حکم امر به معروف کردن کسی که خود عامل نیست
بهتر است نصیحت کننده خود نیز به آنچه میگوید عمل کند، ولی اگر عمل نکرد و قصد خودنمایی و تخریب شخصیت دیگران را نداشت، نمی‌‌تواند با این توجیه، امر به معروف و نهی از منکر را ترک کند، بلکه هم باید خود را اصلاح کرده و هم به دیگران امر به معروف نموده و هم پذیرای امر به معروف آنان باشد، تا مصداق مۆمنانی قرار گیرد که سفارش به حق می‌کنند.
شرح این پرسش
حکم نصیحت کردن به دیگران در حالی‌که ما هنوز مرتکب اشتباهات هم می‌شویم چیست؟ مثلاً به دوستمان گفتیم که غیبت دیگران نکن در حالی‌که ما هم گهگاه غیبت می‌کنیم آیا تا اصلاح نشویم نباید دیگران را نصیحت کنیم؟
اگر چه در شرایط امر به معروف و نهی از منکر، عمل کردن خود شخص -به معروف و دوری از منکر- ذکر نشده است؛ یعنی تعالیم دینی یکی از شرایط وجوب امر به معروف را پای‌بندی خود افراد به معروف و منکر ذکر نکرده‌اند. اما این مسئله از دو نگاه قابل بررسی است.
1. کسانی که خود به هیچ معروفی پای‌بند نیستند و از محرمات دوری نمی‌کنند، اما در برابر دیگران خودنمایی می‌کنند و در برابر کوچک‌ترین لغزش آنان عکس العمل نشان می‌دهند و آن‌را به رخ افراد می‌کشند، و به نوعی امر به معروف را دستاویز مقاصد خود برای تخریب دیگران قرار می‌دهند، قرآن کریم به چنین افرادی سخت هشدار داده و می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ* كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ»؛ (صف، 2 و 3) اى كسانى كه ایمان آوردهاید! چرا سخنى مىگویید كه عمل نمىكنید؟ نزد خدا بسیار موجب خشم است كه سخنى بگویید كه عمل نمىكنید».
قرآن کریم در جایی دیگر می‌فرماید: «أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ»؛ (بقره، 44) آیا مردم را به نیكى دعوت مىكنید، اما خودتان را فراموش مىنمایید، با این‌كه شما كتاب (آسمانى) را مىخوانید! آیا نمىاندیشید؟!
این‌گونه افراد که وظایف و تکالیف خود را فراموش کرده، و در صدد به رخ کشیدن عیوب دیگرانند، خداوند آنها را مورد ملامت و سرزنش قرار داده و میگوید قبل از این‌که در صدد اصلاح دیگران باشید به بررسی عیوب خود بپردازید و به اصلاح خود مشغول شوید.
2. اما در بیشتر موارد این‌گونه نیست؛ یعنی فردی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کند، به ضعف‌های خود اعتراف دارد، اما از سر خیر خواهی به برادران و خواهران دینی خود تذکر می‌دهد. این‌جا است که امر به معروف و نهی از منکر، از روابط دوستانه‌ای است که میان مۆمنان برای ارتقای معنوی‌‌شان برقرار شده است.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ الْمُۆْمِنُونَ وَ الْمُۆْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُۆْتُونَ الزَّكاةَ وَ یُطیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِكَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَكیمٌ»؛ (توبه، 71)
مردان مۆمن و زنان مۆمن دوستان یكدیگرند. به نیكى فرمان مىدهند و از ناشایست باز مىدارند، و نماز مىگزارند و زكات مىدهند و از خدا و پیامبرش فرمانبردارى مىكنند. خدا اینان را رحمت خواهد كرد، خدا پیروزمند و حكیم است.
قرآن کریم در جایی دیگر، در مورد این افراد می‌فرماید: «...الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْر»؛ (عصر، 3) كسانى كه ایمان آورده و اعمال صالح انجام دادهاند، و یكدیگر را به حق سفارش كرده و یكدیگر را به شكیبایى و استقامت توصیه نمودهاند!
«تواصى» به معناى سفارش كردن این به آن و آن به این است. و «تواصى» به «حق» این است كه یكدیگر را به حق سفارش كنند. سفارش كنند به این‌كه از حق پیروى نموده و در راه حق استقامت و مداومت كنند. (المیزان فی تفسیر القرآن، ج 20، ص 375)
بزرگ به كوچک سفارش مىكند، و كوچک به نوبه خود بزرگ را در معرض سفارش خود قرار مىدهد؛ دانا نادان را توصیه مىكند، و نادان نیز به توصیه دانا مىپردازد. و این اصل دامنه انجام دادن فریضه امر به معروف و نهى از منكر را گسترش مىدهد، و به همین گونه امر واجب خواندن مردمان به سوى خدا و به همه رساندن رسالت‌هاى او، و هدایت كردن جاهلان و چیزهاى دیگرى از این قبیل را به صورتى گستردهتر به جریان مىاندازد. (تفسیر هدایت، ج 18، ص 314)
با توجه به آنچه بیان شد، بهتر است نصیحت کننده خود نیز به آنچه میگوید عمل کند، ولی اگر عمل نکرد و قصد خودنمایی و تخریب شخصیت دیگران را نداشت، نمی‌‌تواند با این توجیه، امر به معروف و نهی از منکر را ترک کند، بلکه هم باید خود را اصلاح کرده و هم به دیگران امر به معروف نموده و هم پذیرای امر به معروف آنان باشد، تا مصداق مۆمنانی قرار گیرد که سفارش به حق می‌کنند.
شرح این پرسش
دوستی دارم حدود 10سال از من کوچک تر است و علاقه بسیاری به ارتباط با دختر دارد، نماز هم نمی خواند! چطور با او رفتار کنم که زده نشود و جذب شود؟ لطفاً مرا راهنمایی کنید.
دعوت به خوبی ها و نهی از بدی ها و زشتی ها (امر به معروف و نهی از منکر) یکی از وظایف هر مسلمانی است. آنچه در این راه مهم است و باید بدان توجه نمود راه و شیوه امر به معروف و نهی از منکر است. بهترین راه برای این کار، تذکر و بیان زشتی گناه و آثار و عواقب دنیوی و اخروی آن، با زبان نرم و ملاطفت است که مورد سفارش دین مبین اسلام بوده و هست. خداوند متعال خطاب به پیامبرانش در دعوت مردم به سوی حق و عدالت به آنها متذکر می شود که با نرمش و اخلاق خوش آنان را دعوت به سوی خدا کنید. اساساً یکی از رمزهای موفقیت انبیا در دعوت به توحید همین ملاطفت و رأفت آنها بود و اگر تند خو بودند چنین توفیقی به دست نمی آوردند. خدای متعال خطاب به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: "به (برکت) رحمت الهى، در برابر آنان [مردم] نرم (و مهربان) شدى! و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراکنده مىشدند... ". (آل عمران، 159) بنابراین شما از راه دوستی و با نرمی و آرامش درباره نعمت هایی را که خداوند به انسان عطا نموده با دوست خود صحبت کن، آثار و عواقب دنیایی و آخرتی گناه را برایش توضیح بده، تا ان شاء الله متذکر شود و گناهان را ترک کرده و به انجام واجبات روی آورد.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اسلام کوئیست
تفسیر هدایت، ج 18
تفسیر المیزان ج 20
مطالب مرتبط:
