آیا شما هم احساس امنیت می کنید؟

خداى متعال در آیه 99 سوره «اعراف» مى فرماید: «آیا این مجرمان از مكر الهى ایمنند؟ در حالى كه هیچ كس جز زیانكاران خود را از مكر او در امان نمى دانند»؟! (أَ فَأَمِنُوا مَكْرَ اللّهِ فَلا یَأْمَنُ مَكْرَ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ).

«مكر» در لغت عرب با آنچه كه در فارسى امروز از آن مى فهمیم تفاوت بسیار دارد. در فارسى امروز، مكر به معنى نقشه هاى شیطانى و زیان بخش به كار مى رود، در حالى كه در ریشه اصلى لغت عرب، «مكر» به معنى هر نوع چاره اندیشى براى بازگرداندن كسى از هدفش مى باشد، اعم از این كه به حق باشد یا به باطل، و معمولاً در مفهوم این لغت، یك نوع نفوذ تدریجى افتاده است.

بنابراین، منظور از مكر الهى آن است كه: خداوند، مجرمان را با نقشه هاى قاطع و شكست ناپذیر بدون اختیار خودشان از زندگانى مرفه و هدف هاى خوشگذرانى باز مى دارد، و این اشاره به همان كیفرها و بلاهاى ناگهانى و بیچاره كننده است.

با توجه به این كه در آیه فوق آمده كه «هیچ كس جز زیانكاران خود را از مكر و مجازات الهى در امان نمى بینند». در این هنگام ممكن است این سۆال پیش آید كه آیااین آیه شامل پیامبران و پیشوایان بزرگ و صالحان نیز مى شود؟

بعضى چنین پنداشته اند كه: آنها از این حكم خارجند و آیه فوق مخصوص مجرمان است، ولى ظاهر این است كه این یك حكم عمومى است و همه را فرا مى گیرد; چرا كه حتى پیامبران و امامان نیز همواره مراقب اعمال خویش بوده اند مبادا كمترین لغزشى از آنها سر بزند; زیرا مى دانیم معصوم بودن، مفهومش این نیست كه: انجام كار خلاف براى آنها محال است.

بلكه آنها با نیروى اراده و ایمان، و با استفاده از اختیار خود و مددهاى الهى، در برابر خطاها و لغزش ها مصونیت دارند ، آنها حتى از ترك اولى مى ترسیدند، و از این كه: مسئولیت هاى سنگین خود را به انجام نرسانند بیمناك بودند.

لذا در سوره «انعام» آیه 15 درباره پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)مى خوانیم: قُلْ إِنِّی أَخافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّی عَذابَ یَوْم عَظیم: «بگو من مى ترسم اگر نافرمانى پروردگارم كنم، گرفتار عذاب روز بزرگى شوم».

روایاتى كه در تفسیر آیه فوق نقل شده، نیز آنچه را گفتیم تأئید مى كند.

«صفوان جمال» مى گوید: پشت سر امام صادق(علیه السلام) نماز مى خواندم، دیدم عرض مى كرد: اَللّهُمَّ لاتُۆْمِنِّی مَكْرَكَ ـ ثُمَّ جَهَر ـ فَقالَ فَلا یَأْمَنُ مَكْرَ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُون: «پروردگارا مرا از مكر خود ایمن مساز ـ سپس آشكارتر این قسمت از آیه را تلاوت فرمود ـ فَلا یَأْمَنُ مَكْرَ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُون».

در «نهج البلاغه» نیز مى خوانیم: لاتَأْمَنَنَّ عَلى خَیْرِ هذِهِ الأُمَّةِ عَذابَ اللّهِ لِقَوْلِ اللّهِ سُبْحانَهُ فَلا یَأْمَنُ مَكْرَ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ: «حتى بر نیكان این امت از كیفر الهى ایمن مباش; زیرا خداوند مى فرماید: فَلا یَأْمَنُ مَكْرَ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُون».

در حقیقت ایمن نبودن از مكر الهى به معنى ترس از مسئولیت ها و خوف از كوتاهى در انجام وظائف است، كه همواره باید این «ترس» با «امید» به رحمت او به طور مساوى در دل هاى افراد با ایمان باشد و موازنه این دو است كه سرچشمه هر گونه حركت و فعالیت مثبت مى باشد و همان چیزى است كه در تعبیر روایات به عنوان «خوف» و «رجا» از آنها یاد شده است، و تصریح شده كه: افراد با ایمان همواره در میان این دو قرار دارند.

ولى مجرمان زیانكار آن چنان كیفرهاى الهى را فراموش كرده اند كه خود را در نهایت امنیت مى بینند.(تفسیر نمونه، ج 6، ص 320)

منبع: آیت اله مکارم شیرازی ، تفسیر نمونه، جلد 6، صفحه 320.