تبیان، دستیار زندگی
دروغ از بدترین معایب، زشت ترین گناهان و منشا بسیاری از مفاسد است تا آنجا که یکی از گناهان کبیره به شمار می رود و از رذایل اخلاقی محسوب می شود. و قرآن و روایات معصومین (علیهم السلام) آن را به شدت مورد مذمت و نکوهش قرار داده اند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عملی که از نوشیدن شراب بدتر است!


دروغ از بدترین معایب، زشت ترین گناهان و منشا بسیاری از مفاسد است تا آنجا که یکی از گناهان کبیره به شمار می رود و از رذایل اخلاقی محسوب می شود. و قرآن و روایات معصومین (علیهم السلام) آن را به شدت مورد مذمت و نکوهش قرار داده اند.


دروغ

دروغ ریشه و سرچشمه سایر گناهان بوده، اگر همه گناهان در یک فضا موجود باشد، کلید مورد نیاز برای ورود به این فضا دروغ است، در دنیا و آخرت انسان را از رحمت الهی محروم می نماید، و در میان مردم بی اعتبار می کند، اعتماد عمومی را سلب می نماید و جامعه را به نفاق دچار می کند.

دروغ در اصل در سخن و گفتار است و در اصطلاح به معنی عدم مطابقت سخن و گفتار به واقع است. شخص دروغگو به دنبال این است که با دروغ و سوگندهای دروغین و به سوء استفاده از باورهای مردم به اموری چون خداوند و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان (علیهم السلام) سوگند بخورد تا به منافع زشت خود دست یابد.

در آیات قرآن که سرشار از معارفی است که آدمی را در حرکت به سمت کمال مطلق راهنمایی می نماید در خصوص دروغ (کذب) به طور وسیع سخن گفته است و در شاخه های مختلف آن از جمله: عوامل دروغگویی، آثار دروغگویی و عاقبت دروغگویان اشاره شده است و همچنین در روایات معصومین (علیه السلام) نیز دروغ به شدت نکوهش شده است و سرانجام دروغگویان را با ویرانی ایمانشان می دانند.

یکی از مشکلات جامعه امروزی، رواج دروغگویی در میان افراد جامعه می باشد، برخی ها به بهانه های مختلفی دروغ گفته و آن را به راحتی توجیه می کنند. به طوری که گویی توجه ندارند که دروغ یکی از گناهان کبیره بوده و دروغگو در معرض لعن خداوند متعال می باشد. و در قرآن و روایات اهل بیت (علیه السلام) از آن به شدت نهی شده است.

قرآن کریم با اشاره به دروغگویی برادران حضرت یوسف (علیه السلام) این خصلت ناپسند را ثمره پیروی از هوای نفس عنوان کرده و می فرماید:

وجاء و علی قمیصه بدم کذب قال بل سولت لکم انفسکم امرا فصبر جمیل و الله المستعان علی ما تصفون (سوره یوسف / 18)

و پیراهن او را با خونی دروغین آوردند. گفت: هوس های نفسانی شما این کار را برایتان آراسته، من صبر جمیل خواهم داته و در برابر آنچه می گویید، از خداوند یاری طلبم!

یکی از نتایج گفتن دروغ های کوچک بی شک از بین رفتن ترس از این عمل و گام نهادن در مسیرهای بعدی می باشد.

متاسفانه یکی از آفات زندگی جوامع انسانی فرآیند دروغ گفتن، حتی در کوچکترین و بی ارزش ترین امور می باشد علی رغم تذکرات فراوان آموزهای دینی در مذمت دروغگویی متاسفانه در اطراف خود شاهد تکرار این عمل مذموم می باشیم، عملی که باعث افول در زندگی دنیوی و حیات دنیوی می باشد.

از امام محمدباقر (علیه السلام) نقل شده است که فرموده اند: خداوند متعال برای بدی قفل هایی قرار داده و کلیدهای آن قفل ها را شراب قرار داده است و دروغ، بدتر از شراب است

مومن دروغ نمی گوید!

بی شک مومنین حقیقی و راستین هیچ گاه اقدام به این عمل ناپسند نمی نماید، به نحوی که نقل شده است روزی حسن بن محبوب از امام صادق (علیه السلام) پرسید: آیا ممکن است مومن بخیل باشد؟ امام فرمودند: آری.

حسن پرسید: آیا می شود ترسو باشد؟ حضرت فرمودند: آری.

مجدداً پرسید: آیا مومن دروغ نمی گوید؟ حضرت فرمودند: نه، و بدان مومن خائن نیز نمی باشد. سپس فرمودند: آگاه باش؛ مومن ممکن است بر هر خویی سرشته شود، ولی به خیانت و دروغ گویی آلوده نمی گردد. (1)

نتیجه دروغ های کوچک

یکی از نتایج گفتن دروغ های کوچک بی شک از بین رفتن ترس از این عمل و گام نهادن در مسیرهای بعدی می باشد به نحوی که امام سجاد (علیه السلام) در این باره به فرزندان خود فرموده اند: لِولده اتَقّوا الکذِبَ الصَغیر مِنهُ وَالکبیرَ فی کل جِدّ وَ هَزل فاِنَ الرَجل إذا کذَبَ فی الصَغیر اجتَری عَلی الکبیر؛ از دروغ؛ چه کوچک و چه بزرگ، و چه جدی و چه شوخی آن بپرهیزید، زیرا انسان هرگاه در چیز کوچکی دروغ بگوید، به گفتن دروغ بزرگ نیز جرأت پیدا می کند. (2)

دوری فرشتگان از دروغگو

در باب مذمت عمل دروغ گفتن از حضرت محمد (صلی الله و علیه وآله) نقل شده است که ایشان فرموده اند: إذا کذَبَ العَبدُ کذَبة تباعَدَ المَلَک مِنهُ مَسیرةَ مِیلٍ نَتنِ ماجاءَ بِهِ؛ هرگاه بنده ای دروغ بگوید، از او بوی زننده ای که از عمل خود ایجاد نموده است (به واسطهء دروغ گفتن) فرشته (فرشتگان) به فاصله یک میل (چهار هزار ذرع) از او فاصله می گیرند. (3)، و همچنین از امام محمدباقر (علیه السلام) نقل شده است که فرموده اند: خداوند متعال برای بدی قفل هایی قرار داده و کلیدهای آن قفل ها را شراب قرار داده است و دروغ، بدتر از شراب است. (4)

دروغگو حافظه ندارد و دروغ فراموشی می آورد

امام جعفر صادق (علیه السلام) در این زمینه حدیثی فرموده اند که می فرمایند: «از مجازات دروغگو آن است که خداوند فراموشی را بر او مسلط می گرداند.»

دروغگو فاسق است

در حقیقت کسی که دروغ می گوید فاسق است به این معنی که از مسیر اطاعت خداوند خارج شده و به سوی معصیت می رود چنانکه خداوند در سوره بقره آیه 197 می فرماید: «جماع و فسوق (دروغ گفتن) و جدال کردن در موقع وظیفه حج باید ترک شود.» که در این آیه شریفه از دروغ به فسوق تعبیر شده است.

و نیز در سوره حجرات آیه 6 «ان جائکم فاسق بنبأ فتبینوا» که در اینجا نیز دروغگو به فاسق تعبیر شده است که اگر فاسقی به شما خبری داد پیش از تحقیق و بررسی نپذیرید که در این آیه از ولید بن عقبه دروغگو تعبیر به فاسق شده است، که در مورد شأن نزول این آیه آمده است که حضرت رسول اکرم (صلی الله و علیه وآله) ولید بن عقبه را به سوی قبیله بنی المصطلق روانه می کند تا زکات را از آن قبیله جمع آوری کند اما ولید گمان بد می کند و به نزد ایشان می آید و می گوید که اینان مرتد شده و زکات نمی دهند.

بنابراین از دو آیه بالا معلوم می گردد که دروغ فسق و دروغگو فاسق است.

دروغ

دروغگو ملعون است

دروغگو مورد خشم و غضب خداوند است در سوره نور آیه 7 می فرماید: «لعن خدا بر او باد اگر از دروغگویان باشد.»

محروم شدن از نماز شب

امام جعفر صادق (علیه السلام) می فرمایند: «به درستی که انسان گاهی دروغ می گوید پس از نماز شب محروم می شود.»

روسیاه شدن

که پیامبر اسلام (صلی الله و علیه وآله) به حضرت علی (علیه السلام) سفارش می کند: «ای علی! از دروغ بپرهیز زیرا که موجب سیاهی صورت می شود و سپس انسان در نزد خدا دروغگو شمرده می شود.

بی آبرویی و رسوایی

در سور بقره آیه 72 به این نکته اشاره شده: «والله مخرج ما کنتم تکتمون». هر جز از نظام هستی با اجزاء دیگر و لوازمش مرتبط هستند دروغگو اگر چیزی را پنهان کند لوازمش را چه کند لذا زود رسوا می شود بر فرض گرگ یوسف (علیه السلام) را درید پیراهنش چرا سالم است؟ به خاطر همین است که قرآن می فرماید: «خداوند دروغگویان کافر را » (سوره زمر، آیه 3)

«و خداوند کاذبان و دروغگویان را هدایت نمی کند و اسباب بی آبروی‌شان را فراهم می کند.»(سوره غافر، آیه 28)

دروغگو با دروغگوییِ خود، سه چیز به دست می آورد: خشم خدا را نسبت به خود، نگاه تحقیرآمیز مردم را نسبت به خود، دشمنی فرشتگان را نسبت به خود

سرانجام دروغ

بی شک هر عملی که از جانب خداوند نهی گردیده است، دارای حکمت هایی می باشد، چنانچه امیرالمومنین علی (علیه السلام) دربارهء عقوبت و سرانجام افراد دروغگو فرموده اند: دروغگو با دروغگوییِ خود، سه چیز به دست می آورد: خشم خدا را نسبت به خود، نگاه تحقیرآمیز مردم را نسبت به خود، دشمنی فرشتگان را نسبت به خود، و همچنین از رسول اکرم (صلی الله و علیه وآله) نقل شده است که الکِذبُ یَنقُصُ الرِّزقَ؛ دروغ، روزی را کم می کند. (5)

امام باقر (علیه السلام) به زیبایی بیان فرموده اند که: دروغ ویران کنندهء ایمان است و از همین روی حضرت علی (علیه السلام) نتیجهء دروغ را خواری در دنیا و عذاب در آخرت، بیان داشته اند. (6)

در پایان طبق سخن حضرت علی (علیه السلام) در خطبه ملاحم نهج البلاغه باید گفت:

شیوع دروغگویی از نشانه های آخر الزمان است و امام (علیه السلام) نیز طبق آن دروغگویی را از این نشانه قلمداد می کنند و می فرمایند: راستی از میان رفته و دروغ شایعه می شود. مردم در زبان با هم دوست و در دل با همدیگر دشمن می شوند. به گناه افتخار می کنند و از پاکدامنی به شگفت می آیند. چون دروغگویی موجب رسوا شدن فرد گوینده می شود. زیرا طبق روایات دروغگویی انسان را در نزد خداوند متعال و عموم مردم و حتی نزد وجدان خود سرافکنده و رسوا می سازد به طوری که خداوند متعال می فرمایند: « کسانی را که دروغگو و ناسپاس باشد راهنمایی نمی کند.»

پی نوشت ها:

1_(مستدرک الوسایل، ج 9: 84)

2_ (الکافی، ج 2: 338)

3_ (شرح نهج البلاغه، ج 6: 357)

4_ (الکافی، ج 2: 338)

5_ (الترغیب و الترهیب: 598)

6_ (الکافی، ج 2: 339؛ گنجینه معارف، ج 2: 294- 297)

فرآوری: زهرا اجلال             

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منابع:

قدس آنلاین

حوزه

مقاله فرشته معتمد لنگرودی؛ مجله بشارت، بهمن واسفند 1389 - شماره 81

مقاله زهرا یوسفی مصری؛ روزنامه رسالت

مطالب مرتبط:

دروغ، گناه کلیدی

زیان های اجتماعی دروغ

اعتیاد شدید به دروغگویی!

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.