفهماند چاره‌ای جز این که این وقت شب و آن هم بی خبر مزاحم شما شود، نداشته است. شما هنوز هم متعجبید از این که چطور این خویشاوند درجه چندم یادی از شما کرده است، که معمایتان با بی‌تابی‌های کودک مهمان حل می‌شود: نوه خواهر شوهر خاله جان از این اطراف می‌گذشته است که فرزندش نیاز به دست‌شویی پیدا می‌کند و...

داستان بالا با کمی اغراق بیان شد. اما با کمی پس و پیش، همه ما، به خصوص در ایام نوروز، شاهد این گونه دید و بازدیدهای بی‌موقع که احساس از سر باز شدن را به انسان می‌دهد، بوده‌ایم.

این درست که شما قصد مسافرت دارید و به این دلیل ناگزیرید دید و بازدیدهایتان را در یک برنامه فشرده و بدون توجه به موقعیت زمانی انجام دهید، اما فراموش نکنید بستگان شما نیز همین چند روز را برای استراحت وقت دارند. ساعت‌های اولیه صبح، زمان ناهار و استراحت بعد از ظهر و حدود ساعت هشت و نه شب به بعد زمان مناسبی برای تلفن‌های هماهنگ‌کننده و دید و بازدید نیست. اگر دیدار خویشان و بستگان برایتان مهم است، می‌توانید از این فرصت چند روزه که فقط سالی یک بار دست می‌دهد، برای سر زدن به آن‌ها استفاده کنید و مسافرت خود را کوتاه‌تر کرده یا به زمان دیگری مانند تعطیلات طولانی تابستان موکول نمایید. مطمئناً رفت و آمدهای نوروزی اگر با فاصله و مطابق با آداب و اصول اجتماعی و نه با شتاب و به شکل یک ماراتن انجام شوند و اگر صفا و صمیمیت لازم را به همراه داشته باشند، می‌توانند به همان اندازه مسافرت، روحیه شما را تغییر داده و نشاط ‌آور باشند. از این فرصت استفاده کنیم و نگذاریم دیدارهایمان تنها به مجالس عروسی یا خدای ناکرده مراسم عزا و شب هفت و چهلم منحصر شود.

بد نیست این نکته را هم به خاطر داشته باشیم بستگان ما همانند خود ما در این ایام نوروزی، همه گونه وسایل پذیرایی از مهمان را مهیا کرده و آماده‌اند از شما پذیرایی کنند. موکول کردن دید و بازدیدها به پس از پایان تعطیلات و احتمالاً چند ماه بعد، ضمن این که نوعی بی‌احترامی تلقی می‌شود، بستگان شما را نیز به ویژه اگر هر دو همسر شاغل باشند، در زحمتی مضاعف برای تهیه مجدد سوروسات پذیرایی گرفتار خواهد کرد.

همه مثل شما فکر نمی‌کنند

همه چیز از تمیزی برق می‌زند و بوی عید دارد. با شنیدن صدای زنگ، در را باز می‌کنید و با خوش‌رویی به استقبال مهمانان نوروزی می‌روید که ناگهان چیزی شبیه به یک توپ گرد پشمالوی زشت به شما خیره می‌شود. این سگ مهمانتان است که قبل از خود آن‌ها در مقابل در چمباتمه زده. با وجودی که یا بر اساس اعتقادات مذهبی یا صرفاً به دلایل شخصی مایل به پذیرایی از حیوانات مهمانانتان نیستید، به روی خود نمی‌آورید و شروع به احوال‌پرسی می‌کنید. هنوز کاملاً از شوک اولیه خارج نشده‌اید که چیزی زیر دست و پای شما وول می‌خورد. این کودک 3 ساله مهمانتان است که به زور خودش را از لابه‌لای دست و پاها به داخل می‌کشاند و تا شما به خود آیید، می‌بینید یک مشت شکلات برداشته و با دست‌های کثیف خود را از مبل سفید و براقتان بالا می‌کشد. مهمانان بی‌خیال نشسته‌اند. از یک طرف سگ، و از طرف دیگر کودک بی‌ادب آنان زندگی شما را به هم ریخته‌اند.

میوه‌ها یکی یکی گاز زده و به گوشه و کنار پرتاب می‌شوند، شکلات‌ها باز شده و پس از به نیش کشیدن، مبل‌ها و در و دیوار را رنگ آمیزی می‌کنند. ظرف میوه روی زمین پخش می‌شود، می‌شکند... اصلاً اجازه دهید بیش از این پیش نرویم؛ هر چه باشد، دوره، دوره فرزند سالاری است. مهمان شما اعتقاد دارد کودکش باید آزاد باشد و نباید به او امر و نهی کرد. او از خرابکاری‌های فرزندش لذت می‌برد و می‌خندد و قربان صدقه‌اش می‌رود. نظر دکتر اکرامی‌فر، مردم‌شناس را در این زمینه بخوانید: این جور کارها به صرف این که بچه است درست نیست. آداب مهمانی را از هم اکنون باید به کودک خود و در عمل بیاموزید. دلیلی ندارد که هر کاری کودک ما انجام می‌دهد و ما خوشمان می‌آید و از آن لذت می‌بریم، میزبان هم همان را دوست داشته باشد و بپسندد. همچنین دلیلی ندارد حیوان خانگی خود را به مهمانی ببرید.

به جای به هم خندیدن، با هم بخندیم

سنت دید و بازدیدهای نوروزی، سنت پسندیده ملی و مذهبی است که سالیان سال است در فرهنگ و تمدن دیرین ما رواج دارد و با وجود فراز و نشیب‌های تاریخ چند هزار ساله، همچنان به قوت خود باقی است. دید و بازدید نوروزی یک وظیفه اعتقادی و یک تکلیف ملی است که به منظور احوال‌پرسی، حلالیت طلبیدن و پاک کردن کینه‌ها و کدورت‌ها و تبریک و تهنیت گفتن سال نو انجام می‌شود. دکتر اکرامی‌فر از پیامدهای این رفت‌وآمدها به تحبیب قلوب، احترام به بزرگ‌ترها، تحکیم روابط اجتماعی، کمک به انسجام اجتماعی و کمک به سلامت روانی جامعه اشاره می‌کند و این که در این دید و بازدیدها مقرراتی حاکم است که ارزش‌ها را در جامعه ترویج می‌کند؛ برای مثال: حتماً اول کوچک‌ترها به دیدن بزرگ‌ترها می‌روند، سالم‌ها به عیادت بیماران می‌روند و بستگان به دیدار کسانی می‌روند که در طول سال، عزیزی را از دست داده‌اند. او همچنین به نکاتی اشاره دارد که خوب است در جریان دید و بازدیدهای نوروزی مورد توجه قرار گیرند:

- لازم است قبل از این که به دیدار کسی برویم، به او خبر دهیم و با او هماهنگ کنیم. در عصر تلفن و موبایل، سرزده به منزل کسی رفتن توجیه مناسبی ندارد. با هماهنگی قبلی، هم مطمئن خواهید شد که پشت در نمی‌مانید و هم میزبان، آمادگی پذیرش شما را خواهد داشت.

- اگر مهمانی در منزل دارید و قصد دارید به دیدار کسی بروید، از همراه کردن او با خود بپرهیزید. لزومی ندارد برادر خود را به منزل دوستتان ببرید.

- در دید و بازدیدها، خاطرات خوش خود را تعریف کرده و اسباب انبساط خاطر یکدیگر را فراهم کنید. مطمئن باشید هر کس برای خودش مشکلات و غم و غصه‌هایی دارد که به اندازه کافی او را رنج می‌دهند. چند دقیقه و چند ساعتی را که در کنار یکدیگر هستید، شاد باشید و روحیه بگیرید؛ لذا چه خوب است که غم و غصه‌های خود را به خانه دیگران نبریم، بلکه شادی‌های خود را با آنان تقسیم کنیم. همدیگر را دست نیندازیم و کسی را تحقیر و شرمنده نکنیم. با هم خندیدن را در مهمانی ترویج کنیم و نه به هم خندیدن را. زیبایی‌ها را بیان کنیم، موقعیت‌ها و خاطرات مثبت را تعریف کنیم، داستان‌ها و لطیفه‌های خنده‌دار تعریف کنیم. در این صورت از کنار یکدیگر بودن لذت خواهیم برد.

از دیگر پیامدهای با هم خندیدن احساس شادی جمعی، احساس همدلی و همراهی، رسیدن به گرایشات و عواطف و احساسات مشترک، رضایتمندی اجتماعی و رضایتمندی از حضور در جمع خانواده است. به هم خندیدن، یکی از آسیب‌های دید و بازدیدهای نوروزی و به طور کلی مهمانی‌ها است که باعث تخریب شخصیت افراد، گریز آن‌ها از حضور در جمع، ایجاد فاصله اجتماعی و ایجاد کینه و کدورت و در پیش گرفتن رفتار تلافی‌جویانه خواهد شد.

به مسخره گرفتن میزبان، شکایت‌ها و گلایه‌ها از نحوه پذیرایی، توقعاتی که حتی ممکن است به حق باشد، ولی می‌توان از آن چشم‌پوشی و اغماض کرد، چشم و هم‌چشمی و خودنمایی‌ها، اقامت‌های طولانی مدت به ویژه در مورد مهمانان شهرستانی، قرار دادن بار پذیرایی به تنهایی بر دوش میزبان و کمک نکردن به او، مراقبت نکردن از فرزندان و حرف و حدیث‌هایی که پس از مهمانی به گوش میزبان خواهد رسید، همه از عواملی است که مهر، محبت، صفا و صمیمیت را در بین خانواده‌ها و خویشاوندان کمرنگ کرده و باعث می‌شود سال بعد، آنان نیز به جمع کسانی بپیوندند که برای فرار از دید و بازدیدهای نوروزی ترجیح می‌دهند هزینه این مراسم را صرف مسافرت نمایند و به تنهایی از زندگی و امکانات خود لذت ببرند.

باشگاه کاربران تبیان - ارسالی از: sztohidi

برگرفته از گروه: اخلاق