هورمون ها

اهداف:

• آشنایی با انواع هورمون ها و تقسیم بندی آن ها

هومئوستاز، نتیجه اعمال قسمت های مختلف بدن و هماهنگی این بخش ها با هم است. یکی از قسمت های دخیل در این رابطه که سهم به سزایی دارد پیام رسان ها هستند. در بدن ما انسان ها چندین نوع از پیام رسان ها، فعالیت های مختلف سلول ها، بافت ها و اعضاء بدن را هماهنگ می کند که از آن جمله می توان به پیام رسان ها یا ناقل های زیر اشاره کرد:

1) ناقل های عصبی:

این ناقل ها همان طور که در طرح درس مربوط به سیناپس ذکر شد از پایانه های آکسونی نورون ها به شکاف های سیناپسی آزاد شده و فعالیت های سلول های عصبی را به شکل موضعی تنظیم می کنند. نور اپی نفرین و استیل کولین از جمله شناخته شده ترین ناقل ها در این تقسیم بندی هستند.

2) هورمون های درون ریز:

این هورمون ها از غدد یا سلول های اختصاصی به گردش خون می ریزند و بر عملکرد سلول های هدف خود در محل دیگر از بدن تاثیر می گذارند. انسولین ، آدرنالین از جمله این نوع هورمون ها هستند.

3) هورمون های عصبی – درون ریز:

این نوع هورمون ها از نورون ها به گردش خون می ریزند و بر عملکرد سلول ها در محل دیگری از بدن اثر می گذارند. مثل هورمون های ضد ادراری و اکسی توسین

4) مواد پاراکراین:

این مواد از برخی از یلول ها به مایع خارج سلولی ترشح شده و بر سلول های مجاور از نوع متفاوت اثر می گذارند.

5) مواد اتوکراین:

این مواد از سلول ها به مایع خارج سلولی ترشح می شوند و با اتصال به گیرنده های سطحی ، بر عملکرد همان سلول ها اثر می گذارند.

6)  سیتوکین ها:

این مواد پپتیدهایی هستند که از سلول ها به مایع خارج سلولی ترشح می شوند و به عنوان مواد اتوکرین، مواد پاراکرین و یا هورمون های درون ریز عمل می کنند. اینترلوکین ها و لنفوکین ها از نونه های این دسته می باشند که بر سلول های سیستم ایمنی اثر می گذارند.

هورمون های درون ریز را می توان از نظر تعداد سلول مورد هدف در بدن به دو دسته تقسیم بندی کرد:

الف) هورمون های با یک هدف: مثل هورمون های تخمدان که به طور اختصاصی بر اعضا تناسلی مونث اثر دارند.

ب) هورمون هایی با چند هدف: مثل هورمون رشد که در اکثر بخش های بدن دارای القا می باشد.

بحث اصلی در این طرح و چند طرح آینده روی هورمون هاست. هورمون ها در تنظیم اکثر قریب به یقین وظایف بدن، از جمله متابولیسم، رشد و نمو، تعادل آب و الکترولیت ها، تولید مثل و رفتار نقش مهمی ایفا می کنند. در اثر کمبود و یا عدم وجود هر یک از این هورمون ها اشکال اساسی در بدن رخ می دهد که در ادامه هر طرح به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

اما ساختار هر یک از هورمون ها نیز با هم متفاوت است. از این منظر هورمون ها را به سه گروه تقسیم بندی می کنند:

1) ‌پروتین ها و پپتید ها:

اکثر هورمون های غده هیپوفیز قدامی و خلفی، لوزالمعده، غده پاراتیروئید و برخی دیگر از غدد هورمون هایی از جنس پروتئین و پپتید دارند. این نوع از هورمون ها از سه تا بیست اسید آمینه تولید می شوند و در ویزیکول هایی در دستگاه گلژی بسته بندی می گردند. در صورت نیاز به این نوع از هورمون ها طی فرایند اگزوسیتوز به مایع بین بافتی و یا به طور مستقیم به خون تخلیه می شوند.

2) استروئیدها:

هورمون های مترشحه از قشر آدرنال، تخمدان، بیضه ها و جفت از این دسته می باشند. این نوع از هورمون ها از کلسترول ساخته می شوند و در سلول ذخیره نمی گردند. این نوع از همرون ها به دلیل این که از کلسترول اند و از جنس چربی می باشند به راحتی از غشا سلولی عبور کرده و به مایع بین بافتی و سپس به خون منتشر می شوند.

3) مشتقات اسید آمینه تیروزین:

هورمون هایی که از تیروئید و بخش مدولای آدرنال ترشح می شوند در این دسته قرار می گیرند. این دسته از هورمون ها پس از ساخته شدن در غده تیروئید و یا مدولای آدرنال به یک پروتئن های بزرگ به نام تیروگلوبولین متصل شده و در فولیکول های بزرگ در داخل غده تیروئید ذخیره می شوند.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاضل سامانی صحرا نشین