رابطه عطسه و صبر!
وقتی انسان از درك حقایق و رابطه منطقی پدیده ها عاجز باشد، برای تسكین و اقناع خود به قوه خیال پناه می برد و به كمك آن اباطیل و اساطیر گوناگونی می سازد و جهانی پر از خدایان و ارواح نامرئی به وجود می آورد. چون انسان نادان با مشاهده عجایب طبیعت دچار حیرت می شود، بی اختیار مجذوب آنها شده، در برابرشان سر تعظیم فرود می آورد و گاهی آنها را خدای خود می خواند؛ بر این اساس، می توان گفت: خرافات زاده تخیل، تحیر و واهمه انسانی است.
بر اساس برخی از آیات قرآنی- كه بعضی دین پژوهی ها نیز آن را تأیید می كند - بشر ابتدا یكتا پرست بوده و پرستش بت، ماه، ستاره یا انسان از نوع انحرافهایی است كه به تدریج به وجود آمده است.
در تاریخ فرهنگ بشری به ویژه در عصر جاهلی، خرافات نمودها و جلوه های متعددی داشته است. هم اكنون نیز در كشورهای مختلف حتی در كشورهای پیشرفته با وجود رشد علمی و فنی، باز در فرهنگ و سنن اجتماعی آنها، نشانه هایی از خرافات وجود دارد، بازارمشاغلی چون رمالی و جادوگری، طالع بینی و كف بینی رونق بسیاری دارد. زیرا رشد عقلی توأم با رشد علمی صورت نگرفته است.
در تعریف خرافه گفته شده است: خرافه، یعنی رویدادهایی را كه انتظار نداشته ایم رخ دهند، به پدیده هایی نسبت دهیم كه هیچ رابطه منطقی ای میان آنها یافت نمی شود مثل اینكه گمان كنیم گذشتن از زیر نردبان، سبب بروز فلان حادثه رانندگی چند روز پس از آن می شود... در صورتی كه این رویدادها هیچ اثری بر هیچ چیز دیگر ندارند.
شاید بهترین تعریفی كه بتوان ارائه كرد و مورد پذیرش ادیان باشد این است: «خرافه، ترس بیهوده از عوامل و مرتبط دانستن پدیده های نامربوط به یكدیگر است كه رابطه بین آنها نه از نظر علم و عقل ثابت شده و نه از سوی دین تایید شده است» (علوی نژاد، سید حیدر؛ قرآن و خرافه باوری، مجله پژوهش های قرآنی ش.37)
عطسه كردن
عرب جاهلی عطسه كردن را شوم و نكبت زا می دانست و چون عطسه را علامت بلا و حادثه تلخ می دانست، دست به كاری نمی زد.
اعتقاد به تاثیر گذاری عطسه هنوز هم در جوامع امروزی كم و بیش اعتبار دارد و به نظر برخی، یك عطسه نشانه نحوست و بدی آن كار و دو عطسه نشانه خوبی و میمنت آن كار است.
در جامعه ما بعضی از افراد معتقدند که پس از اینکه فردی عطسه کرد نباید کاری انجام داد و در انجام امور مختلف به ویژه انجام تصمیمی که تقریبا در همان اوقات گرفته شده است، باید کمی صبر کرد.
در این زمینه با استناد به پاسخی از سوی کارشناسان مذهبی و علمای دین به این موضوع پرداخته می‌شود:
با مطالعه تاریخ گذشته، به این نكته پی می بریم كه به اثر گذاری عطسه بسیار توجه شده است بطوری كه در توصیف دلاوری و شجاعت جنگجویی می گفتند: او آنچنان دلاوری است كه عطسه او را از به كام شیر رفتن و نبرد باز نمی دارد.
اسلام با این پندار خرافی مبارزه كرده، عطسه را نعمتی برای بدن برشمرده است كه مستلزم حمد و شكر پروردگار است.
پیامبر اكرم می فرماید: خداوند عطسه را دوست می دارد و خمیازه را مكروه می داند. هر گاه كسی عطسه كند، حمد خدا گوید و هر مسلمانی كه عطسه را می شنود، او را دعا گفته و از خداوند مزید رحمت طلب كند (بخاری؛ الجامع الصحیح، ج 5، ص 2290)
در برخی روایات آمده که عطسه موجب دفع بیماری می شود. یعنی عطسه در حقیقت نوعی مکانیسم دفاعی است از سوی بدن برای بیرون راندن عوامل مزاحم مثل میکروبها یا گرد و غبار و عوامل حسّاسیّت زا.
در نتیجه اینكه؛ در مورد عطسه، صبركردن لازم نیست.
پس در این باره دستورى در اسلام نداریم و اساسا روح اسلام با این گونه مطالب سازش ندارد، تا آنجا كـه دسـتـور مى دهد هنگامى كه تصمیم بر كارى گرفتید، اگر كسى فال بد زد اعتنا نكنید و بر خـدا تـوكـل نـمـوده به دنبال هدف روان شوید و فال بد زدن را نشانه شرك قرار داده است.
درباره اینکه در زمان عطسه کردن چه کار باید کرد، اینگونه در مبانی منابع دینی آمده است که: هرگاه یکی از شما عطسه کرد در حق او دعا کنید و بگویید:
«یرحمکم الله»
«رحمت خدا شامل حال شما گردد»
و طرف مقابل نیز متقابلا دعا کند و بگوید:
«یغفر الله لکم»
«خداوند شما را بیامرزد»
اما صبر و قدری مکث کردن و یا فرق گذاردن بین یک عطسه و دو عطسه همگی افسانه است که باید مسلمان آگاه و دانا از این افسانه‌ها بپرهیزد.
فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
کتاب پاسخ به پرسش‌های مذهبی، تالیف آیات عظام ناصر مکارم شیرازی و جعفر سبحانی
ایسنا
پرسمان
مطالب مرتبط
