آشنایی با برنده نوبل ادبی
آلیس مونرو به عنون نخستین نویسنده زن کانادایی از سال 1901 که جایزه نوبل ادبیات اهدا میشود، نام خود را در تاریخ این جایزه به ثبت رساند.مونری 82 ساله «آلیس مونرو» 10 جولای 1931 در شهر وینگهام کانادا در خانوادهای به دنیا آمد که پدرش کشاورز و مادرش معلم مدرسه بود.او در نوجوانی نویسندگی را آغاز کرد و در سال 1950 اولین رمان خود با نام «ابعاد یک سایه» را زمانی که مشغول به تحصیل در دانشگاه اونتاریو غربی بود، منتشر کرد. او در سال 1951 دانشگاه را ترک و ازدواج کرد و به همراه همسرش به شهر ویکتوریا مهاجرت کرد.مونرو سپس در سال 1968 با اولین جلد از مجموعه داستان کوتاه «رقص لالههای خوشحال» موفق به کسب جایزه گاورنر جنرال کانادا شد. این روند موفقیت با انتشار کتاب «زندگیهای دختران و زنان» در سال 1971 و کتاب «فکر میکنی چه کسی هستی؟» در سال 1978 ادامه یافت که این کتاب دومین جایزه گاورنر جنرال را برایش به ارمغان آورد.او سپس برای معرفی کتابهای خود در قالب تور جهانی سه ساله به کشورهای استرالیا، چین و منطقه اسکناندیناوی سفر کرد و سپس در دهههای 80 و 90 میلادی به تدریس در دانشگاه بریتیش کلمبیا مشغول شد. او در این سالها به طور میانگین هر چهار سال یک رمان کوتاه به رشته تحریر درآورد.بیشتر کتابهای وی در نشریات و روزنامههای معتبری چون نیویورکر، گرند استریت، آتلانتیک مانسلی و پاریس ریویو منتشر شده و در اختیار علاقهمندان قرار گرفتهاند.او سپس رمان «خرسی که کوه را به تسخیر درآورد» را نوشت که دستمایه ساخت فیلمی به کارگردانی «سارا پولی» شد که در جشنواره تورنتو 2006 مورد تشویق قرار گرفت.پس از آن در سال 2006 کتاب «دورنمای کاسل راک» را منتشر کرد و در سالهای بعد نیز رمانهای «شادی فراوان» را به رشته تحریر درآورد.او در اکتبر 2009 اعلام کرد که از ناراحتی قلبی و سرطان رنج میبرد. تم اصلی داستانهای مورنو وقایع تخیلی است هر چند که او به دلیل بزرگ شدن در یک محیط روستایی در بسیاری دیگر از داستانهایش نیز از محیط روستا برای بیان احساساتش استفاده کرده است.آخرین داستان بلند وی در سال 2012 تحت عنوان «زندگی عزیز» منتشر شد و آخرین مجموعه داستانی وی نیز در سال 2011 انتشار یافت.کتابهای «فرار» با ترجمهی مژده دقیقی، «رۆیای مادرم» با ترجمهی ترانه علیدوستی، «دستمایهها» با ترجمهی مرضیه ستوده و «دورنمای کاسل راک» با ترجمهی زهرا نیچین از جمله ترجمههایی هستند که از آثار این نویسنده در ایران منتشر شدهاند.آلیس مونرو اوایل تابستان از دنیای نویسندگی اعلام بازنشستگی و اعلام کرد احتمالا دیگر چیزی نخواهد نوشت. وی با اعلام اینکه «بهتر است ناگهانی بروم»، از علاقهمندان آثارش خواسته کتابهای قدیمی او را دوباره و چندباره بخوانند که تعدادشان هم زیاد است.
مونرو از نگاه مترجمان ایرانی
خجسته کیهان:آلیس مونرو نویسندهی 82 ساله کانادایی بارها برنده جایزههای جهان بوده و 3 بار برنده معتبر ترین جایزه کانادا شده است. «رقص سایهها» اولین کاری از اوست که این جایزه را گرفته است.او چندین مجموعه بهم پیوسته هم دارد که بسیاری معتقد هستند که این مجموعهها بیشتر رمان هستند. او 14 مجموعه داستان نوشته، اما هرگز رمانی را منتشر نکرده است. مونرو در سال 1971 برای داستان «زندگی زنان و دختران» و در سال 1978 برای مجموعه داستان «خیال میکنی کی هستی؟» بالاترین جایزه کانادا را از ان خود کرده است.داستانهای آلیس مونرو در مجلههای معتبری چون نیویورکر و پاریس ریویو منتشر شدهاست. او در سال 2006 گفت که دیگر نمینویسد، اما نوشتن را ادامه داد.
مونرو نویسنده داستانهای کوتاه است. داستان کوتاه حوزهای است که در آن استادان زیادی هستند، اما مونرو خوب کار کرده است. اساس این است که که داوران جایزه نوبل، داستان کوتاه را جدی نمیگرفتند و جایزه مونرو نشان میدهد که داستان کوتاه جای خودش را باز کرده است و نوبل به این حوزه هم توجه نشان داده است.
اسدالله امرایی: مونرو نویسنده داستانهای کوتاه است. داستان کوتاه حوزهای است که در آن استادان زیادی هستند، اما مونرو خوب کار کرده است. اساس این است که که داوران جایزه نوبل، داستان کوتاه را جدی نمیگرفتند و جایزه مونرو نشان میدهد که داستان کوتاه جای خودش را باز کرده است و نوبل به این حوزه هم توجه نشان داده است.
زهرا نیچین: داستانهایی که من از مونرو ترجمه کردهام، از لحاظ روانشناختی بسیار قوی است و خیلی راحت میشود آنها را به فیلمنامه تبدیل کرد. در واقع داستانهای او هم رئال است و هم داستانهایی است که گرچه دارای توصیفاتی است، اما در مجموع داستان خیلی منطقی از آب در میآید. مونرو به راحتی قادر است در یک داستان راویهای آن را عوض کند؛ از دانای کل به اول شخص و یا سوم شخص و به این ترتیب زبان داستان را تغییر میدهد و شاید به خاطر این قبیل خصوصیات است که داستانهای کوتاه او را برای مطالعه به نوینسدگان جوان توصیه کردهاند.
کدام کتابهای «آلیس مونرو» در ایران ترجمه شدهاند؟
از مونرو تاکنون حدود هفت کتاب به فارسی برگردانده و منتشر شده است. کتابهای «گریزپا»، «پاییز داغ»، «رویای مادرم»، «دورنمای کاسلراک»، «عشق زن خوب»، «فرار» و «خوشبختی در راه است» ترجمههایی هستند که از آثار این نویسنده در ایران منتشر شدهاند.مجموعه داستان «گریزپا» با ترجمه شقایق قندهاری در سال 85 از سوی نشر افق منتشر شده است. این کتاب که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان قرار گرفته، در سال 2004 برگزیده جایزه گیلر شده است.«فرار» عنوان اثر دیگری از آلیس مونروست که در ایران با ترجمه مژده دقیقی منتشر شده است. این مجموعه داستان از سوی نشر نیلوفر، یک بار در سال 86 و بار دیگر در سال 89 منتشر شده است.«فرار» شامل هشت داستان است که در هر کدام از آنها زنی در موقعیتی متفاوت قرار گرفته است، تفاوتهایی که درنهایت همگی به اشتراکهایی میرسند، اینکه موقعیتهای انسانی به طرز تکاندهندهای شبیه هم هستند.«پاییز داغ» اثر دیگری از برنده نوبل ادبیات 2013 است که در ایران با ترجمه شیرین احدزاده از سوی انتشارات کولهپشتی و گسترش فرهنگ در سال 89 به چاپ رسیده است.همچنین «دورنمای کاسلراک» اثر دیگر آلیس مونرو، با ترجمه زهرا نیچین در سال 90 از سوی نشر افراز منتشر شده است.«عشق زن خوب» هم با ترجمه شقایق قندهاری در سال 90 از سوی نشر قطره منتشر شده است. این کتاب برگزیده جایزه گیلر در سال 1998، برنده جایزه برترین اثر داستانی از سوی انجمن منتقدان ملی کتاب آمریکا در سال 1998 و برندهی جایزه تریلیوم در سال 1998 شده است.مجموعه داستان «رویای مادرم» نوشته برنده نوبل ادبیات 2013 نیز در سال 91 با ترجمه ترانه علیدوستی از سوی نشر مرکز منتشر شده است.همچنین «خوشبختی در راه است» کتاب دیگر آلیس مونروست که با ترجمه مهری شرفی در سال 92 از سوی نشر ققنوس در ایران به چاپ رسیده است.
فرآوری: منیژه خسروی
بخش ادبیات تبیان
منابع: مهر/ایسنا