همشهری ولز
درباره " جورج اورسن ولز" ، كارگردان صاحبنام هالیوود و خالق شاهكار «همشهری كین»
ولز در تاریخ 6 می 1915 در کنوشا واقع در ویسکانسین به دنیا آمد. پسر ریچارد هادگدان، بزرگ خاندان ولز بود پدرش یک مخترع ثروتمند بود، مادرش پیانیست کنسرت بود. ولز کودکی بسیار سختی داشت. در سال 1919 پدر و مادرش از همدیگر جدا شدند. و به شیکاگو نقل مکان کردند. پدرش زمانی که چراغ دوچرخه را اختراع کرد پول بسیار زیادی بدست اورد. و سپس الکلی شد و دست از کار کردن برداشت. زمانی که مادرش مرد (او فقط هفت سال داشت) او به همراه پدرش تمام دنیا را سفر کردند. زمانی که پدرش مرد او پانزده ساله بود. او در سال 1931 تحصیلات مدرسه ای خود را تمام کرد و سپس به ایرلند رفت تا در کالج تحصیل خود را ادامه دهد او به تئاتر گیت در دابلین ایرلند پیوست تا سرآغاز ستاره شدن او باشد. مدیر گیت در آن زمان هیلتون ادواردز بود، که بعد ها گفت که در ابتدا هیچ اعتقادی به اورسن نداشته است ولی تحت تاثیر جسارت و هیجان او قرار گرفته است. ولز اولین نمایشش را در گیت در سال 1931 انجام داد، که در نمایش Jew Suss در نقش دوک حاضر شد. او سپس چند نقش جانبی خوب را بدست آورد. زمانی که او به آمریکا بازگشت، او شهرت زیادی را بدست آورده بود و او شروع کرد به نوشتن پلان ها در مدرسه تاد .....
در سال 1933 توسط معرفی نامه تارنتون وایلدر (Thornton Wilder)، ولز توانست به تئاتر های نیو یورک راه پیدا کند. و در آن زمان در نمایش های Romeo and Juliet و Restless و impatient ایفای نقش کرد.
در سال 1934او در شیکاگو با ویرجینیا نیکلسن که او هم بازیگر بود ازدواج کرد و در همان سال در یک فیلم هشت دقیقه ای صامت با همسرش همبازی شد. حاصل این ازدواج دختری به نام کریستوفر بود.
در اواسط دههء 1930 دواقتباس تئاتری او به نامهای وودو مکبث و روایت نمادگرایانهء جولیوس سزار در نیویورک شهرت یافتند. وی در سال 1941 کارگردانی، تهیهکنندگی و بازیگری در فیلم همشهری کین را به عهده گرفت و ضمناً به عنوان نویسنده نیز در آن همکاری داشت.
بقیهء دوران کاری او به دلایل گوناگونی مانند کمبود بودجه، دخالت بیجای استودیوها، چه در اروپا و چه در بازگشت کوتاه مدت او به هالیوود زیاد با موفقیت روبرو نبود. با همهء این مشکلات اتلو برندهء نخل طلایی جشنوارهء کن 1957 گردید و نشانی از شر نیز به جایزهء برتر جشنوارهء جهانی بروکسل نائل آمد. از دید خود ولز دو فیلم محاکمه و ناقوسهای نیمه شب بهترین فیلمهایش بودند. اگرچه ولز توسط استودیوهای بزرگ به حاشیه رانده میشد، اما شخصیت جاودانهاش از او یک بازیگر پولساز ساخته بود.
اورسون ولز به لطف شخصیت و صدای جذاباش و نیز ساختههای خلاقانه، یكی از مستعدترین هنرمندان قرن بیستم محسوب میشود.
سبك خاص فیلمسازی، استفاده خلاقانه از نور، بهرهگیری بینظیر از زاویههای دوربین، تكنیكهای صدابرداری و برداشتهای بلند ازجمله شاخصههای فیلمسازی اورسن ولز بودند.
اولین جرقههای شهرت «ولز» در سال 1938 رقم خورد؛ زمانیكه كارگردانی و روایت داستان رادیویی اقتباس از رمان «نبرد دنیاها» را به عهده گرفت.
اورسن ولز در سال 1941 با ساخت اولین فیلم بلند خود بر اوج قله شهرت ایستاد. «همشهری كین» كه خود وی در آن نقش «چارلز فاستر ولز» را ایفا كرد، امروزه به عقیده بسیاری از منتقدین بهترین فیلم تاریخ سینمای جهان است كه ولز در حالیكه فقط 25 سال داشت آن را مقابل دوربین برد.
اورسن ولز در سال 1941 با ساخت اولین فیلم بلند خود بر اوج قله شهرت ایستاد. «همشهری كین» كه خود وی در آن نقش «چارلز فاستر ولز» را ایفا كرد، امروزه به عقیده بسیاری از منتقدین بهترین فیلم تاریخ سینمای جهان است كه ولز در حالیكه فقط 25 سال داشت آن را مقابل دوربین برد.
اورسن ولز در سال 2002 در دو نظرسنجی جداگانه كه ازسوی انجمن فیلم بریتانیا انجام گرفت، بهعنوان بهترین كارگردان تمام ادوار سینمای جهان انتخاب شد. وی درعرصه بازیگری نیز بسیار مستعد بود، بهطوری كه رتبه شانزدهم فهرست 100 بازیگران برتر تاریخ هالیوود را در فهرست انجمن بازیگران آمریكا در اختیار دارد.
اورسن ولز متولد ششم می 1915 در ویسكونسین در خانوادهای متمول و صاحب نفوذ بود كه در چهار سالگی شاهد جدایی پدرومادرش بود و در 9 سالگی مادرش را از دست داد. پس از مرگ پدر، وی به اروپا و شهر دوبلین مهاجرت كرد و به عنوان بازیگر تئاتر مشغول به فعالیت شد.
موفقیت او تا آنجا ادامه یافت كه به آمریكا رفت و همزمان با اجرای تئاتر، در رادیو شروع بهكار كرد. اولین فعالیت اورسن ولز در هالیوود، گویندگی نمایشنامه رادیویی «خانواده رابینسون» در سال 1940برای رادیو RKO بود؛ هرچند پیش از آن وی در تلاش برای ساخت اقتباس سینمایی از رمان «قلب تاریكی» جوزف كونراد بود.
اما در سال 1941 بود كه اورسن ولز سومین پیشنهاد ساخت فیلم را به كمپانی RKO ارائه كرد و مورد قبول قرار گرفت كه نتیجه آن ساخت شاهكار سینمای جهان یعنی «همشهری كین» بود. وی با اینكه فقط 25 سال داشت، اما كارگردانی، تهیهكنندگی، نگارش فیلمنامه و نقشآفرینی در این فیلم را بهعهده گرفت.
این فیلم كه ساخت آن 10 هفته به طول انجامید، با حضور معروفترین عوامل فیلم هالیوود، از جمله «گرگ تولند» ساخته شد كه اورسن ولز او را سریعترین فیلمبردار هالیوود میدانست. «همشهری كین» در 9 بخش نامزد جوایز اسكار بود كه فقط در رشته بهترین فیلمنامه اصلی موفق به دریافت جایزه شد.
اگرچه آكادمی اسكار توجه لازم را به این فیلم نداشت، اما «همشهری كین» توانست در طول سالها بهعنوان بهترین فیلم تاریخ سینما شناخته شود. هرچند به تاخیر افتادن زمان اكران و توزیع نامناسب فیلم موجب شد تا میزان فروش آن چندان چشمگیر نباشد.
در دهه 60 دانشكدههای فیلمسازی از «همشهری كین» بهعنوان واحد درسی استفاده میكردند و تعدادی از بزرگان سینمای فرانسه چون «ژان لوك گدار» و «فرانسوا تروفو» از این فیلم الهام گرفتند.
دومین فیلم بلند اورسن ولز «امبرسونهای باشكوه» بود كه در سال 1942 براساس كتاب برنده جایزه پولیتزر نوشته «بوت تاركینگتون» ساخته شد. وی علاوهبر تهیهكنندگی، در این فیلم ایفای نقش نیز داشت.
اورسون ولز فیلم بعدی خود را اثری مستند به نام «همهاش واقعیت است» در برزیل ساخت كه نیمی از بودجه یك میلیون دلاری آن را دولت آمریكا متقبل شد. این فیلم به واقع یك تبلیغ دوران جنگ برای دولت آمریكا بود تا كشورهای آمریكای لاتین را از اتحاد با دیگر قدرتها منع كند.
پس از بازگشت به هالیوود، اورسن ولز با استقبال كمپانیهای فیلمسازی همراه نشد كه علت اصلی آن عدم موفقیت دو فیلم قبلی وی بود. بههمین دلیل بار دیگر به كار در رادیو رو آورد.
از فیلمهای بعدی اورسن ولز كه كارگردانی و بازیگری آن را برعهده داشت میتوان به «غریبه»(1946)، «بانویی از شانگهای»(1948)، «آقای آركادین»(1955)، «نشانی از شر»(1958)، «محاكمه» (1963)، «ناقوسهای نیمهشب» (1966)، «قصه جاویدان»(1968) و «برای تقلید» (1975) اشاره كرد.
اورسن ولز در سال 1952 جایزه بزرگ جشنواره كن را برای «اتللو» دریافت كرد. در سال 1959 بهترین بازیگر كن شد و در سال 1966 جایزه بیستمین سال تاسیس جشنواره كن و جایزه بزرگ دستاورد فنی این جشنواره را كسب كرد. در سال 1970 شیر طلای افتخاری ونیز به وی اعطا شد. او در سال 1971 جایزه اسكار افتخاری را گرفت.
وی در سال 1983 جایزه لوچینو ویسكونتی را از جوایز «دیوید دوناتلو» ایتالیا كسب كرد؛ در سال 1984 جایزه یك عمر دستاورد هنری را از انجمن كارگردانان آمریكا گرفت.
اورسن ولز روز دهم اكتبر 1985 در سن 70 سالگی در لسآنجلس درگذشت. وی با وجود آنكه در زمان خود كمتر مورد توجه قرار گرفت، امروزه یكی از كسانی است كه از لحاظ جنبههای بصری سینما بسیار مورد تحسین است و فیلم «همشهری كین» او عنوان بهترین فیلم اول یك كارگردان در تاریخ سینما را در اختیار دارد.
سال گذشته بود كه روزنامه گاردین در گزارشی اعلام كرد، یك پروژه فیلم گمشده متعلق به «اورسن ولز» سالها پس از مرگ وی به پرده سینماها خواهد آمد. این پروژه فیلم «آن سوی باد» نام دارد كه اورسن ولز در سال 1972 برای اولینبار آن را مقابل دوربین برد و بازیگران نامداری چون «جان هوستون»، «دنیس هوپر» و «كلود شابرول» قرار بود در آن ایفای نقش كنند.
اما این فیلم به دلیل كمبود بودجه و همچنین بیماری «اوسن ولز» نیمهتمام ماند، هرچند این كارگردان بزرگ هرزمان پولی بهدست میآورد، سكانسهایی از آن را مقابل دوربین میبرد. این پروژه فیلم هرگز به پایان نرسید و پس از مرگ «اورسن ولز» برای همیشه به كنار گذاشته شد. اما «كنت سیدل»، وكیل مدافعی كه به دنبال دریافت حق ساخت این فیلم است اعلام كرد ساخت این پروژه بهزودی آغاز میشود و علاقهمندان سینما قادر به تماشای آخرین دستاورد «اورسن ولز» خواهند بود.
فیلمشناسی
به عنوان بازیگر/کارگردان
قلبهای پیر - 1934
خیلی زیاد جانسون - 1938
همشهری کین - 1941
امبرسونهای باشکوه - 1942
غریبه - 1946
بانویی از شانگهای - 1948
مکبث - 1948
اُتللو - 1952
آقای آرکادین - 1955
نشانی از شر -1958
محاکمه - 1963
ناقوسهای نیمه شب -1966
قصه جاویدان - 1968
برای تقلید - 1975
طرف دیگر باد - 1975- نیمه تمام
به عنوان بازیگر
سفر به درون ترس - 1942
جین ایر - 1944
پسرها را دنبال کن - 1944
فردا برای همیشهاست - 1946
جدالی در آفتاب - 1946
جادوی سیاه - 1949
مرد سوم - 1949
رز سیاه - 1950
دردسر در دره تنگ - 1953
سه پرونده جنایت - 1954
نهنگ سفید - 1956
مردی در سایه - 1957
ریشههای آسمان - 1958
تابستان گرم طولانی - 1958
اجبار - 1959
ترک در آینه - 1960
معبری به هنگ کنگ - 1961
داوود و گولیات - 1961
شاه شاهان - 1961 - راوی
داستان پادشاه - 1965
مردی برای تمام فصول - 1966
کازینو رویال - 1967
ستاره جنوبی - 1969
کچ-22 - 1970
جزیره گنج - 1972
پروانه -1981
فرآوری : مسعود عجمی
بخش سینما وتلویزیون تبیان
منابع : سایت سینما سنتر ، سایت IMDB ، خبرگزاری دانشجویان ایران