چرا وقتی این ویژگی ها را نداری قبول میکنی؟!

هر مجموعه‌ای نیازمند فردی است که در جهت هماهنگ نمودن افراد آن و سامان دادن امور تلاش نماید. این فرد که احاطه کامل بر تمامی امور و جریان‌ها را دارد موظف است دیگر اعضا را در راستای پیشرفت اهداف مجموعه سوق دهد و آنان را هدایت نماید. در نتیجه لازم است علاوه بر دانش کافی در آن حرفه، اخلاق و اوصافی نیز داشته باشد تا دیگر اعضا با آرامش خاطر از او پیروی نمایند. از جمله مهم‌ترین اوصافی که علی (علیه السلام) برای مدیران موفق نام برده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

اوصاف اساسى مدیر

1ـ تقوا

اولین شرط یك مدیر و مسئول شایسته این است كه داراى تقوى و صفت پرهیزكارى باشد، مراقب باشد كه از وى خطا و اشتباه و معصیتى تراوش نكند كه اگر یك فرد عادى خداى ناخواسته مرتكب معصیت گردد فساد او آن قدر نیست كه یك مدیر شایسته مرتكب گناه و معصیت گردد.

بنابراین تقواى مدیر و مسئول محترم یك امر ضرورى است و بیش از دیگران موظف به مراعات مقررات و دستورات شرع مقدس مى باشد. لذا امام (علیه السلام ) اولین دستور خود را به جناب مالك به مسأله تقوى و پرهیزكارى اختصاص مى‌دهد. )نامه 53)

2ـ برگزیدن اطاعت حق تعالى

اطاعت فرامین و دستورات الهى یكى از وظائف اولیه هر مسلمانى است كه خواهان سعادت ابدى باشد. هر چه بار و مسئولیت انسانها در جامعه سنگین‌تر باشد طبعا تكلیف و وظیفه‌یشان نیز سنگین‌تر خواهد بود. لذا امام علی (علیه السلام) از جناب مالك (نامه 53) و یا هر مسئول و مدیر ایثار طاعت را خواسته است تا خواسته‌اى را بر اطاعت پروردگار مقدم ندارد. اگر این روند به وجود آید اموری چون رشوه، پارتی‌بازی و ... از ادارات دور خواهد شد.

3ـ پیروى از قرآن

پیروى از فرامین و دستورات الهى كه در قرآن مجید و كتاب آسمانى آمده است چه در تكالیف الزامى و واجبات و چه در كارهاى غیر ضرورى كه از مستجبات به شمار مى‌آید از مشخصات یك انسان مسلمان متعهد و مومن به خدا و روز رستاخیز است تا چه رسد به یك مدیر و مسئول شایسته نظام، زیرا تنها چیزى كه انسان‌ها را به سعادت ابدى و همیشگى مى‌رساند همان متابعت از قرآن است.

بر اساس نامه 53 نهج البلاغه یك مدیر موفق كسى است كه قرآن و دستورات وارده در آن را جهت پیروى و متابعت نصب العین خود قرار دهد و كمترین سرپیچى از فرامین قرآن نداشته باشد.

4ـ اندیشه‌ورزی

اندیشیدن ابزار زندگی است و انسان‌های خوشبخت کسانی هستند که با منطق درست می‌اندیشند. اگر از هر انسان موفقی در زندگی درباره راز موفقیت او پرسیده شود، پاسخش همان اندیشیدن منطقی است که در زندگی به آن عادت کرده است.

حضرت علی (علیه السلام) در فرمایشی می‌فرمایند: "تدبیر به رأی است و رأی به اندیشه است". در تفکر اسلامی، "تدبیر" همان مدیریت است و "رأی" نیز تصمیمی است که مدیر درباره موضوعی اتخاذ می‌کند. از این حدیث چنین برداشت می‌شود که مدیریت اساسا بر اندیشه‌ورزی مبتنی است، چون به مدیر قدرت برنامه‌ریزی می‌دهد توانی که خود از عناصر مهم مدیریت نیکوست؛ و هر اندازه نیروی اندیشه قوی‌تر باشد، مدیر در فنون مدیریت درخشش بیشتری خواهد داشت. به گفته حضرت (علیه السلام) اندیشه زیاد موجب اصلاح و عواقب تصمیم‌گیری مدیرت خواهد شد. (غرر الحکم، 4/259)

5ـ برنامه‌ریزی

برنامه‌ریزی رکن مهم زندگی است و انسان بدون آن قادر به ادامه زندگی نمی‌باشد. امام علی (علیه السلام) واژه تدبیر را در برخی احادیث به معنای برنامه‌ریزی به کار برده‌ و می‌فرمایند: "تدبیر قبل از عمل مانع پشیمانی می‌گردد". (غرر الحکم، 1/384) یعنی به نظر حضرت برنامه‌ریزی، مغز مدیریت و اساسی است که بدون آن مدیریت بی‌معنا می‌گردد.

مدیر موفق کسی است که توجه به اهمیت زمان داشته باشد. در انجام کارها تقدیم و تأخیر، اهم و مهم را به خوبی تشخیص دهد و همواره آمادگی برای آینده داشته باشد. او با تقسیم وقت خویش، به خوبی می‌تواند امور شخصی و اداری خویش را برنامه‌ریزی کند تا در تمام مراحل موفق باشد.

6ـ کنترل

از دیگر وظایف مدیران، کنترل است که مقصود از آن حصول اطمینان از سیر امور مطابق اهداف مطلوب می‌باشد. کنترل در سازمان، پس از تعیین معیارها و شاخص‌ها و مقایسه کار افراد سازمان با این معیارها برای شناخت نقاط ضعف و اصلاح آن‌ها صورت می‌گیرد. امام علی (علیه السلام) در فرمایش خویش به مالک این امر را مورد تأکید قرار داده و در نامه 53 می‌فرمایند:

"حق را همراهی کن و هر کس از افراد نزدیک یا دور که به آن پایبند بود، در این کار هم شکیبا باش هر چند که نزدیکان و خواص تو از آن بدشان آید".

یکی از مهم‌ترین شیوه‌های بازرسی و نظارت، پرسش از مردم درباره کار کارکنان و رفتار آن‌ها و میزان پایبندی آن‌ها به انجام امور واجب می‌باشد. حضرت در نامه‌ای به یکی از والیان خود، چنین دستور می‌دهند: "بر کار خود جانشینی قرار ده و گروهی از دوستانت را به سرزمین عراق گسیل دار تا روستا به روستا از کارهایشان بپرسند و به رفتارشان نظارت داشته باشند".

نتیجه

هر مجموعه‌ای نیازمند فردی است که در جهت هماهنگ نمودن افراد آن و سامان دادن امور تلاش نماید و لازم است علاوه بر دانش کافی در آن حرفه، اخلاق و اوصافی نیز داشته باشد. از جمله مهم‌ترین اوصافی که علی (علیه السلام) برای مدیران موفق نام برده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

تقوا، برگزیدن اطاعت حق تعالى، پیروى از قرآن، اندیشه‌ورزی، برنامه‌ریزی و کنترل. البته در نهج البلاغه به اوصاف دیگری نیز اشاره شده است که بیان تمامی آن‌ها در این مجال ممکن نیست و تنها به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره شد.

منبع:

فرمان حكومتى پیرامون مدیریت، محمود قوچانی.

مدیریت و نظام اداری از دیدگاه امام علی (علیه السلام)، محسن باقر الموسوی، ترجمه سید حسین سیدی.

مطالب مرتبط:

ویژگى‌هاى یک مدیر موفق

در مدیریت خیانت نکنیم