تبیان، دستیار زندگی
از آنجا كه شریعت در علوم گوناگون اسلامی مهارت داشت در بسیاری از رشته ها نوشته هایی پر بها از خود به یادگار گذاشت كه هر یك در علوم مختلف حاكی از فزونی دانش اوست . از آن همه ، پاره ای رساله در موضوعات فقهی و اصولی است . در علم تفسیر، فلسفه ، كلام و ادبیات ع
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ملا فتح الله اصفهانی(١)

ملافتح الله اصفهانی(1)
از آنجا كه شریعت در علوم گوناگون اسلامی مهارت داشت در بسیاری از رشته ها نوشته هایی پر بها از خود به یادگار گذاشت كه هر یك در علوم مختلف حاكی از فزونی دانش اوست . از آن همه ، پاره ای رساله در موضوعات فقهی و اصولی است . در علم تفسیر، فلسفه ، كلام و ادبیات عرب نیز دارای آثاری نیكوست .

در زمستان سال 1228 ش . (12 ربیع الاول 1266 ق )باز شدن غنچه ای در خانه محمد جواد نمازی اصفهانی ، بهار را نوید داد. آن غنچه خوشبو را فتح الله نامیدند.

فتح الله در دامان پر مهر مادری مومن كه هیچ گاه او را بدون وضو شیر نمی داد و پدری دلسوز كه لحظه ای از تربیت فرزندش غافل نمی شد، رشد كرد و پس از سپری كردن دوران بازیهای كودكانه راهی كلاس قرآن و دیگر كتابهای مذهبی شد.

در حوزه های نور

او ابتدا در حوزه علمیه اصفهان به تحصیل مشغول شد. استعداد و پشتكار فتح الله موجب شد كه بتواند با سرعت ، مقدمات علوم اسلامی را فرا گرفته ، در درس فقه و اصول بزرگان مدارس علمیه زانوی ادب به زمین بزند. با این حال حضور در درس بهترین اساتید حوزه علمیه اصفهان نتوانست تشنگی دانش اندوزی او را فرو نشاند. از این رو راهی حوزه علمیه مشهد مقدس شد.

در آن شهر از محضر اساتید برجسته ای چون آیه الله حاج میرزا نصرالله مدرس ، آیه الله محمد ابراهیم بروجردی و سید مرتضی حائری بهره فراوان جست تا در ردیف اساتید آن دیار شناخته شد. سپس به سوی اصفهان مراجعت كرد. تا آن زمان نظریات شیخ مرتضی انصاری در اصفهان شهرتی نداشت ولی شیخ شریعت به بیان مسلك شیخ مرتضی انصاری همت گماشت .

او در سال 1295 ق . راهی نجف اشرف شد و در محضر مراجع تقلید آن زمان (آیات بزرگوار شیخ محمد حسین كاظمی و میرزا حبیب الله رشتی ) حاضر شد و خود نیز مجلس درس مهمی تشكیل داد كه بسیاری از دانشمندان حوزه علمیه نجف در آن شركت می كردند.

شیخ الشریعه در سال 1313 ق . به شوق معشوق رو به خانه معبود نهاد. او در مكه به مباحثه و گفتگو با علمای اهل سنت پرداخت به گونه ای كه آنها از احاطه كامل وی به كتابهای اهل سنت در شگفت شدند.

پس از بازگشت از حج پروانه های فضیلت پیرامون آن شمع شریعت گرد آمدند. در این زمان درس او از مهم ترین درسهای نجف به شمار می رفت كه صدها نفر در آن شركت می كردند. این درسها عبارت بودند از:

1. دروس عالی فقه و اصول

2. رجال و درآیه

3. تفسیر و علوم قرآن

4. فلسفه و كلام

5. درس خلافیات كه در این درس علت اختلاف نظریات و فتواهای فقیه بررسی می شد. او بعلاوه خطیبی توانا بود كه جمعه ها منبر می رفت و به موعظه پرداخت .

از دیگر امتیازات ایشان اینكه وی به تحصیل طب و ریاضیات همت گماشته و علاوه بر فرمولها و معادلات ریاضی مطالب زیادی درباره علم پزشكی آموخته بود.

گویند روزی ایشان بیمار شد و وقتی پزشك برای معالجه بر بالین او آمد شیخ الشریعه در مورد بیماری اش از كتاب قانون بوعلی سینا مطلبی گفت . پزشك تصور كرد چون شیخ نوع بیماری خود را می دانسته تنها همان قسمت كتاب را به خاطر سپرده است ولی در گفتگوهای بعدی مشخص ‍ شد او بیشتر مطالب قانون را آماده در ذهن دارد.

اساتید

شیخ الشریعه در محضر شریعتمداران زیادی درس شریعت آموخت تا شیخ شریعت شد به پاس احترامشان نام آنان در ذیل می آید:

1. ملا حیدر علی اصفهانی

2. آیه الله نصر الله مدرس

3. شیخ محمد صادق تنكابنی

4. ملا احمد سبزواری

5. شیخ عبدالجواد خراسانی

6. آیه الله ملا محمد باقر اصفهانی

7. شیخ حسین علی تویسركانی ملایری

8. آیه الله شیخ محمد تقی هروی

9. آیه الله شیخ محمد رحیم بروجردی

10. آیه الله شیخ محمد حسین كاظمینی

11. آیه الله میرزا حبیب الله رشتی

شاگردان

صدها نفر از طلاب علوم دینی در جلسات درس ایشان شركت می كردند كه بسیاری از آنان بعدها در زمره مراجع تقلید در آمدند و نامی ترین آنان عبارتند از:

آیات عظام :

1. شیخ عبدالكریم حائری

2. سید محمد حسین بروجردی

3. سید ضیاء الدین عراقی

4. سید ضیاء الدین عراقی

5. سید شهاب الدین مرعشی نجفی

6. سید عبدالهادی حسینی شیرازی

7. سید محسن طباطبایی حكیم

8. سید محمد كوه كمره ای (حجت )

9. سید محمد تقی خوانساری

10. محمد علی شاه آبادی .

قلم نور

از آنجا كه شریعت در علوم گوناگون اسلامی مهارت داشت در بسیاری از رشته ها نوشته هایی پر بها از خود به یادگار گذاشت كه هر یك در علوم مختلف حاكی از فزونی دانش اوست . از آن همه ، پاره ای رساله در موضوعات فقهی و اصولی است . در علم تفسیر، فلسفه ، كلام و ادبیات عرب نیز دارای آثاری نیكوست .

مرجعیت

پس از وفات آیه الله میرزا حبیب الله رشتی و آیه الله شیخ محمد حسین كاظمینی شماری از مردم از شیخ الشریعه تقلید می كردند ولی پس از رحلت میرزا محمد تقی شیرازی ، شیخ الشریعه یگانه مرجع جهان تشیع شد. با این حال وی رهبری دینی را چون باری سنگین بر دوش خود احساس می كرد. او در خلوت دیده شده بود كه اشك ریزان با خدای خود چنین مناجات می كرد:

«خدایا، در آخرین روزها زندگیم در دنیا به ریاست مبتلا شده ام و باید سنگینی این بار امانت را به دوش كشم ! بار الها، من طاقت تحمل این امر بزرگ را ندارم ... و حال آنكه تو فردای قیامت از من سوال خواهی كرد...»

شبیخون

شیخ الشریعه در پی مبارزه با تهاجم فرهنگی دشمن كتابخانه مهمی ایجاد كرد كه دانش پژوهان از آن استفاده می كردند و از دیگر اقدامات ایشان صدور اعلامیه های فراوان بود كه پرده از چهره استعمار می زدود در قسمتهائی از یكی از این اعلامیه ها آمده است .

«خدمت علمای بزرگ ... و عموم مردم روستاها و شهرها و كوچ نشینان ...بر آقایان و هوشیاران ... پوشیده نیست كه بیگانگان از سده های پیشین و مدتها قبل كوشیده اند دارایی مسلمانان را بدزدند و شهر و كشورشان را تصاحب كنند... قرآن سراسر حكمت را از میان آنان بردارند و آنچه از وسایل مادی و معنوی نزد آنان است نابود سازند، بیگانگان همواره برای دستیابی به این هدفها نقشه هایی ترتیب داده اند، آنگاه آیه الله شریعت چندین نمونه از نقشه ها و هدفهای دشمن را در 10 مورد بازگو كرده ، در پایان دردمندانه از مسلمانان و ایرانیان می خواهد كه در صف واحد در برابر دشمن متجاوز بایستند.»

دزدان فرهنگ

در زمانی كه عراق تحت سلطه انگلستان بود حكومت استعمارگر به مزدوران خود دستور داده بود هر جا كتاب نفیس و قدیمی یافتند آن را تصاحب كرده ، به كتابخانه لندن بفرستند!

در این میان روحانیون آگاهی كه نمی خواستند فرهنگ اسلامی به دست كفار غارت شود در مقابل آنان می ایستادند و استعمارگران با به زندان افكندن ایشان سعی می كردند به اهداف شوم خود جامه عمل بپوشانند. ولی شیخ شریعت به كمك طلاب آمده ، آنها را از بند نجات می داد. برای نمونه می توان به زندان افتادن آیه الله مرعشی نجفی برای خریدن یك كتاب و سپس آزادی او به همت شیخ الشریعه اشاره كرد.

تقسیم ایران

یك سال پس از انقلاب مشروطه (در سال 1907 م ) دو كشور استعمارگر روسیه و انگلستان در یك توافق سری ایران را به 3 منطقه تقسیم كردند؛ مناطق جنوبی سهمیه انگلستان و شمال ایران از آن روسیه شد و برای آنكه با هم اختلافی پیدا نكنند قسمتهای مركزی را به عنوان منطقه بی طرف سهم ایران قرار دادند. در این هنگام كه تمامیت اراضی و استقلال ایران در معرض ‍ خطر جدی قرار داشت ، شیخ الشریعه و دیگر علما درسهای حوزه علمیه را تعطیل و خود را برای جهاد آماده كردند؛ چنانكه در تلگرافی كه بدین مناسبت انتشار دادند می خوانیم :

«اخبار موحشه مداخله اجانب در بلاد اسلامیه خصوصا به اشتهار معاهده میشومه جدیده با دولتین موجب وحشت عموم علمای اعلام ... (شده است .) قاطبه علمای این مشاهد مشرفه وظایف مقامیه را تعطیل و در حفظ اسلام به ادای آخرین تكلیف (جهاد) حاضر...»


منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه.

تهیه و تنظیم: سید صدرالدین مرتجی-گروه حوزه علمیه تبیان