بزرگ‌ترین وسوسه شیطان چیست؟! شکی نداریم که شیطان انسان را وسوسه می‌کند، اما بزرگ‌ترین وسوسه شیطان بر چه کاری است؟ آنچه که از آیات و روایات بر می‌آید آن است که، بزرگ‌ترین وسوسه شیطان، دعوت و وسوسه کردن انسان به پیروی از «نفس امّاره» است. نفس امّاره، دشمن بزرگى است که آدمى را به کارهاى زشت و ناروا وامى‏دارد، مگر آن‌که خدا به لطف خاص خود آدمی را حفظ فرماید: «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّی».[1] شیطان، بالاترین وسوسه‌ها را در این نفس انجام خواهد داد. در این‌جا به نمونه‌ای از روایات -که از آنها فهمیده می‌شود بزرگ‌ترین دشمن انسان نفس امّاره است و به پیروی آن، بزرگ‌ترین چیزی را که شیطان به آن دعوت کرده و وسوسه می‌کند، پیروی از هواهای نفسانی است- اشاره می‌کنیم.[2] 1. پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «آفت دین، هوای نفس است».[3] و «برترین جهاد این است که به خاطر خداوند متعال با نفْس و هواهای نفسانیت جهاد کنى».[4] 2. امام علی(علیه السلام): «با نفس خویش مبارزه کن و توان و کوشش خود را برای آخرت به کار گیر».[5] و «جهاد کردن با نفْس، آن را در ارتکاب گناهان مهار می‌کند ». [6] 3. امام صادق(علیه السلام): « خوشا به حال بنده‌ای که برای خدا با نفْس و هوس خویش جهاد کند. هر که لشکر هوا و هوس خود را شکست دهد، به خشنودی خدا دست یابد و هرکه خِرَدش، با کوشش و شکستگی و فروتنی، بر بساط خدمت گزاری به خدا، بر نفْس امّاره‌اش چیره شود، به پیروزی بزرگی دست یافته باشد. میان بنده و خداوند حجابی ظلمانی‌تر و وحشتناک‌تر از نفْس و هوای نفْس نیست و برای کشتن این دو، سلاح و ابزاری چون احساس نیاز به خدا و خضوع و خشوع و گرسنگی و تشنگی کشیدن در روز و شب زنده‌داری نیست که اگر چنین کسی بمیرد، شهید است و اگر زنده بماند و همچنان به این راه ادامه دهد، خداوند فرجام او را به آن رضوان بزرگ ختم کند. خداوند عزّ وجلّ فرمود: «و آنها که در راه ما (با خلوص نیّت) جهاد کنند، قطعاً به راه‌هاى خود، هدایتشان خواهیم کرد و خداوند با نیکوکاران است».[ 7]، [8] به هر حال، همه‌ی گناهان -به واسطه و یا بدون واسطه- به نفس امّاره بر می‌گردد، و مهار نکردن نفس امّاره و پیروی از هوس‌ها و خواهش‌های آن، باعث ارتکاب گناهان بزرگی همچون شرک به خداوند متعال می‌شود، چنان‌که در قرآن کریم می‌خوانیم: «و آن کسى که براى خدا، شریکى قرار دهد، گناه بزرگى مرتکب شده است» 4. امام کاظم(علیه السلام): «برای بازداشتن نفْس خود از خواهش‌هایش با آن مبارزه کن که مبارزه با نفْس، همچون مبارزه با دشمنت، بر تو واجب است».[9] به هر حال، همه‌ی گناهان -به واسطه و یا بدون واسطه- به نفس امّاره بر می‌گردد، و مهار نکردن نفس امّاره و پیروی از هوس‌ها و خواهش‌های آن، باعث ارتکاب گناهان بزرگی همچون شرک به خداوند متعال می‌شود، چنان‌که در قرآن کریم می‌خوانیم: «و آن کسى که براى خدا، شریکى قرار دهد، گناه بزرگى مرتکب شده است».[10] راه گریز از وسوسه های شیطان چیست؟ در روایات اسلامی راه های مبارزه با شیطان بیان شده است، از جمله:‌ 1_‌ استغاذه؛ یعنی پناه بردن به خداوند از شر شیطان و گفتن " أعوذ بالله من الشّیطان الرّجیم". انسان وقتی خدا را شناخت و دریافت که خدا هم قدرت بی پایان دارد و هم نسبت به انسان از پدر و مادرش مهربان تر است،‌ و با این احساس از شر شیطان به خدا پناه برد،‌ خداوند نجاتش می دهد و دماغ شیطان را به خاک می مالد. قرآن می فرماید:‌ " و أما نیزغنّک من الشیطان نزغٌ فاستعذ بالله إنّه سمیع علیم؛ اگر انگیزش و وسوسه ای از شیطان تو را برانگیزد،‌ پس به خدا پناهنده شو که او شنوای دانا است".[11] 2_ بسم الله گفتن؛ مداومت به گفتن بسم الله در آغاز هر کاری به انسان القا می کند که استعانت فقط به درگاه خدا شایسته است،‌ و در هیچ امری غیر حق دخیل نیست. طبیعی است وقتی چنین عمل کند، دیگر جایی برای وساوس شیطان لعین باقی نمی ماند. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: " وقتی سفرة غذا را می گسترانند، چهار هزار فرشته دور آن جمع می شوند. اگر بنده " بسم الله الرحمن الرحیم" گفت،‌فرشتگان می گویند: خدا بر شما و غذایتان برکت فرستد و به شیطان خطاب می کنند که بیرون رو، ای فاسق، تو را بر ایشان سلطنتی نیست. و اگر بسم الله نگفت فرشتکان به شیطان می گویند: بیا، ای فاسق و با این ها هم غذا شو ".[12] 3_ نماز، یکی از عوامل دفع و رفع شیطان که در مبارزه با او سلاح تیز و برّانی محسوب می شود نماز است. نماز اگر با آداب و شرایط آن اقامه شود، نمازگزار را به عالَم پاکی و قداست بالا برده و غُل و زنجیر دنیا و دام های شیطان را از پای او پاره می کند. قرآن می فرماید: "با نماز و روزه از خدا طلب یاری کنید".[13] 4_ روزه؛ روزة حقیقی باعث می شود وسوسه و نیزنگ های شیطان از مملکت دل بیرون رود. روزی پیامبر(صلی الله علیه و آله) به یاران خود فرمود: آیا شما را به چیزی آگاه نکنم که اگر شما آن را انجام دهید،‌ شیطان از شما دور می گردد، همچون دوری شرق از غرب؟ عرض کردند:‌ بله یارسول الله. حضرت فرمود: روزه. روزه صورت شیطان را سیاه می کند .[14] 5_ استغفار و توبه: وقتی انسان از کارهای زشت و خلاف خویش توبه کندو از خداوند بخواهد که گناهانش را بیامرزد و تصمیم بگیرد که دیگر گناه نکند،‌ ضربة‌ بزرگی بر شیطان وارد می شود. پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: "ولاستغفار یقطع و تینه؛ طلب آمرزش و بخشش از خدا رگ دل شیطان را قطع کرده و بند دلش را پاره می کند".[15] پی نوشت ها : [1]. یوسف، 53. [2]. ر.ک: نمایه های «جلوگیری از وسوسه‌ی گناه»، سۆال 3859؛ «مراحل آغازین خود سازی و تزکیه‌ی نفس»، سۆال 387. [3]. مجلسى، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق و مصحح: رسولى محلاتى، هاشم، ج 10، ص 287، ‏دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ دوم، 1404ق. [4]. المتقی الهندی، علاء الدین علی کنز العمال، ج 4، ص 431، ح 11265، مۆسسة الرسالة، بیروت، 1409ق. [5]. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح: رجائى، سید مهدى، ص 142، ‏ح 182، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ دوم، 1410ق. [6]. همان، ص 227، ح 112. [7]. عنکبوت، 69. [8]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 67، ص 69، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق. [9]. ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، ص 399، جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم، 1404ق. [10]. نساء، 48. [11]اعراف (7) آیة‌ 200. [12]فروع کافی، ج 6، ص 292. [13]بقره (2) آیة‌45. [14فینه البحار، ج 2، ص 64. [15]محمد محمدی ری شهری،‌ میزان الحکمه، ج 2، ص 1457، مادة شیطان،‌ شمارة9412. فرآوری: محمدی بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان منبع : سایت اسلام کوئست مرکز ملی پاسخگویی به سۆالات دینی مطالب مرتبط: چگونه خود را از وسوسه‌های شیطان برهانیم؟ درمان وسوسه های شیطان وهم و وسوسه‌ها به شیطان می‌رسد!! شیطان وسوسه می کند یا اجبار ؟