تبیان، دستیار زندگی
1ـ الکل مایع (چه صنعتی؛ چه طبی) به خودی خود، نجس نیست. بنابراین تماس آن با بدن یا لباس، باعث نجس شدن آنها نمی شود. 2ـ الکل مایع (چه صنعتی؛ چه طبی) به خودی خود، ماده ای سمی است. بنابراین نوشیدن آن به هر مقدار که برای بدن مضر باشد ممنوع (حرام) است؛ اما اگر
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : امید پیشگر
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آیا الکل در مواد غذایی حرام است؟

دو پرسش درباره الکل

الکل

بنابر نظر مراجع معظم تقلید الکل به خودی خود پاک است؛ زیرا دلیلی بر نجاست آن وجود ندارد. این بزرگواران نه تنها در فصل مربوط به نجاسات، نام الکل را در زمره نجاسات نبرده اند بلکه برخی با فتوای صریح آن را پاک دانسته اند.   آنچه باید مورد دقت جدی قرار گیرد و در فتواها هم دیده می شود آن است که الکل وقتی از پاک بودن تبدیل به نجاست می شود که مست کننده شود یعنی تغییر و تحولی در آن ایجاد کنند که از یک «مایع غیر مست کننده» تبدیل به یک مایع «مست کننده» شود که اگر اینگونه شد نجس می شود و دیگر پاک نیست.

الکل نجس است یا پاک؟ آیا نوشیدن آن جایز (حلال) است یا نه؟

قبل از پاسخ به این دو پرسش لازم است تا فرق میان دو اصطلاح فقهی روشن شود فرقی که بی خبری از آن گاه سبب می شود تا اصل حکم درست فهمیده نشود و یا برداشت نادرستی از آن صورت پذیرد.

نجس و پاک

در عالم خلقت هر چه هست پاک است و طاهر، جز یازده چیز که نجس هستند. این چند نجس محدود عبارتند از:

1ـ ادرار 2ـ مدفوع 3ـ منى 4ـ مردار 5ـ خون 6ـ سگ 7ـ خوك 8ـ كافر 9ـ مایع مست کننده 10ـ آبجو 11ـ عرق حیوان نجاست خوار.[1]

این یازده مورد که خود نجس اند، با تماس همراه با خیسی، دیگر اشیاء را نیز نجس می کنند که در اصطلاح به آنها متنجس (نجس شده) گفته می شود.

حلال و حرام

حلال و حرام یا همان جایز و ممنوع، حکم کارهایی است که افراد انجام می دهند که یا جایز است یا ممنوع.[2] وقتی گفته می شود خوردن یا آشامیدن فلان چیز حرام است یعنی خداوند خوردن یا آشامیدن آن را در قرآن و یا از طریق پیشوایان معصوم (روایات) و یا عقل سلیم، ممنوع اعلام کرده است.

بنابراین ما یک نجاست و پاکی داریم و یک حلال و حرام که این دو عنوان با یکدیگر متفاوتند. مثالهای زیر فرق این دو را بیشتر نمایان می کند:

آب پاک است و نوشیدن آن حلال. ادرار گوسفند پاک است ولی نوشیدن آن حرام. شربت آغشته به خون انسان نجس است و نوشیدن آن حرام. نوشیدن همین شربت نجس برای کسی که ناچار به نوشیدن آن می باشد حلال است؛ مانند کسی که از تشنگی در آستانه مرگ است و نوشیدنی ایی جز همین مایع نجس ندارد.

آنچه باید مورد دقت جدی قرار گیرد و در فتواهای یاد شده هم دیده می شود آن است که الکل وقتی از پاک بودن تبدیل به نجاست می شود که مست کننده شود یعنی تغییر و تحولی در آن ایجاد کنند که از یک «مایع غیر مست کننده» تبدیل به یک مایع «مست کننده» شود که اگر اینگونه شد نجس می شود و دیگر پاک نیست

پس باید فرق گذاشت بین حلال و حرام بودن یک کار و نجس و پاک بودن یک چیز.

نجاست و پاکی الکل و حرام یا حلال بودن نوشیدن آن بعد از این مقدمه به سراغ موضوع الکل رفته و آن را از نظر نجاست و پاکی و نیز حلال یا حرام بودن نوشیدن آن بررسی می کنیم.

الکل پاک است یا نجس؟ بنابر نظر مراجع معظم تقلید الکل به خودی خود پاک است؛ زیرا دلیلی بر نجاست آن وجود ندارد. این بزرگواران نه تنها در فصل مربوط به نجاسات، نام الکل را در زمره نجاسات نبرده اند برخی با فتوای صریح آن را پاک دانسته اند؛ به فتواهای زیر توجه کنید:

حضرت آیة الله سیستانی (دام ظله):

الکل کلاً پاک است.[3]

مقام معظم رهبری (دام ظله):

الكل‌هایى كه معلوم نیست در اصل از اقسام مایعات مست كننده باشند، محكوم به طهارت هستند.[4]

آیة الله فاضل لنکرانی(ره):

در پاسخ به این سوال که الکل نجس است یا نه؟ می نویسد: حق این است که نجس بودن آن بستگی به مُسکر بودن آن دارد [اگر مست کننده بود نجس و اگر نبود، پاک است]. کارشناسان می گویند مست کنندگی الکل ثابت نشده است [بنابراین الکل پاک است].

آنچه باید مورد دقت جدی قرار گیرد و در فتواهای یاد شده هم دیده می شود آن است که الکل وقتی از پاک بودن تبدیل به نجاست می شود که مست کننده شود یعنی تغییر و تحولی در آن ایجاد کنند که از یک «مایع غیر مست کننده» تبدیل به یک مایع «مست کننده» شود که اگر اینگونه شد نجس می شود و دیگر پاک نیست.

خوردن یا آشامیدن الکل حلال است یا حرام؟

همانگونه که از آیة الله فاضل لنکرانی (ره) به نقل از کارشناسان نقل شد الکل به خودی خود ماده ای است سمّی؛ بنابراین چون سمی است و برای بدن مضر؛ خوردن یا آشامیدن آن به هر مقدار که برای سلامتی انسان مضر باشد حرام خواهد بود.

حضرت امام(ره) می نویسد:

خوردن و آشامیدن هر چیزى كه به بدن ضرر مى‌رساند حرام است؛ ‌چه باعث مرگ شود؛ مانند آشامیدن سمهاى كشنده و ... چه موجب بد حالی یا از كار افتادن بعضى از حس هاى ظاهرى یا باطنى یا موجب فقدان بعضى از قوای انسان شود.[5] و نیز فرقی نمی کند که این ضرر قطعی باشد یا احتمالی (احتمالی که عقلا به آن اعتنا می کنند) و باز فرقی نمی کند که وقوع ضرر فوری باشد یا بعد از مدتی.[6]

بنابراین نوشیدن الکل که بنا بر نظر کارشناسان ماده ایست سمی اگر به مقداری باشد که احتمال مُضر بودن آن برای بدن وجود داشته باشد حرام خواهد بود.

از اینجا روشن می شود که چرا بعضی از مراجع معظم تقلید با اینکه گفته می شود در برخی از نوشیدنی ها مقدار کمی الکل وجود دارد که نه مضر است و نه مست کننده؛ حکم به پاکی و حلال بودن نوشیدن آنها می‌کنند.

به پرسش و پاسخ های زیر توجه کنید:

سوال از حضرت آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله):

ماء الشعیرهایی که در یک لیتر، 5 تا 8 درصد الکل دارند؛ به هیچ وجه مستی نمی آورد و عقل را ضایع نمی کند و بی تعادلی و تغییر حالت در انسان ایجاد نمی کند. آیا مصرف این نوع نوشیدنی هم که حکم خمر به آن تلقی نمی شود نیز حرام است؟

پاسخ ایشان:

الکل به طور کم در بسیاری از مواد غذایی ممکن است موجود باشد ولی مادامی که به طور طبیعی مست کننده نباشد و یا زیان آن اثبات نگردد حکم تحریم بر آن جاری نمی شود و اثبات این موضوع بر عهده ی کارشناسان غذایی است.

حلال و حرام یا همان جایز و ممنوع، حکم کارهایی است که افراد انجام می دهند که یا جایز است یا ممنوع. وقتی گفته می شود خوردن یا آشامیدن فلان چیز حرام است یعنی خداوند خوردن یا آشامیدن آن را در قرآن و یا از طریق پیشوایان معصوم (روایات) و یا عقل سلیم، ممنوع اعلام کرده است

سوال از حضرت آیة الله سیستانی (دام ظله):

در بعضی از مواد غذایی مثل شیرینی، مقدار کمی الکل به کار رفته که نقش فراوری دارد و سُکرآور[: مست کننده] نیست آیا می توان استفاده کرد؟

پاسخ ایشان: جایز است.

از آنچه بیان شدن این نتایج به دست می آید:

1ـ الکل مایع (چه صنعتی؛ چه طبی) به خودی خود، نجس نیست. بنابراین تماس آن با بدن یا لباس، باعث نجس شدن آنها نمی شود.

2ـ الکل مایع (چه صنعتی؛ چه طبی) به خودی خود، ماده ای سمی است. بنابراین نوشیدن آن به هر مقدار که برای بدن مضر باشد ممنوع (حرام) است؛ اما اگر به تشخیص کارشناسان مقداری باشد که ضرری (حتی احتمالی) را متوجه انسان نکند نوشیدن آن اشکالی ندارد.

3ـ اگر این مایعِ سمی اما پاک (الکل) به روشی، تبدیل به یک مایع مست کننده شود، نجس می شود و نوشیدن آن حرام؛ زیرا در احکام آمده است که خوردن و آشامیدن چیز نجس، حرام است.[7]

5. الکلی که تبدیل به مایع مست کننده شد گذشته از آن که خود، نجس است و نوشیدن آن حرام؛ اگر با چیز دیگری برخورد کند و یا مخلوط شود آن را هم نجس می کند. حال اگر آن چیز، خوردنی و یا نوشیدنی باشد چون با آغشته شدن به مایع مست کننده نجس شده است؛ خوردن یا نوشیدن آن نیز ممنوع (حرام) خواهد بود.

پی نوشت ها:

1.       مسأله 83 رساله عملیه. هر یک این موارد دارای احکام و شرایط خاصی هستند که در فصل مربوط به نجاسات در رساله عملیه بیان شده است.

2.       در فقه، کار جایز به کارهایی گفته می شود که حکم آنها واجب، مستحب، مکروه و یا مباح است و کار ممنوع، کاری است که حکم آن حرمت است.

3.       پایگاه اطلاع رسانی معظم له (*)

4.       أجوبة الاستفتاءات (فارسى)؛ ص: 58

5.       تحریرالوسیله ج2 ص163 مسأله 2. توضیح المسائل مسأله 2630

6.       تحریر الوسیله همان مسأله 3

7.       توضیح المسائل، مسأله 141

امید پیشگر                 

بخش احکام اسلامی تبیان    


مطالب مرتبط:

حکم الکل در خوراکی ها

آیا الکل صنعتی پاک است؟!

می دانید چرا شراب حرام است؟

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.