حکم طواف در طبقه دوم مسجدالحرام
اخیراً مکانی جدید برای طواف خانه خدا برای افراد دارای ناتوانی جسمی و مسن در ارتفاع 13 متری از سطح زمین در خانه خدا ساخته شده و هدف آن فراهم کردن مکانی امن و راحت برای طواف افراد ناتوان و مسن است. طواف در این سطح آیا جایز است یا خیر؟
بعد از سالها انتظار بالاخره به آرزوی خودش رسیده بود. روزی را که برای آن لحظه شماری می کرد فرا رسید. بعد از اینکه این خبر را شنید اشک شوق در چشمهایش حلقه زد و برای پسر و عروسش که این خبر را به او داده بودند دعای قشنگی کرد: انشاء الله عاقبت به خیر شوید!
ــ رضا: مادرجون این هفته کلاسهای آموزشی حج شروع میشه آمادگی دارید که شرکت کنید؟
ــ مادر: بله پسرم، هر چند زانو درد کمی اذیتم میکنه ولی با کمک شما و مریم جان حتماً شرکت می کنم.
ــ مریم: اتفاقاً مطالب خوبی در این کلاسها ارائه میشه و احکام حج رو برای کسانی که کمتر آشنایی دارند توضیح میدن.
ــ مادر: فقط دعا کنید که من با این حالم بتونم اعمالم رو کامل انجام بدم.
ــ رضا: انشاءالله خدا کمکتون میکنه و بدون مشکل اعمال حجتون رو انجام می دید نگران نباشید.
ــ مریم: امسال کشور عربستان برای زائران ناتوان و مسن و در یک طرح برای توسعه محل طواف، مکان جدیدی رو احداث کرده.
ــ رضا: بله این مکان جدید اطراف خانه کعبه و در ارتفاع 13 متری از سطح زمین ساخته شده.
ــ مریم: مادرجون با این شرایط سنی و مشکلاتی که داره میتونه از این محل استفاده کنه؟
ــ رضا: البته نظرات مراجع تقلید در این مورد متفاوت است. برخی از مراجع نظرشون این است که طواف از طبقه فوقانی صحیح نیست و افراد ناتوان باید نائب بگیرند. برخی هم طواف از طبقه بالا را به شرطی که از سطح بام کعبه پایین تر باشد بدون اشکال می دانند.
ــ مریم: پس با این اوصاف مادرجون باید به نظر مرجع تقلید خودش مراجعه کنه.
ــ مادر: بالاخره تکلیف من رو معلوم کنید. من باید چطور طواف کنم؟
ــ رضا: مادرجون تکلیف شما کاملاً روشنه.این هفته که در جلسه کلاس های توجیهی حج شرکت کردید مرجع تقلید خودتون رو معرفی می کنید و بر اساس نظر ایشان مدیر کاروان، شما رو راهنمایی می کنه.
ــ مادر: انشاء الله که این سفر روحانی نصیب شما هم بشه.
نظرات مراجع عظام تقلید در مورد طواف در طبقه دوم متفاوت است. برخی از مراجع نظرشان بر این است که طواف از طبقه فوقانی صحیح نیست و افراد ناتوان باید نائب بگیرند. برخی هم طواف از طبقه بالا را به شرطی که از سطح بام کعبه پایین تر باشد بدون اشکال می دانند.
نظر مراجع و آیات عظام تقلید در مورد طواف در طبقه دوم یا پشت بام مسجد الحرام:
آیة الله مكارم شیرازی(دام ظله):
طواف از طبقه بالا به شرطی که از سطح بام کعبه پایین تر باشد مانعی ندارد در غیر این صورت فقط در حال ضرورت مجاز است.
آیة الله بهجت(ره):
در صورت عدم امكان با رعایتِ الأقرب فالأقرب، كفایت می كند; والله العالم.
آیة الله تبریزی(ره):
احتیاط واجب این است كه آنها را از طبقه دوم طواف دهند و نایب هم برایشان بگیرند.
آیة الله خامنه ای(دام ظله):
طواف باید دور كعبه معظمه ولو در فضای مابین زمین تا محاذی پشت بام كعبه باشد و كف طبقه دوم مسجدالحرام اگر به قدر قامت طواف كننده پایین تر از نقطه محاذی پشت بام كعبه نباشد، طواف از طبقه دوم صحیح و مجزی نیست، و كسانی كه نمی توانند در صحن مسجدالحرام ولو به وسیله حمل توسط شخص دیگر طواف كنند وظیفه شان نایب گرفتن در طواف است و احوط آن است كه خودش هم در همان طبقه دوم طواف نماید.
آیة الله سیستانی(دام ظله):
چنانچه احراز شود كه طبقه دوم بالاتر از كعبه است، طواف از بالا كفایت نمی كند و باید برای طواف از پایین نایب بگیرند و لازم نیست احتیاط كنند و چنانچه مطلب مشكوك باشد باید احتیاطاً بین طواف از بالا و نایب گرفتن از پایین جمع نمایند.
آیة الله شبیری زنجانی(دام ظله):
در مورد سۆال اگر ممكن باشد كسی فرد ناتوان را بر دوش حمل كند، طواف در محدوده بین مقام ابراهیم و كعبه لازم است، و در غیر این صورت باید نایب بگیرند تا در محدوده طواف كند و بنابر احتیاط مستحب نیز خود شخص در طبقه دوم طواف داده شود و چنانچه نیابت نیز ممكن نباشد طواف دادن شخص در طبقه دوم كفایت می كند.
آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظله):
در فرض مذكور این افراد باید در طبقه دوم طواف داده شوند و بنابر احتیاط واجب نایب هم گرفته تا برای آنان در صحن مسجدالحرام طواف نماید.
آیة الله فاضل لنکرانی(دام ظله):
در فرض سۆال چنانچه كعبه مقدسه از طبقه دوم پایین ار نباشد، احتیاط واجب آن است كه علاوه بر اینكه در طبقه دوم طواف داده می شوند، استنابه (نایب گرفتن) هم بنماید; والله العالم.
آیة الله مكارم شیرازی(دام ظله):
در این گونه موارد كه راهی جز این نیست طواف در طبقه بالا كفایت می كند.
آیة الله موسوی اردبیلی(دام ظله):
در مفروض سۆال باید طواف اشخاص مذكور به صورت نیابی در مطاف انجام شود و به احتیاط مستحب خود آنها نیز در طبقه دوم با هر وسیله ای كه می توانند طواف كنند.
آیة الله نوری همدانی(دام ظله):
طواف در طبقه فوقانی صحیح نیست و این قبیل افراد باید به وسیله كول گرفتن طواف خود را انجام بدهند و اگر ممكن نشد، لازم است برای طواف خود نایب بگیرند.
آیة الله وحید خراسانی(دام ظله):
در مفروض سۆال باید نایب بگیرد كه در صحن مسجدالحرام طواف نماید و در صورتی كه متمكّن می باشد و بر او حرجی نیست، احتیاط واجب آن است كه خودش هم از طبقه دوم طواف نماید.
آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت (بخش کتابخانه تخصصی حج)
مرکز ملی پاسخگویی به سۆالات دینی
پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی
