درمان و آموزش کودکان نارساخوان (2)

در مقاله قبلی به رویکردهای سنتی در حیطه آموزش کودکان نارساخوان پرداختیم. در این مقاله بر رویکردها و روش های نوین درمان نارساخوانی می پردازیم.

اکثر رویکردهای معاصر خواندن اصلاحی، بیشتر  به دنبال این هستند که مطمئن شوند دانش آموزان به سرعت الفبایی را یاد بگیرند و سپس مهارت های روانی و درک مطلب را تقویت کنند. آموزش در گروه های کوچک، یکی از بخش هایی است که در بیشتر مداخلات جدید دیده می شود و احتمالا یکی از عوامل موثر بودن این روش ها همین آموزش در گروه های کوچک است.

تعدادی دیگر از برنامه های آموزشی کودکان نارسا خواند عبارتند از:

• برنامه بهبود خواندن
• برنامه خواندن اصلاحی
• برنامه آموزش رایانه یار

بهبود خواندن:

این برنامه جز رایج ترین روش های آموزشی در ناتوانی های خواندن است. این رویکرد آموزشی برای کمک به خوانندگان در حال رشد که تا اندازه ای در کسب مهارت های خواندن مشکل دارند، طراحی شده است. بهبود خواندن بر چند شیوه ارزشمند مبتنی است:

1. غربال کردن کلاس اولی ها در اوایل سال تحصیلی
2. انتخاب افرادی که در پایین ترین سطح گروه قرار دارند.
3. ارایه آموزش جامع به دانش آموزان انتخاب شده.

همچنین در این روش به خواندن متون مشابه و ترویج نوشتن کلمات به شیوه هایی که سبب کشف روابط واج شناختی بشود تاکید می گردد. هرچند این در بردارنده روش هایی برای افزایش آگاهی واج شناختی کودکان است و روابط بین علایم و صداها را به دانش اموزان آموزش می دهد. این برنامه بر اساس استاندارهای خودش ( این که دانش آموزان می توانند یک کتاب خاص را بخوانند. ) نسبتا خوب به نظر می رسد. اما هنگامی که معلمان کارامدی این روش را در مورد تکالیف عمومی خواندن مثل خواندن کتاب های دیگر، یا تداوم این کارامدی مثلا تداوم تاثیر این روش در سال های بعد مطالعه کردند نتایج نشان داد این برنامه نمی تواند به صورت برنامه ای جامع در آموزش و درمان نارساخوانی مفید باشد.

برنامه خواندن اصلاحی:

خواندن اصلاحی به منظور آموزش راهبردهای عمومی به دانش آموزان و حل انواع مشکلات خواندن طراحی شده است. راهبرد کشیدن صدا یک روش عمومی برای رمزگشایی است. این روش مبتنی بر تحلیل تکلیف است. از آنجاکه در این روش خوانندگان از قبل اطلاعاتی در مورد الفبا دارند، روی آموزش مسائلی مثل صدای حروف به صورت مجزا تاکید کمتری می شود و بیشتر به آموزش استفاده از این مهارت ها برای افزایش دقت و صحت خواندن تاکید می شود.

خواندن اصلاحی شامل درس های روزانه از پیش نوشته شده است، که برای آموزش مهارت های مورد نیاز رمزگشایی صحیح و روان طراحی شده اند. دانش آموزان به دقت از روی فهرست کلمات طبقه بندی شده می خوانند و سپس به صورت گروهی یا فردی در خواندن داستان شرکت می کنند. تحقیقات نشان می دهد که خواندن اصلاحی مهارت خواندن دانش آموزان با ناتوانایی های یادگیری را بهتر کرده است و به ویژه برای دانش آموزانی که نقایص بیشتری در خوادن دارند بهتر است.

آموزش یارانه یار:

با وجود ارزش بالقوه استفاده از رایانه در یادگیری رایانه ارزش کمی در جنبه های رمز گشایی خواندن دارد. زیرا دانش آموزان خودشان باید حروف نوشتاری را به صداهای گفتاری تبدیل کند. رایانه ها میتوانند مطلب نوشتاری را به اصوات تبدیل کنند،  اما وقتی رایانه این کار را انجام بدهد، دانش آموز تمرین لارم را برای کسب مهارت دریافت نمی کند. علاوه بر این دانش آموزان به جای آنکه یاد بگیرند که چگونه خودشان آن را انجام دهند، بیشتر به رمز گشایی رایانه ای کلمات وابسته می شوند. رایانه ها می توانند توانایی محدودی در گوش دادن به خواندن دانش آموزان داشته باشند. با این حال می توانند در بهبود خواندن کلمات انفرادی مورد استفاده قرار بگیرند.

فنون آموزشی برای معلمان کودکان نارساخوان

فنون ویژه زیادی وجود دارند که معلمان می توانند برای کمک به دانش آموزان جهت کسب مهارت های خواندن از آن ها استفاده کنند. در این جا بعضی از آن ها را در کاهش مسکلات خواندن دانش آموزان موثر هستند توضیح می دهیم.

ارتقای روان خوانی :

معنی روان نخواندن یعنی خواندن به صورت منقطع و همراه با مکث و تپق. آموزش هایی که برای ارتقای روان خوانی طراحی شده اند، می توانند به دانش آموزانی که صحیح می خوانند اما سرعتشان کم است، کمک نمایند. شرط موفقیت در هر مهارتی تمرین مکرر آن است. مانند تمرینات ورزشی یک ورزشکار یا هنرمند که باعث موفقیت وی می شود. بسیاری از دانش آموزان نارساخوان در مدارس فرصت کافی برای تمرین خواندن ندارند، با تمرین کافی دیگر آن ها مجبور نیستند توجه بیشتری به رمزگشایی مبذول کنند. تمرین مکرر هم بر روانی و هم بر درک مطلب دانش آموزان نارساخوان تاثیر مثبت گذاشته است. مکرر خوانی نه تنها برای دانش آموزانی که مشکلات شدید دارند بلکه برای آن هایی که مشکلات کمتر و متوسط در خواندن دارند نیز مفید است. مکرر خوانی زمانی که فقط یک متن واحد تکرار شود تاثیر زیادی دارد.

روش دیگر برای تمرین بیشتر این است که پیش زمینه ای از مطالب خواندنی ارایه شود. مثلا معلم می تواند دانش آموزان را به بحث در مورد داستانی در یک متن هدایت کند که آن ها مجبور شوند آن را بخوانند. یا این که قبل از اینکه دانش آموز نارساخوان متنی را بخواند از فرد دیگری خواسته شود تا آن را بخواند یا می توان صدای فردی را ضبط و برای او پخش نمود که پیش زمینه ای برای خواندن داشته باشد تا سرعت و دقت خواندن او افزایش یابد .

آموزش همشاگردی:

این آموزش زمانی اتفاق می افتد که، دانش آموزی به دانش آموز دیگر آموزش دهد. گاهی به این روش تدریس خصوصی هم شاگردی هم گفته می شود. دراین روش گروه های مختلف همشاگردی ها به طور هفتگی با هم رقابت می کنند و به طور روزانه امتیاز دهی و تشویق می شوند. در این روش نقش معلم از ارایه دهنده مستقیم آموزش به تسهیل کننده و نظارت کننده بر فعالیت های آموزشی شاگردان تغییر می کند. روش تدریس خصوصی همشاگردی هم برای آموزش شروع خواندن و هم برای آموزش جبرانی خواندن مورداستفاده قرار می گیرد.

آموزش دو جانبه :

به شیوه آموزشی اطلاق می شود که در یک زمینه گروهی یادگیری مشارکتی صورت می گیرد و به کمک آن می توان چهار راهبرد عینی را آموزش داد. که عبارتند از: سوال کردن، خلاصه کردن، توضیح دادن و روشن کردن نکات پیچیده و پیش بیبنی رویدادهای آینده. معلم و دانش آموزان رهبری بحث مربوطه را به عهده می گیرند و به اتفاق سعی در درک آن دارند.

این رویکرد تاکید می کند که آموزش برای کمک به دانش آموزان جهت انجام فعالیت ها و نشان دادن توانایی های خود به دیگران باید در درون بافت اجتماعی صورت گیرد. در این رویکرد الگوی معلم این است که چگونه مقصود و هدف اصلی یک متن را استنباط کرده و به دانش آموزان کمک کند. باید چنین کاری را با پرسیدن سوال انجام دهد و از آن ها بخواهد به معلم و همسالان توضیح دهند که چه چیزی را از متن یادگرفته اند. آموزش دوجانبه را می توان در آموزش نوشتن نیز به کار برد.

در مقالات بعدی به روش های آموزش به کودکان نارساخوان بیشتر خواهیم پرداخت .

منبع:

اختلال های یادگیری - هالاهان و کافمن - ترجمه دکتر علیزاده و همکاران

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه : نسیم گوهری