وعده الهی در قرآن کریم

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «در تورات و زبور نوشته ایم که صالحان, وارث زمین خواهند بود».(1) این آیه دالّ بر یک سنّت الهى است که بر اساس آن بندگان صالح، حاكم و وارث جهان می شوند, و در ذیل این آیه, روایتی از امام باقر  (علیه السلام) نقل شده است که ایشان فرمودند: «بندگان صالحى را كه خداوند در این آیه به عنوان وارثان زمین یاد مى‏كند یاران مهدى  (علیه السلام)  در آخر الزمان هستند».(2)

در آیه دیگری نظیر مضمون آیه فوق, از حضرت موسی (علیه السلام) نقل شده است؛ (3)  که براساس آن, نابودى حكومت‏هاى ستمگر و جانشینى مۆمنانِ صابر، با اراده و مشیّت خداوند حتمى است و بی شک این وعده, روزی تحقق خواهد یافت.

در جای دیگر بعد از اشاره به داستان فرعون که مردم را به استضعاف کشانده بود, می فرماید: «وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِین» (4). این آیه هر چند در مورد بنی اسرائیل و به قدرت رسیدن آنان بعد از رهایی از چنگال فرعونیان است؛ ولی تعبیر «و نرید...» اشاره به یک اراده مستمر الهی دارد واز این روی در بسیاری از روایات, بر ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تطبیق شده است. برخی از این روایات, عبارتنداز:

* از امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) روایت شده, که فرمودند: «این آیه خاص صاحب الامری است که در آخر الزمان ظهور می کند و ستمگران و فرعونیان را نابود کرده و شرق و غرب زمین را در اختیار می گیرد و آن را همانگونه که پر از جور و ستم گشته, از عدل و داد پر خواهد کرد». (5)

* مفضّل بن عمر می گوید از امام صادق علیه السّلام شنیدم که می فرمود: پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله به امام علی و حسن و حسین علیهم السّلام نگاه کرد و گریه کرد و فرمود: «شما مستضعفان بعد من هستید». مفضل می گوید: به امام گفتم: ای فرزند رسول خدا! این به چه معنا چیست؟ امام فرمود: یعنی شما ائمه بعد از من هستید؛ که خداوند در این باره می فرماید: «وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ». و این آیه در مورد ما تا روز قیامت جاری است. (6)

* امیر المومنین علی (علیه السلام) در خصوص این آیه فرمودند: «اینان آل محمد هستند که خداوند مهدی آنان را می فرستد تا آنان را عزت بخشد و دشمنان آنان را خوار و ذلیل نماید». (7)

و ... (8)

همچنین در جای دیگری خطاب به مسلمانان, به مومنان آنان وعده خلافت و پرستش خداوند در کمال امنیت و آسایش را داده است. (9)  در روایات بسیارى از امام سجاد و امام باقر و امام صادق (علیهم السلام) آمده است که, مصداق كامل این وعده، در زمان ظهور ولی عصر (علیه السلام) تحقق خواهد یافت. (10)

در روایات دیگری, چندین آیه از قرآن کریم بر ظهور حضرت حجت (علیه السلام) تطبیق داده شده است؛ که از میان آنان   می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

هود/86:« بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُۆْمِنِینَ وَ ما أَنَا عَلَیْكُمْ بِحَفِیظ»

توبه/33:« هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى‏ وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ »

فتح/28:« هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى‏ وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ كُلِّهِ وَ كَفى‏ بِاللَّهِ شَهِیدا»

بقره/193:« وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ یَكُونَ الدِّینُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلا عُدْوانَ إِلاَّ عَلَى الظَّالِمِین»

الانفال/39:« وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ یَكُونَ الدِّینُ كُلُّهُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ بِما یَعْمَلُونَ بَصِیرٌ »

پی نوشت:

1) ر.ک: الانبیاء/ 105:«وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُون»

2) بحرانى, سید هاشم‏, البرهان فى تفسیر القرآن‏, تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة موسسة البعثة- قم, چاپ اول, تهران, بنیاد بعثت‏, ‏1416ه, ج‏3، ص: 848

3) ر.ک: الاعراف/128:« قالَ مُوسى‏ لِقَوْمِهِ اسْتَعِینُوا بِاللَّهِ وَ اصْبِرُوا إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِین»

4) ر.ک: القصص/5

5) بحرانى, البرهان فى تفسیر القرآن‏, پیشین, ج‏4، ص254

6) قمى مشهدى, محمد بن محمدرضا, تفسیر كنز الدقائق و بحر الغرائب, ‏‏تحقیق: حسین درگاهى, چاپ اول, تهران, سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى, 1368ش, ج‏10، ص33

7) مجلسى، محمد باقر, بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت, مۆسسة الوفاء، 1404ه, ج51, ص54, ح35

8) مجلسی, بحارالأنوار, پیشین, ج51, ص64 و نیز: بحرانی, البرهان فى تفسیر القرآن, پیشین, ج‏4، ص251؛ قمی مشهدی, تفسیر كنز الدقائق و بحر الغرائب، پیشین, ج‏10، ص33

9) ر.ک: النور/ 55:« وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضى‏ لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِكُونَ بِی شَیْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُون»

10) مجلسی, بحارالأنوار, پیشین, ج51, ص53, ح34 و ح36  و نیز: همان, ج51, ص58, ح50؛ بحرانی, البرهان فى تفسیر القرآن, پیشین, ج‏4، ص89

بخش مهدویت تبیان