تبیان، دستیار زندگی
آیت الله قدوسی در جهت هدف تعالی حوزه و روحانیت به همراه شهید بهشتی مدرسه حقانی را تاسیس نمود و شاگردان بسیاری را تربیت کرد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شهید قدوسی، الگویی برای طلاب

شهید قدوسی، الگویی برای طلاب

آیت الله قدوسی در جهت هدف تعالی حوزه و روحانیت به همراه شهید بهشتی مدرسه حقانی را تاسیس نمود و شاگردان بسیاری را تربیت کرد.

به مناسبت 14 شهریور سالگرد شهادت آیت الله قدوسی این مقاله تقدیمتان می گردد. 

زندگی نامه

در دوازدهم مرداد 1306 یعنی پیش از دو سال از روی کار آمدن رضا خان پهلوی نگذشته بود که آیت الله قدوسی فرزند ملا احمد قدوسی در شهر نهاوند چشم به جهان گشود. علی قدوسی پس از گذراندن دوره ابتدایی و سال اول متوسطه به پیشنهاد پدر در سال 1323 هجری شمسی وارد حوزه علمیه قم شد.

پس از ورود به حوزهء علمیهء قم، درس‌های مقدمات و سطح را نزد استادان وقت از جمله آیت‌الله صدوقی آموخت و پس از آن به درس خارج آیت‌الله العظمی بروجردی راه یافت. همچنین فقه و اصول را نزد سید روح‌الله خمینی گذراند و در سال 1341 به مقام اجتهاد رسید.

حکمت و معنویت را به همراه شهید مطهری و بهشتی نزد علامه طباطبایی آموخت و در نهایت علامه او را به دامادی نیز پذیرفت.

علی قدوسی به امام خمینی (ره) علاقه فراوان داشت و در راستای هدفش یعنی مبارزه با رژیم ستمگر پهلوی، در کنار امام خمینی به مبارزات سیاسی خود پرداخت. در دوران تبعید امام از جمله موسسان تشکیلات مخفی بود که به عنوان بررسی امور حوزه فعالیت های سیاسی بر ضد رژیم هم داشتند.

آیت الله قدوسی در جهت هدف تعالی حوزه و روحانیت به همراه شهید بهشتی مدرسه حقانی را تاسیس نمود و شاگردان بسیاری را تربیت کرد.

ایشان در آستانه ورود سید روح‌الله خمینی به ایران، از اعضای فعال کمیته استقبال بود.پس از انقلاب با حکم امام خمینی مأمور ستاد انقلاب اسلامی شد. همچنین به مقام قضاوت رسید و در شورای عالی قضایی و دادستانی کل کشور عضو شد.

چند ماه پس از انقلاب، با توجه به بی نظمی موجود در دادگاه ها و همچنین عملکر خوب شهید قدوسی، امام خمینی وی را به سمت دادستانی کل کشور منصوب کرد.[1]

در نهایت پس از 31 ماه خدمت در مقام قضاوت، بر اثر انفجار یک بمب آتش زا در دادستانی کل انقلاب در 14 شهریور 1360، به شهادت رسید. و پیکر پاکش در بارگاه ملکوتی حضرت معصومه سلام الله علیها در قم به خاک سپرده شد. در بخشی از پیام امام خمینی به مناسبت شهادت وی آمده است:

«شهادت بر او مبارک و وفود الی الله و خروج از ظلمات به سوی نور بر او ارزانی باد».[2]

شهید قدوسی می تواند در زمینه ها و موضوعات مختلف الگوی مناسبی برای طلاب باشد. طلاب جوان می توانند با نگاه به زندگی این عالم از روش زندگی اش درس گیرند و حتی شهید قدوسی نه تنها برای طلاب بلکه برای عموم کسانی که دنبال پیمودن مسیر صحیح در زندگی هستند می تواند مفید باشد. در ادامه به بعضی از این زمینه ها اشاره می کنیم؛

استقامت در هدف و برابر مشکلات

زندگی طلبگی سرشار از مشکلات است به خصوص دغدغه های مالی افکار و اذهان طلاب را به هم می ریزد و مشکلات بسیاری را برایشان به همراه می آورد. گاهی دیده می شود که طلاب در برابر این مشکلات کم آورده و درس را رها می کنند. شهید قدوسی یکی از کسانی ست  که در برابر مشکلات زندگی خود ایستادگی داشته است؛

او درباره مشکلات و سختی‌هایی که در دوره تحصیل متحمل شد می‌گوید: «بعد از آمدن به قم مشقات زیادی را تحمل کردم در حالی که در سن کم در غربت بسیار به من سخت می‌گذشت به علت نبودن جا در حجره‌ای کوچک همراه با چندین نفر دیگر زندگی می‌کردم و مدتی در یک اتاق کوچک که مقداری از آن فرش شده بود و مقداری از آن جایی بود که آب شستشوی ظرف و وضو در آن می‌ریختند و من چون از همه افرادی که در آن اتاق بودند کوچک‌تر و تازه‌کارتر بودم، در پایین اتاق می‌خوابیدم و همیشه لحاف و تشکم داخل آب می‌رفت و خیس می‌شد. با همه این‌ها با رنج و مشقت تمام درس‌ها را ادامه می‌دادم و از خواب و غذای خود می‌زدم تا بتوانم بیشتر درس بخوانم. بسیاری از شب‌ها آنقدر مطالعه می‌کردم که دیگر توان آماده کردن غذا را نداشتم و همان‌گونه می‌خوابیدم. جز دوران کمی در سال تمام آن را به درس و مباحثه می‌گذراندم و حتی در ایام ماه محرم، غیر از روزهای تاسوعا و عاشورا، تمام وقت خود را صرف درس می‌کردم. تابستان‌ها با رنج بسیار برای زیارت به مشهد مشرف می‌شدم والبته سختی‌های بسیار می‌کشیدم ویک بار دو الی سه ماه در آنجا بودم. تنها وسیله‌ای که داشتم یک جاجیم بود که شب‌ها در حرم روی آن می‌خوابیدم و غذایم نان خالی و هلوی مشهدی بود. طوری که بعد از مدتی یکی از دوستانم مرا دید و گفت اگر وضعت همین طور ادامه پیدا کند دیگر به قم بر نخواهی گشت.

مبارزات علیه ستمگر و انجام وظیفه

نگاه عمیق به آنچه در جامعه و سیاست می گذرد از خصوصیات یک طلبه آگاه است. طلبه باید اوضاع جامعه خود و جامعه جهانی را رصد کند و نسبت به پیرامون خود بی تفاوت نباشد.

شهید قدوسی یکی از حوزویانیست که با هدایت امام خمینی ره به مبارزه با طاغوت می پرداخت و مبارزات سیاسی خود را در کنار فعالیت های علمی خویش پی می گرفت.

با پیش آمدن مسئله کاپیتولاسیون در 4 آبان 1343 و سخنرانی امام خمینی در اعتراض به این مساله که منجر به دستگیری وی در 13 آبان و تبعید به ترکیه شد، جامعه مدرسین با اعتراض شدید اعلامیه‌ها و نشریات مخفی را منتشر کرد. برخوردهای شدید حکومت با هواداران امام تعدادی از شاگردان از جمله قدوسی را به تشکیل گروهی مخفی از مدرسین و اساتید حوزه ترغیب کرد. این گروه مخفی به بهانه بررسی و اصلاح امور حوزه تشکیل جلسه می‌داد ولی در حقیقت به طراحی مبارزه با رژیم شاه می‌پرداخت و علاوه بر قدوسی چهره‌هایی چون آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله ربانی و آیت‌الله منتظری نیز در آن فعال بودند.

حدود سال‌های 45-1344 بود که با کشف این جمعیت از سوی ساواک، تمام روحانیونی که در آن عضو بودند از جمله قدوسی دستگیر و به زندان قزل‌قلعه منتقل شدند.

اهمیت به مسائل روز

شهید قدوسی درعین حال که اصالت و سنت های حوزه پایبند بود، نسبت به تغییرات و اصلاحات مثبت نیز با تعصب نگاه نمی کرد بلکه به آن ها جهت می داد.

او بسیار مقید بود که شاگردان خوب درس بخوانند و وقت را بیهوده تلف نکنند. اگر شاگردان با استعداد در درس و بحث خود کوتاهی می‌کردند به شدت توبیخ می‌شدند. برایش مهم این بود که شاگرد وظیفه‌اش را خوب انجام دهد نه این که نمره خوب بگیرد. در دوره‌ای که بسیاری از متدینین خواندن زبان انگلیسی را کاری نادرست یا حتی حرام می‌دانستند او شاگردی را بعلت نخواندن درس انگلیسی از مدرسه بیرون کرد.

وی همراه با سید محمد بهشتی کوشید با حفظ اصالت‌های حوزه و تکیه بر امتیازها و ویژگی‌های آن نظام، برنامه‌های جدیدی را طراحی کند. برنامه‌ریزی دقیق آموزشی، استفاده از روش‌های ارزش‌یابی، آزمون‌های منظم، نظارت مستقیم بر متون درسی، از جمله برنامه‌های او در این راستا بود. چنین تفکر اصلاحی، به تأسیس مدرسه حقانی انجامید که برخلاف مشکلات فراوان و کارشکنی حکومت پهلوی توانست موفقیت‌های امیدبخشی به دست آورد. تاسیس این مدرسه نه تنها یک حرکت صرفاً فرهنگی، علمی و تربیتی بود بلکه یک حرکت سیاسی دقیق و حساب‌شده‌ای بود که بعد از قیام 15 خرداد و تبعید سید روح‌الله خمینی پی گرفته شد.

خصوصیات اخلاقی، تقوی و دقت در بیت المال

پایگاه حوزه به نقل از مجله گلبرگ دربارهءاو می‌نویسد: «شهید قدوسی درباره بیت المال و حق الناس دقت شگفتی داشت. او از چای، نهار و امکانات اداری استفاده نمی‌کرد و تمامی حساب‌های دادستانی را به منزل می‌برد و شخصاً به آنها رسیدگی می‌کرد. در امور حق الناس آن قدر دقت داشت که وقتی مشروبات الکلی را توقیف می‌کردند و محتوای شیشه‌های مشروب را به دستور ایشان می‌ریختند، توصیه می‌کرد شیشه‌های آنها به صاحبشان برگردانیده شود و می‌گفت مشروب الکلی حرام است و می‌توان آن را از میان برد، ولی شیشه‌ها شامل این حکم نمی‌شود. با احتیاط بسیار، جلو هر نوع راهی را که امکان داشت ناحق باشد، می‌بست و به همین دلیل، از پذیرش هرگونه هدیه‌ای پرهیز داشت. در طول مدت مسئولیت دادستانی، هرگز حقوقی برای خود در نظر نگرفت و از امکانات و مزایایی که حق او بود، استفاده نکرد، با اینکه جواز استفاده مشروع از این وسایل را خود صادر می‌کرد. او همواره می‌کوشید افرادی را بر بیت المال بگمارد که کاملاً متوجه باشند آنچه در اختیارشان است، نزد خداوند حساب و کتاب دقیق دارد و مربوط به عموم مردم است، نه گروهی خاص.»[3]

مقام معظم رهبری درباره ایشان می فرمایند:

یکی از خصوصیات ایشان صداقت وصفای این مرد بود که هیچ کلکی در کار ایشان نبود. مردی بود صادق ونسبت به آنچه احساس وظیفه می کرد به شدت پی گیر وفعال بود. یک روحانی باصفای خالص بود که من گمان می کنم مهم ترین خصوصیتی از ایشان که شهید بهشتی را هم به ایشان علاقه مند کرده بود به دلیل همین صفا وصمیمیت بود.[4]


پی نوشت ها:

[1] صحیفه امام،ج 9،ص 264

[2] صحیفه امام، ج‏15، ص: 173

[3] مجلهء گلبرگ، شهریور 1386، شماره 90.

[4] http://www.habilian.ir

تهیه و فرآوری:احمد اولیائی-گروه حوزه علمیه تبیان