بافت عضلانی (2)

اهداف:

آشنایی با عضله ی قلبی و عضله ی صاف

آشنایی با تفاوت های عضلات این سه عضله با هم

شرح درس:

در درس قبل با عضله اسکلتی و مشخصات آن آشنا شدیم، در این طرح روی عضله قلبی و صاف نگاه جامع تری می اندازیم.

عضله قلبی

در مراحل اولیه تکامل جنین سلول های مزودرم احشایی به صورت شعاع های زنجیره ای شکل قرار می گیرند و سلول های قلبی اتصالات پیچیده ای بین زواید خود ایجاد می کنند. در نتیجه قلب شامل دسته ای سلولی است که در کنار هم قرار گرفته اند و به گونه ای به هم پیوستگی دارند که قادرند موج انقباضی ویژه ای را ایجاد کنند که منجر به انقباض کامل بطن های قلب می شود.

سلول های قلبی قطری حدود 15 میکرومتر و طولی بین 85 تا 100 میکرومتر دارند. این سلول ها دارای الگوی خطوط عرضی مانند عضلات اسکلتی هستند. اما بر خلاف سلول های چند هسته ای عضله اسکلتی، هر سلول قلب حاوی 1 یا 2 هسته ی کم رنگ مرکزی است.

یک ویژگی منحصر به فرد عضله قلبی وجود خطوط عرضی تیره رنگی است که زنجیره های سلول های قلبی را در فواصل نامنظم قطع می کند.

این صفحات بینابینی نمایانگر مجموعه اتصالی هستند که در بین سلول های مجاور عضله یافت می شود. لکه های چسبنده یا دسموزوم ها سلول های قلبی را به یکدیگر متصل می کنند و مانع از هم گسیختگی آن ها در اثر فعالیت مداوم انقباض می شوند.

در بین صفحات جانبی، اتصالات شکاف دار قرار دارند که سبب ارتباط یونی بین سلول های مجاور می شوند. این ارتباط یونی سبب می شود پیام انقباضی به صورت موج از یک سلول به سلول دیگر منتقل شود. ساختمان و عملکرد پروتئین ها ی انقباضی در سلول های قلبی مشابه عضله اسکلتی است.

اما سیستم لوله عرضی و شبکه سارکوپلاسمی، در میوسیت های قلبی از آرایش منظم موجود در عضلات اسکلتی برخوردار نیست.

عضله قلب در مقایسه با عضله اسکلتی دارای لوله های T فراوان تر( در درس بعد به آن اشاره خواهد شد) و بزرگ تر است و لوله های T قلب به جای استقرار در اتصال A-I در سطح نوار Z قرار دارند.

شبکه سارکوپلاسمی به خوبی تکامل نیافته و به طور منظم در بین میوفیلامنت ها پراکنده شده است. در نتیجه دسته جات میوفیبریلی مجزا وجود ندارد.

در این بافت ها تریاد وجود ندارد و به جای آن دیاد که متشکل از یک لوله T و یک سیسترن شبکه سارکوپلاسمی است ( در طرح بعد به آن اشاره شده است. ) قرار دارد. سلول های قلبی حاوی میتوکندری فراوان اند که بیش از 40 درصد سیتوپلاسم را اشغال می کنند. این در حالی است که میتوکندری ها حدود 2 درصد از حجم سلول های عضله اسکلتی را شامل می شوند. اسیدهای چرب سوخت اصلی قلب محسوب می شوند.

عضله صاف:

از سلول های طویل غیرمخططی تشکیل شده که با یک تیغه پایه ای و شبکه ای از رشته های رتیکولر احاطه شده است. سلول های عضله صاف دوکی شکل هستند یعنی در ناحیه مرکزی خود قطورترند و در دو انتها باریک می شوند. اندازه و تعداد سلول های عضله صاف در بافت های مختلف متفاوت است.

هر سلول هسته منفرد دارد که در مرکز پهن ترین بخش سلول قرار دارد. هنگامی که عضله صاف منقبض می شود مرز میان سلول ها مضرس شده و هسته چین می خورد.

سلول های عضله صاف فاقد سلول های T هستند. دسته های میوفیلامنت ها به طور مایل همدیگر را قطع کرده و یک شبکه پیچیده را ایجادمی کنند.

کلسیم موجود در عضله صاف با کالمودولین ( پروتئین متصل به کلسیم ) مجموعه ای کلسیم – کالمودولین را تشکیل می دهد که سبب فعالیت آنزیم کیناز می گردد که این آنزیم مسئول فسفریلاسیون میوزین است. بنابراین در این نوع از عضله مجموعه تروپومیوزین وجود ندارد.

 فیلم

طرح درس 74

توضیح فیلم: عضله اسکلتی، عضله صاف و عضله قلبی سه نوع بافت عضلانی هستند که هر کدام برای خود ویژگی های خاصی دارند. از جمله این تفاوت ها نوع قرار گیری هسته در این سلول هاست.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاضل سامانی - تنظیم: داودی