روزی حلال حكیم سبزورای(1)

انسان به مقتضای خلقتش دارای دو بعد جسمانی و روحانی است، اما‌ آنچه كه در اندیشه اسلامی اصالت داشته و تمام تلاشها و برنامه ها می بایست در جهت اعتلا آن قرار بگیرد، روح متعالی انسانی است، از همین رو نیز در اسلام در همه ابعاد زندگی، نسبت به روح و سلامت و کمال آن توجه ویژه ای شده است.

به عنوان بخش كوچكی از مجموعه حیات انسانی، می توان با بررسی شرایط مورد نظر در كسب  وكار و بدست آوردن روزی، حقیقت فوق الذكر را اثبات نمود. بر این اساس باید گفت، هر چند اسلام  بر مدیریت صحیح زندگی تاکید فراوان كرده است، اما به انسان اجازه داده نشده است که از هر راهی یا هر ابزاری زندگی اش را تامین کند، بلکه باید با رعایت قوانین و ضوابط دقیق از ورود مال حرام در زندگی جلوگیری نماید. چرا كه تضمین سلامت روح، جزء از طریق استفاده صحیح و مطلوب از مال حلال، امكانپذیر نمی باشد، بگونه ای كه بی توجهی به این موضوع، می تواند عوارض و پیامدهای منفی و مخربی را برای زندگی انسان بدنبال داشته باشد.

بر اساس آنچه گفته شد، در فرهنگ دینی نیز، بر به دست آوردن مال حلال بسیار تاكید شده است. در حقیقت، رزق حلال، به رزقی گفته می‌شود که از طریق مشروع و طبق نظر دین به دست آمده باشد. و در مقابل رزق حرام، رزقی است که از طریق نامشروع و برخلاف نظر دین حاصل شده باشد. در باب اهمیت تلاش برای كسب روزی حلال، رسول گرامی اسلام (ص) فرموده‌اند: «العبادة سبعون جزء وافضلها جزء طلب الحلال؛(1) عبادت هفتاد بخش است و بهترین بخش آن طلب رزق حلال است». همچنین حضرت فرموده‌اند: «مَنْ اکل من کدّیده حلالاً فتح له ابواب الجنّة یدخل من ایها شاء؛(2) هر کس از دسترنج خود به طور حلال روزی بخورد خداوند درهای بهشت را به روی او می‌گشاید که از هر دری می‌خواهد وارد شود.» پیشوایان معصوم ما با گفتار، عمل و تشویق، همواره پیروان خود را به تلاش برای کسب روزی حلال سوق داده و «حلال» بودن را ویژگی لازم و دائمی درآمدها دانسته اند.

امیرالمومنین (ع)  در بیانی گهربار، یكی از صفات پارسایان را، تلاش برای كسب روزی حلال معرفی می نمایند. اساسا میان پارسایی و تقوا و رزق حلال، رابطه بسیار نزدیكی وجود دارد، زیرا چنانكه ارتكاب انواع گناهان و ظلم و تجاوز به حقوق دیگران باعث بروز گرفتاری‏های مختلف، خصوصاً فقر و فلاكت برای انسان‏ها است، پرهیز از گناهان و رعایت حقوق دیگران عامل اصلی توسعه رزق و روزی و جاری شدن سرچشمه‏های خیر و بركت برای انسان است، و دقیقا به همین دلیل است كه قرآن كریم در آیه 96 سوره اعراف می‏فرماید: «ولو ان اهل القری امنوا واتقوا لفتحنا علیهم بركات من‏السماء والارض ولكن كذبوا فاخذناهم بما كانوا یكسبون».

بر اساس مفاد این آیه كریمه، ایمان و تقوا نه تنها سبب نزول بركات الهی می‏شود، بلكه باعث می‏گردد كه آن چه در اختیار انسان قرار گرفته در مصارف مورد نیاز به كار گرفته شود. در اهمیت تاثیر روزی حلال در زندگی انسان همین بس كه بر اساس مفاد آیات و روایات، طلب رزق حلال، موجب آمرزش گناهان، رفاه خانواده، سربار نبودن و....... می گردد. تنها باید باور كرد كه  روزی رسان خداست : «ان الله هو الرزاق ذو القوة المتین؛ خدا روزی رسان است و اوست دارنده نیرویی سخت استوار.» (الذاریات/ 58) البته بدیهی است، دانستن اینکه خداوند روزی رسان است، با «باور» به این مطلب، تفاوتی بسیار دارد و در اثر امتحانات مختلف معلوم می شود، چه کسانی اهل یقین هستند.«ان ربک یبسط الرزق لمن یشاء و یقدر انه کان بعباده خبیرا بصیرا»؛ پروردگار تو در رزق هر کس که بخواهد گشایش می دهد یا تنگ می گیرد؛ زیرا او به بندگانش آگاه و بینا است. (الاسراء/30)

با توجه به اهمیت تلاش برای بدست آوردن رزق و روزی حلال است كه ائمه معصومین(ع)، تلاش نموده اند معیارهایی را برای كسب روزی حلال معرفی نمایند، تا از افتادن مردم در افراط  و تفریط جلوگیری نمایند. امام حسن (ع) در اینباره فرموده اند: «در طلب روزی مانند کسی که برای چیره شدن (بر دشمن) پیکار می کند، کوشش مکن و به تقدیر نیز چندان تکیه مکن که از کار و کوشش دست کشی؛ زیرا در جستجوی فضل و روزی خدا برآمدن، از سنت است و پوییدن راه اعتدال در طلب روزی، از عفت است. نه عفت، روزی را از انسان دور می کند و نه حرص، روزی زیاد می آورد؛ چرا كه روزی قسمت شده است و حرص زدن موجب افتادن در ورطه گناهان می شود.»(3)

باید همواره به این مطلب توجه داشت كه، مطابق آنچه در روایات شریف و سنت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) آمده است، كسب روزی حلال و نیفتادن در دام حرام، چندان آسان نیز نمی باشد و پرتگاههای بسیاری در این مسیر قرار دارد، به همین علت است كه امام صادق (ع) به یکی از اصحاب خود به نام «مصادف» می فرماید:« شمشیرزدن و جنگیدن آسان تر از به دست آوردن روزی حلال است!»(4)

پی نوشت‏ها:

1.محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، ج 102 ص 9 -12

2.همان

3.محمد محمدی ری شهری، میزان الحكمه، قم ، دارالحدیث، ج5، ح 7150

4.شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، تهران، انتشارات صدوق، ج 13، ص 7

منابع:

بحارالانوار

تهیه و فراوری: فربود، گروه حوزه علمیه تبیان