شعر نوجوان در سایه اشعار كودكانه
گزارشی از چگونگی ایجاد «شورای شعر نوجوان» در گفتوگو با شاعران
بسیاری از شاعران معتقدند «شعر نوجوان علاوه بر لحاظ كردن جنبههای زیباشناسانه و تخیل قوی، باید نسبت به مسائل تربیتی نوجوانان نیز حساس باشد.» به تازگی كانون پرورش فكری كودكان و نوجوان، شورای شعر نوجوان را در راستای حمایت از چاپ و نشر و همچنین توزیع كتاب شعر برای نوجوانان ایجاد كرده، شورایی كه به نظر برخی از شاعران میتواند كمك و حامی برای شاعران و خوانندگان شعر نوجوان باشد اما باید دید كه این شورا تا چه اندازه میتواند به نشر اینگونه كتابها كمك كند یا این شورا تنها در یك نام ایجاد شده باقی خواهد ماند؟
همه میدانیم كه وضعیت كتاب در ایران خوب نیست، چه برسد به حوزه شعر و داستان در ردههای سنی كودك و نوجوان، با این حال برخی شاعران معتقدند كه وضعیت شعر و داستان كودك به مراتب بهتر از شعر نوجوان است. در این زمینه «طیبه رضوانی» یكی از شاعران كودك و نوجوان میگوید: حوزههای شعر خردسال، كودك و نوجوان به توجه جدی نیاز دارد و با همه این بیتوجهیها، باز هم وضعیت شعر كودك از نوجوان بهتر است. در حوزه شعر كودك، آثار قابل توجهی را میتوان در بازار كتاب پیدا كرد اما در حوزه شعر نوجوان، هم شاعران كمتری وارد این حیطه میشوند و هم آثار كمتری نیز وجود دارد.
وی نیز معتقد است شعر گفتن در حوزه نوجوان دشوارتر از شعر كودك است، چرا كه نوجوانان دنیای خاص خود را دارند و دست یافتن به این دنیا بسیار سختتر از دنیای كودكان است. برای نوجوانان باید شعری گفته شود كه به راحتی با آن ارتباط برقرار كنند، شعر نوجوان نه به زبان كاملا ساده نیازمند است و نه به زبان فرهیخته. وی حمایت از شعر نوجوان را ضروری خوانده و اضافه میكند: در این وانفسا باید از اندك شعرهایی كه برای نوجوانان سروده میشود در قالب چاپ كتاب حمایت كرد. در زمینه داستان نوجوان وضع بهتر است اما در حوزه شعر آشفتگی دیده میشود. در زمینه حمایت از شعر نوجوان، به تازگی كانون پرورش فكر، شورای شعر نوجوان را راهاندازی كرده است.
«بابك نیكطلب» یكی از شاعران حوزه كودك و نوجوان كه دبیری این شورا را عهدهدار است، درباره فعالیتهای این شورا به تهران امروز میگوید: «در سه سال اخیر مدیریت كانون حركت جدیدی را شروع كرد كه مقدمه آن راهاندازی طرح رمان نوجوان بود و این شورا از داستانهای نوجوان حمایت كرده و در سه سال گذشته حدود 70 رمان نوجوان با حمایت موجود به چاپ رسید، این موضوع در بخش نمایشنامه نوجوان نیز شكل گرفت تا اینكه نوبت به ایجاد شورای شعر نوجوان رسید. بعد از صحبتهای متعدد و جلساتی كه گذاشته شد، قرار شد شورای شعر كودك كار خود را انجام دهد و شورای شعر نوجوان نیز برای ارزیابی و حمایت از آثار تشكیل و كار خود را انجام دهد.» وی میگوید: «قرار است شورای شعر نوجوان با حضور هشت شاعر فعالیت خود را آغاز كند و علاوه بر حضور شاعران، مدیر كانون، مدیر تولید كانون و مدیر انتشارات كانون نیز حضور داشته باشند.»
وی تصریح میكند: «قرار است، این شورا تمام سلایق و خواستههای نوجوان را در ارزیابی آثار مدنظر قرار داده و آثار منتشر شود.» وی درباره وضعیت شعر نوجوان در كشور میگوید: «در حوزه شعر نوجوان برخی از شاعران برای این حوزه وقت گذاشتند و شعرهای خوبی نیز در این زمینه سروده شد اما مشكل اصلی در بخش چاپ و نشر این آثار است، كتابهای شعر نوجوان وضعیت بدتری نسبت به دیگر حوزهها دارند ما علاوه بر چاپ كتابها در توزیع آنها نیز دچار مشكل هستیم.» وی معتقد است كه مخاطب نوجوان بهدنبال شعرهای رده سنی خود است و شاعران نیز به این حوزه اقبال دارند اما مشكل در چاپ و انتشار و توزیع كتابهاست. نیكطلب در ادامه میگوید: «ممكن است كه كتابهایی منتشر شود اما این كافی نیست. در عرصه شعر نوجوان نیازمند تحول جدی هستیم و باید كاری كنیم كه علاوه بر فعالیت ناشران دولتی،ناشران خصوصی نیز كار كنند. برای حمایت از شاعران انتشار اشعاری با قالب و محتوای تازه شكل گرفت.» نیكطلب در پاسخ به اینكه شورای شعر نوجوان چگونه به نیازسنجی مخاطبان میپردازد، یادآور میشود: «ما از طریق مراكز و كتابخانههای كانون پرورش فكری و ارتباط با نوجوانان به خواستهها و نیازهای آنان پی میبریم. این شورا همچنین، شعرهایی برای گروه سنی «د» و «هـ» منتشر میكند.»
«انسیه موسویان» از دیگر شاعران فعال میگوید: «اشعاری كه تاكنون برای گروه سنی نوجوان سروده شده پاسخگوی نیازهای این گروه سنی نبوده و با عدم استقبال مواجه شده است.» موسویان با اشاره به طرح رمان نوجوان امروز كه توسط كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان ارائه شده بود، میافزاید: «این نهاد سال گذشته فراخوانی را همچون طرح رمان نوجوان امروز، برای حمایت از شاعران نوجوان منتشر كرد و قرار بر این بود تا مجموعه شعری برای گروه سنی نوجوان منتشر شود اما این امر محقق نشد و فقط در حد یك فراخوان باقی ماند.»
از سوی دیگر برخی از شاعران با داستانپردازی منظوم و الهامگیری از چیزی شعر میگویند كه در آن خیلی به ضوابط دقت نشده است و این همان كتابسازی است. «عبدالمجید نجفی» از دیگر شاعران حوزه كودك و نوجوان نیز در این باره میگوید: «در حوزه داستان و شعر كودك و نوجوان، همیشه كلمه «نوجوان» مانند یدكی است كه واژه «كودك» آن را بهدنبال خود میكشد، شعر كودك و شعر نوجوان و حتی شعر خردسال هر كدام مختصات خود را دارند و در میان آنها شعر نوجوان مشخصهها خاص خود را داشته و دارد.» وی در ادامه با بیان این مطلب كه شعر نوجوان هویت خاص خود را داشته، یادآور میشود: «در دنیا هر كدام از شعرهای كودك و نوجوان، به صورت مستقل هستند؛ در حال حاضر به دلیل ساختار جمعیتی كه در ایران وجود دارد باید بیش از پیش به شعر نوجوان اهمیت داد و این حوزه شعری مورد حمایت قرار گیرد اما متاسفانه با نگاهی كوتاه به آمار و تیراژ كتابها میبینیم كه حمایت وجود ندارد.» وی نیز مانند دیگر شاعران اذعان دارد كه وضعیت داستان و رمان نوجوان نسبت به شعر بهتر است و در حوزه شعر نوجوان با توجه به شاعران زبدهای كه فعالیت دارند، آثار زیادی دیده نمیشود.» وی نیز ایجاد شورای شعر نوجوان را كاری مفید و تاثیرگذار خوانده و عنوان میكند: «تشكیل این شورا برای علاقهمندان به شعر نوجوان نویدبخش است و امیدواریم این شورا بتواند در تولید آثار حمایت خوبی داشته باشد. اخیرا در حوزه داستان نوجوان نیز این شورا تشكیل شده كه در این مدت آثار خوبی نیز منتشر شده است.»
وی ادامه میدهد: «شورای شعر نوجوان زمانی میتواند موفق شود كه جلسات خود را علاوه بر شهر تهران در دیگر مراكز استانها نیز برگزار كند تا همه شاعران در ایران مورد حمایت قرار گیرند. این شورا علاوه بر حمایتهایی كه از نظر تیراژ و توزیع كتاب انجام میدهد باید روی كیفیت كار نیز تمركز داشته باشد.» نجفی همچنین عدم كارشناسی و ارزیابی در حوزه شعر را باعث ركود در حوزه شعر خواند و میگوید: «تا به حال مهمترین آسیبی كه در حوزه ادبیات نوجوان وارد شده است، معضل كتابسازی بوده،ما چه در زمینه بازنویسی متون كهن در نظم و نثر و چه در ادبیات معاصر مشكلات زیادی داریم. همین كتابسازیها آفت اصلی است و از دیگر مشكلات این حوزه ناشران هستند كه تنها به هزینه كم فكر كرده و هر كتابی در حوزه كودك و نوجوان را چاپ میكنند. متاسفانه برخی از ناشران خصوصی تنها به فروش فكر میكنند و برخی از ناشران دولتی كه دغدغه بازگشت سرمایه را ندارند نیز دقتی در محتوای آثار ندارند.» وی بیان میكند: «ای كاش در این شورا گروهی منتقد نیز حضور داشته باشند كه به ارزشگذاری كتابها بپردازند و درباره محتوای آنها نظر بدهند، این كار باعث میشود كه محتوای كتابها به سه بخش ضعیف، متوسط و خوب تقسیم شده و این امر به خوانندگان آثار كمك میكند و باعث رشد محتوایی آثار میشود.»
بخش ادبیات تبیان
منبع: تهران امروز