تبیان، دستیار زندگی
شقایق دهقان را می‌شود از جمله كمدین‌های خانمی به حساب آورد كه در سریال‌های مختلف، توانسته خودش را با نقش‌ها هماهنگ كند و ردپای نقش‌های قبلی‌اش را در كارهای جدیدش به جا نگذارد. در «پاورچین»، «شب‌های برره»، «باغ مظفر»، «مسافران»، «ساختمان پزشكان»، «دزد و پل
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جرات می خواهد بازیگر زن كمدی بازی كند


شقایق دهقان را می‌شود از جمله كمدین‌های خانمی به حساب آورد كه در سریال‌های مختلف، توانسته خودش را با نقش‌ها هماهنگ كند و ردپای نقش‌های قبلی‌اش را در كارهای جدیدش به جا نگذارد. در «پاورچین»، «شب‌های برره»، «باغ مظفر»، «مسافران»، «ساختمان پزشكان»، «دزد و پلیس» و «پژمان»، شخصیت‌‌های كمدی مختلفی را به مخاطبان معرفی كرد و در هركدام از آنها هم توانست بخش مهمی از بار كمدی سریال را به دوش بگیرد.

شقایق دهقان

درباره مشكلات و محدودیت‌های كمدین‌های زن در سریال‌ها، خط قرمزهایی كه برای آنها وجود دارد و ... با او گفت‌وگو می‌كنیم.

در هیچکدام از سریال‌های کمدی تلویزیون، تابه حال نقش اول به یک زن کمدین واگذار نشده. با این حال اما بازیگران زن کمدی، در بسیاری از آثار حتی با حضور در نقش فرعی هم توانسته‌اند، تاثیر خودشان را روی سریال بگذارند و یک جورهایی به ستاره آن سریال تبدیل شوند. درست مثل نقش «خانم شیرزاد» در سریال «ساختمان پزشکان». فکر می‌کنید چرا با وجود چنین موفقیت‌هایی هنوز در سریال‌های کمدی، نقش اصلی، به زن‌ها سپرده نمی‌شود؟

همیشه اینطور است که معمولا نقش‌های کمدی را آقایان بازی می‌کنند و موقعیت‌های کمدی را خانم‌ها به وجود می‌آورند. اصلا خانم‌ها در كارهای كمدی وجود دارند تا بازی آقایان بیشتر به چشم بیاید. مثلا ما سریال‌های جدی زیادی داشته‌ایم که نقش اصلی‌شان به خانم‌ها سپرده شده و همه اتفاق‌هایش پیرامون محور كاراكتر زن جریان دارد. از «پاییز صحرا» در دهه شصت گرفته تا «نرگس» و «ستایش» و .... اما در کمدی، همیشه محور اصلی، مردها بوده‌اند. راستش من فکر میکنم که دو تا دلیل وجود دارد که شاید حتی بتوان آنها را علت و معلول هم دانست. یکی اینکه فیلمنامه‌نویسان ما زیاد روی بازیگران خانم حساب نمی‌کنند. از آنجایی كه تا به حال مردها بار اصلی كمدی‌ها را در سریال‌ها داشته‌اند، به محض اینكه شروع به نوشتن می‌كنند سعی می‌كنند باز هم انرژی‌شان را روی بازیگران مرد بگذارند و نقش‌ها را برای آنها طراحی کنند. از طرف دیگر فکر می‌کنم شاید خانم‌های کمدین این اطمینان را به نویسندگان نمی‌دهند که آنها بخواهند اعتماد کنند و بار کمدی را بیندازند گردن خانم‌ها.

این مسئله به تفکر سنتی جامعه ما ارتباط خاصی ندارد؟ یعنی شاید جامعه هنوز پذیرش این را نداشته باشد که مثلا یکی دو ماه هرشب بخواهد سریالی روی آنتن داشته باشد که بازیگر نقش اولش یک زن کمدین است!

فکر میکنم که یک مقدار کمدی بازی کردن برای زنان در جامعه ما جرات می‌خواهد. توقعی از خانم‌ها در اجتماع وجود دارد که از آنها می‌خواهند همیشه با وقار و متین باشند و شما اگر بخواهی اینها را در  کار کمدی حفظ کنی طبیعتا دیگر خنده‌دار نمی‌شود. برای همین هم وقتی کمدی بازی می‌کنی باید خیلی مسائل را به جان بخری. مثلا شاید یک جاهایی مجبور باشی گریم‌های عجیبی انجام دهی یا مجبور شوی خودت را زشت كنی. خب بیشتر خانم‌ها این مسئله را اصلا قبول نمی‌کنند. یا می‌ترسند کاری انجام دهند که آن وقاری که ازشان انتظار می‌رود را نتوانند حفظ کنند. من خودم در این سالهایی كه كار كرده‌ام، كمتر دیده‌ام کسی مثل سحر ولدبیگی یا بهنوش بختیاری و ... نگران کمدی بازی کردن نباشند. این بازیگران اصلا نمی‌ترسند از اینکه کمدی بازی کنند و اصلا درگیر صورتشان نیستند. اما به طور کلی این ترس وجود دارد.

خود شما موقع بازی در نقش «خانم شیرزاد» چقدر از این مسئله ترس داشتید؟

زمانی که «ساختمان پزشکان» را بازی می‌کردم قصدم این بود كه واقعا کمدی بازی کنم. برای همین از چیزی نمی‌ترسیدم. مخصوصا اینكه من در شرایطی نقش خانم شیرزاد را بازی می‌کردم که هنوز پخش سریال شروع نشده بود و بنابراین نمی‌توانستم مثل سایر سریال‌های 90 شبی، همزمان با بازی، واكنش‌های مردم را هم ببینم و براساس خوشایند آنها بازی‌‌ام را تغییر دهم.

بنابراین از واكنش‌هایی كه ممكن بود در انتظارتان باشد می‌ترسیدید؟

دائم این نگرانی را داشتم که شاید این نقش، بیننده را پس بزند. فکر میکردم شاید بیننده از این همه کمدی بازی کردن خوشش نیاید. بخصوص اینکه یک خانم این کار را انجام دهد. سریال که پخش شد و عکس‌العمل‌ها را دیدم خیالم راحت شد. بعد احساس کردم چقدر اتفاق خوبی افتاده و عالی است که بیننده، ماورای آنچه را بازی کردی می‌بیند. همه می‌گفتند چقدر این نقش را خوب بازی کردی. همه اینها نشان میدهد که آنها دیگر من را در قالب خانم شیرزاد ندیده‌اند و درواقع توانسته‌اند نقش را از من تفکیک كنند. آن موقع واقعا احساس خوشایندی داشتم از اینكه شهامت به خرج دادم و این كاراكتر را بازی كردم. ضمن اینکه خود سروش صحت، یک جاهایی به نقش پروبال می‌داد و مثلا می‌گفت یک صحنه‌هایی یک کارهایی را اضافه کن که دیگر من خودم می‌گفتم نه! این خیلی زیاد است، میترسم اینطوری بازی کنم و مخاطب خوشش نیاید.

گفتید سروش صحت خیلی دستتان را باز گذاشت و خودش اجازه می‌داد موقعیت‌های کمدی بیشتری داشته باشید با این حال به دلیل وجود همین تفکر رایج بود که خودتان می‌ترسیدید بار کمدی را بالاتر ببرید؟

اولا از این نباید بگذریم که خط قرمزها برای خانم‌ها خیلی زیاد است و حتی دارد در تلویزیون نهادینه می‌شود. خیلی هم نمی‌توانیم خرده بگیریم چون این خط قرمزها بهرحال وجود دارد.

یعنی از طرف خود صداوسیما این خط قرمزها وجود دارد؟ که مثلا بازیگر زن کمدی، نباید میزان کمدی‌ای که بازی می‌کند بیشتر از یک مقدار خاص باشد؟

این مسئله در «شبهای برره» برای من خیلی اتفاق افتاد. در آنجا به بازی من خیلی ایراد می‌گرفتند. یکی از فرهنگ‌هایی که تلویزیون دوست ندارد جا بیفتد این است که خانم‌ها با همسرانشان بد رفتاری کنند و از موضع بالا با آنها حرف بزنند. برای همین در «شبهای برره» یکی از ایراداتشان این بود که من به عنوان یک خانم دارم بیش از حد به شوهرم امر و نهی می‌کنم و شخصیت او را خرد می‌کنم. به این توجه نمی‌کردند که شکل شخصیت پردازی اهالی برره اینطور طراحی شده. همه قرار بود طوری رفتار كنند كه رفتار معقول سیامک انصاری، تحت‌الشعاع قرار گیرد. قرار بود اینطور نشان داده شود کسی که بیشتر از همه می‌فهمد زیر سلطه آنهایی است که اصلا نمی‌فهمند. من هم قرار بود همین را نشان دهم اما به این مسئله ایراد می‌گرفتند.

فکر میکنم که یک مقدار کمدی بازی کردن برای زنان در جامعه ما جرات می‌خواهد. توقعی از خانم‌ها در اجتماع وجود دارد که از آنها می‌خواهند همیشه با وقار و متین باشند و شما اگر بخواهی اینها را در  کار کمدی حفظ کنی طبیعتا دیگر خنده‌دار نمی‌شود.

اما این ایرادها سر «ساختمان پزشکان» گرفته نشد؟

در «ساختمان پزشکان» نمی‌دانم چه اتفاقی افتاد که بعد از مدتها خود مدیران تلویزیون اعتماد کردند؛ هم به بازی من هم خود سریال. «خانم شیرزاد» اصلا قرار نبود زنانه‌گی‌اش را به رخ بکشد یا به عنوان زن عشوه‌گر خودنمایی كند. درست است كه استایل راه رفتن و حرکت دستهایش طوری بود که می‌شد اینطور برداشت کرد دارد عشوه‌گری می‌کند اما همه متوجه شده بودند اینها جزو خصوصیات نقش است. درواقع فقط خود خانم شیرزاد است که به خاطر حماقتش خیال میکند دارد عشوه گری میکند. خوشحالم که این را متوجه شده بودند و جای امیدواری وجود دارد كه به تدریج وضعیت بهتری هم به وجود بیاید. اصلا در «ساختمان پزشکان» به مشکلی برنخوردم و می‌توانم بگویم کمترین بخش حذف شده از بازی‌ام را در این سریال داشتم.

در «ساختمان پزشکان» شما شخصیت «خانم شیرزاد» را در ذهن همه جا انداختید و باعث شدید مخاطبان شما را در این نقش بپذیرند و دوستتان داشته باشند. بعد از آن اما در «دزد و پلیس» و بخصوص «پژمان» با اینکه می‌توانستید عینا همان کاراکتر را تکرار کنید اما هیچ وقت چنین اتفاقی برایتان نیفتاد. مثلا در «پژمان» باز هم نقش زنی به نسبت گیج را داشتید اما هیچ شباهتی با خانم شیرزاد نداشت.

خیلی ممنون که می‌گویید شبیه نبوده چون یکی از نگرانی‌های همیشگی‌ام این بود که نقشم در «ساختمان پزشکان» و «پژمان» شبیه به هم در بیاید. فکر میکنم دلیل مهمش فیلمنامه است چون این دو نقش، یک سری ریزه کاری‌ دارد که اجازه نمی‌دهد شبیه بهم در بیاید. مثلا هومن برق نورد کارش از کار من سخت تر بود چون در «دزد و پلیس»، کاملا می‌توانست به کاراکتر ناصر در «ساختمان پزشکان» نزدیک شود اما نشد. تمام تلاشمان این بود که این نقش شبیه آن نشود. سروش صحت می‌گفت هربار پشت مونیتور احساس کردم شبیه آن شدی می‌گویم لحنت را تغییر دهی. فكر میكنم به دلیل همین حساسیت‌ها هم بود كه كار خوب از آب در آمد.

یکی از معضلاتی که معمولا زنان کمدین با آن روبه‌رو هستند این است کارگردان‌ها مدام از آنها می‌خواهند یک کاراکتر را تکرار کنند. کمدین خانمی که در یک کار به شدت موفق می‌شود، مجبور است برای پذیرفته شدن در کارهای بعدی، باز هم در همان قالب فرو رود.

برای من چنین اتفاقی نیفتاد. بعد از «ساختمان پزشکان»، «مسیر انحرافی»، «مهرآباد»، «دزد و پلیس» و ... را بازی کردم اما هیچ کدام شبیه به هم نبود.

اما این اتفاق برای اکثر زنان کمدین ما افتاده است. فکر میکنید این مسئله به خود بازیگر برمی‌گردد که دلش میخواهد در یک کاراکتر باقی بماند یا به دلیل محدودیت انتخابهاست؟

هردوی اینها وجود دارد. مثلا می‌گویند ما یک مادر میخواهیم در این سن و سال که کمدی بازی کند خب طبیعی است که ذهنشان پی یکی دو نفر از کمدین‌ها می‌رود. تصمیم می‌گیرند سراغ آنها بروند تا خیالشان هم راحت باشد. ولی از طرف دیگر کاملا به خود بازیگر هم برمی‌گردد. خود بازیگر هم از آنجایی که یک بار این کاراکتر را بازی کرده و به واسطه آن موفق شده، به آن نقش اطمینان خاطر پیدا می‌کند و سعی میکند مدام همان را بازی کند. من خودم چنین چیزی را ترجیح نمی‌دهم. بازیگرانی را دوست دارم که نقش‌هایی کاملا متفاوت بازی میکنند حتی اگر همیشه موفق نباشند یا معروف نشوند. موفقیت اصلی این بازیگران در این است كه نگران متفاوت بازی كردن نیستند. نمی‌ترسند نكند یك مرتبه نقش جدیدشان بد از آب در بیاید. این ترس برای بازیگر سم است. البته این فقط مختص خانمها نیست ما در بازیگران مرد هم زیاد داریم آنهایی که سالیان سال یک کاراکتر را بازی میکنند از ترس اینکه در سایر نقشها موفق نباشند.

گفتید فیلمنامه نویسان و کارگردان‌های ما از اینکه بخواهند به بازیگران زن کمدی، اعتماد کنند و نقش اصلی را به آنها بسپارند تردید دارند. این مسئله بعد از موفقیت فیلم کمدی «ورود آقایان ممنوع» که نقش اصلی آن به یک زن سپرده شد یا موفقیت نقش «خانم شیرزاد» همچنان میان این دو طیف وجود دارد؟ یا این اواخر وضعیت به نسبت بهتر شده؟

خیلی طول میکشد وضعیت تغییر كند. یک نفر مثل پیمان قاسم‌خانی و رامبد جوان پیدا می‌شود تصمیم بگیرد این موج را ایجاد کند و به بازیگر خانم اعتماد کند و مسئولیت کمدی یک فیلم را به او بسپارد. فکر میکنم شاید هنوز زمانش نشده که چنین اعتمادی فراگیر شود. از طرف دیگر خیلی هم طول می‌کشد تا خانم‌ها خودشان به خودشان اعتماد کنند و به طور جدی، کمدی کار کنند. مثلا چند تا خانم حاضرند بیایند با گریم ویشکا آسایش در «ورود آقایان ممنوع» جلوی دوربین ظاهر شوند و خودشان را برای موفقیت یك فیلم، زشت نمایش دهند؟ حتی اگر قرار باشد انتهای فیلم، با آرایش و چهره زیبای خودشان جلوی دوربین بیایند باز هم خیلی ها حاضر نیستند چنین شهامتی به خرج دهند.

پس به نظر شما بازیگران زن كمدی كه در هر دوره، ستاره می‌شوند، به دلیل شهامت خودشان است؟

حالا من كه همین اواخر «ساختمان پزشکان» را بازی کردم اما فکر میکنم کسی مثل لاله صبوری، زمانی در دهه هفتاد به تلویزیون آمد و کمدی بازی کرد که هیچ کس آن زمان در این عرصه کار نکرده بود. بنابراین به نظرم او واقعا شهامت به خرج داد. یا فاطمه معتمد آریا که نقش کمدی را هم به اندازه جدی خوب بازی میکند یا سحر ولدبیگی یا بهاره رهنما. به نظرم ما در میان بازیگران، زن کمدین خوب کم نداریم اما متاسفانه هنوز استفاده درست از آنها در سریال‌ها و فیلمهای کمدی درست جا نیفتاده است.

بخش سینما و تلویزیون تبیان


منبع: هفت صبح /مرجان فاطمی

مطالب مرتبط:

گفتگو با شقایق دهقان

وقتی فضایی‌ها عاشق می شوند 

از پشت صحنه سریال شب های برره