افزایش دمای زمین
اصلی‌ترین فعالیت انسانی که منجر به گرمای زمین می‌شود، سوزاندن سوخت‌های فسیلی (زغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی) و از بین بردن جنگل‌ها است. بیشتر سوخت فسیلی در اتومبیل‌ها، کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها به مصرف می‌رسد. سوزاندن این سوخت‌ها گازی به نام دی اکسید کربن با علامت اختصاری CO2 تولید می‌کند.
کربن دی اکسید از گازهای گلخانه ایست که روند فرار گرما از جو به فضا را بسیار کند می‌کند. درختان و دیگر گیاهان در روند فتوسنتز، گاز کربن دی اکسید را از هوا جذب می‌کنند. با از بین بردن گیاهان، میزان گاز کربن دی اکسید در هوا افزایش می‌یابد. تجزیه شدن گیاهان نیز منجر به افزایش این گاز می‌شود.
افزایش دمای زمین نام پدیده‌ای است که منجر به افزایش میانگین دمای سطح زمین و اقیانوس‌ها گردیده است. طی 100 سال گذشته، کره زمین به طور غیرطبیعی حدود 41/0 درجه سانتی‌گراد گرم‌تر شده که این موضوع دانشمندان را نگران کرده است. برخی از دانشمندان معتقدند که دهه‌های پایانی قرن بیستم، گرم‌ترین سال‌های 400 سال اخیر بوده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که 10 مورد از گرم‌ترین سال‌های جهان تنها از سال 1990 تا سال 2007 به ثبت رسیده است که این میزان در 150 سال گذشته بی‌سابقه بوده است.
عواقب افزایش دما
ادامه این افزایش دما آثار مخرب زیادی در بر دارد. ممکن است زندگی گیاهان و جانداران دریایی به مخاطره جدی بیفتد. زیستگاه‌های گیاهان و حیوانات دچار تغییرات اساسی می‌شوند. الگوهای آب و هوا دست خوش تغییرات می‌شوند؛ نتیجه آن وقوع سیل، خشک سالی و طوفان‌های شدید مخرب خواهد بود. افزایش دما با ذوب نمودن یخ‌های قطبی، باعث بالا آمدن سطح آب دریاها می‌شود. در مناطق خاصی از زمین، بیماری‌های انسانی گسترش می‌یابد و محصولات کشاورزی نابود می‌گردد. تکرار وقوع شرایط بحرانی آب و هوا منجر به خسارات زیادی می‌شود. تغییرات الگوهای بارش باعث افزایش سیلاب‌ها و خشک‌سالی در نواحی مختلف می‌شود. طوفان‌ها و تندبادها، بیشتر و قدرتمندتر به وقوع خواهند پیوست.
بالا آمدن سطح آب‌ها
ادامه گرم شدن هوا، در طی چند قرن، مقادیر زیادی از یخ‌های موجود در سطح زمین را ذوب می‌کند. در نتیجه سطح آب‌ها در کل زمین بالاتر می‌آید. بسیاری از مناطق ساحلی ممکن است دچار سیل‌زدگی، فرسایش، از بین رفتن زمین‌های خشک و ورود آب دریاها به آب‌های شیرین شوند. بالا آمدن آب دریاها ممکن است منجر به غرق شدن شهرها، جزایر کوچک و دیگر مناطق زیستی شود. به حتم در محل‌های طبیعی مسکونی حیوانات و گیاهان تغییرات شدیدی روی می‌دهد. بسیاری از گونه‌های زیستی مشکلات زیادی برای ادامه حیات در شرایط جدید خواهند داشت. برای مثال بسیاری از گیاهان گل‌دار بدون طی کردن زمستانی سرد شکوفه نخواهند کرد.
تهدید سلامت انسان‌ها
بیماری‌های گرمسیری نظیر مالاریا و تب دنگی به مناطق زیادی شیوع پیدا می‌کند. ادامه یافتن گرما و شدت یافتن آن می‌تواند عامل مرگ و میرهای زیاد و بیماری‌های گوناگون شود. سیل و قحطی، گرسنگی و سوء تغذیه را افزایش خواهد داد. در نتیجه کارشناسان هواشناسی به دنبال افزایش بی‌رویه دما، راه‌حل‌های مختلفی برای جلوگیری از افزایش دما ارائه داده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: محدود کردن گاز کربن دی‌اکسید و تصفیه هوا.
محدود کردن انتشار گاز کربن دی‌اکسید
دو تکنیک تأثیرگذار برای محدود کردن تولید CO2 وجود دارد:
جایگزین کردن منابع دیگر انرژی به جای سوخت‌های فسیلی.
استفاده بهتر از سوخت‌های فسیلی.
منابع انرژی جایگزین سوخت فسیلی، کربن دی اکسید تولید نمی‌کنند. این منابع شامل باد، نور خورشید، انرژی هسته‌ای و حرارت زیرزمین می‌باشند. دستگاه‌هایی به نام توربین بادی می‌توانند انرژی باد را به انرژی الکتریکی تبدیل کنند، باطری‌های خورشیدی نیز می‌توانند نور خورشید را به انرژی الکتریکی تبدیل نمایند.
نیروگاه‌های حرارت زیر زمین می‌توانند از گرمای موجود در لایه‌های زیرین خاک انرژی الکتریکی به دست آورند.
استفاده از این منابع هزینه‌های بیشتری را نسبت به سوخت‌های فسیلی در بر دارند. با این حال پیشرفت تحقیقات درباره استفاده از آن‌ها می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌ها شود.
تصفیه هوا به دو شکل صورت‌پذیر است:
انبارهای زیرزمین یا زیر آب.
ذخیره‌سازی در گیاهان زنده.
با تزریق و ورود CO2 تولیدشده در صنعت به زیرزمین یا در اقیانوس می‌توان این گاز را ذخیره کرد. مناسب‌ترین مکان در اعماق زمین برای انجام این کار، انبارهای طبیعی نفت و گازی است که بیشتر ذخایر آن‌ها استخراج شده است. با ورود این گاز به این‌گونه انبارهای طبیعی، استخراج بازمانده ذخایر آن‌ها بسیار آسان‌تر می‌شود. سود ناشی از تسهیل بهره‌برداری، هزینه‌های این روش تصفیه را جبران می‌نماید.
رسوبات عمیق نمک و زغال‌سنگ نیز مکان مناسبی برای انجام ذخیره‌سازی کربن دی اکسید می‌باشند. اقیانوس‌ها می‌توانند کربن دی اکسید بیشتری ذخیره کنند اما دانشمندان هنوز موفق به تخمین آثار محیطی این ذخیره‌سازی نشده‌اند.
ذخیره‌سازی در گیاهان
گیاهان سبز به هنگام رشد، کربن دی اکسید موجود در جو را جذب می‌کنند. آن‌ها کربن موجود در کربن دی اکسید را با هیدروژن ترکیب کرده، قند ساده تولید می‌کنند و آن را در بافت خود ذخیره می‌نمایند. پس از مرگ گیاه، با تجزیه آن، گاز کربن دی اکسید از آن متساطع می‌شود. اکوسیستم هایی بازندگی گیاهی غنی، می‌توانند کربن دی اکسید بیشتری را در خود حبس نمایند.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مرتضی عرفانیان
تنظیم: مریم فروزان کیا
