مصرف مکمل؛ برای چه کسانی و چقدر؟
هر یک از افراد در موقعیت های خاصی باید بر اساس نظر پزشک معالج یا متخصص تغذیه از مکمل ها کمک بگیرند تا نیازشان تامین شود.
این روزها، قرص‌های رنگارنگ، شربت‌های جورواجور و مکمل‌های متفاوت تقریبا در همه خانه‌ها وجود دارد. قرص‌ها و مکمل‌هایی که خیلی‌ها فکر می‌کنند تنها راه‌حل برای جبران کمبودهای تغذیه‌ای است.
تازه وقتی پای بیماری هم در میان باشد، شرایط بدتر می شود، مصرف مکمل ها افزایش می یابد و انواع مختلف آن امتحان می شود تا مثلا بیماری زودتر بهبود یابد.
بسیاری از افراد، چنین شیوه ای را در پیش می گیرند و نمی دانند مصرف بی رویه مکمل ها هم می تواند خطرناک باشد. آنها مثل نقل و نبات قرص و شربت و حتی آمپول های ویتامین و مواد معدنی استفاده می کنند، غافل از این که مکمل ها هم باید بر اساس نظر پزشک و مطابق دستور او مصرف شود.
دکتر میترا زراتی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی در این باره توضیح می دهد:
امروزه در سراسر دنیا، تحقیقات متعدد و متفاوتی در مورد مصرف صحیح مکمل ها انجام شده است. با این حال، تمام متخصصان تغذیه بر این باورند که مصرف مکمل ها تنها راه حل موجود نیست. به عبارت دیگر، هیچ فردی نباید مصرف مواد غذایی تازه و مورد نیاز بدن را کنار بگذارد و برای تامین نیازهایش فقط به استفاده از مکمل ها روی آورد.
قرص کلسیم جای لبنیات را نمی گیرد
خیلی ها تصور می کنند که اگر روزی چند عدد قرص کلسیم بخورند، مشکل شان به طور کلی حل می شود، هیچ وقت دچار پوکی استخوان نخواهند شد و کمبودی از این نظر نخواهند داشت.
درست است که شیر منبع خوبی برای تامین کلسیم به حساب می آید، اما نباید این نکته را نادیده بگیریم که همراه با مصرف یک لیوان شیر، علاوه بر دریافت کلسیم از مواد مغذی دیگری مانند فسفر، ویتامین B2 و پروتئین نیز استفاده خواهیم کرد.
بنابراین هیچ وقت با مصرف یک قرص کلسیم نمی توانیم تمام خواص موجود در شیر را دریافت کنیم و به همین دلیل نیز هیچ زمانی قطع مصرف مواد غذایی و مصرف مکمل ها به تنهایی توصیه نمی شود.
فقط گاهی باید از مکمل ها استفاده کنیم
دکتر زراتی با اشاره به این که مصرف ویتامین ها و املاح در شرایط خاصی می تواند بسیار مفید و موثر باشد، توضیح می دهد: هر یک از افراد در موقعیت های خاصی باید بر اساس نظر پزشک معالج یا متخصص تغذیه از مکمل ها کمک بگیرند تا نیازشان تامین شود.
مثلا کسانی که دچار کم خونی فقر آهن هستند، با مصرف مقادیر زیاد گوشت، حبوبات و آجیل که منبع خوبی از آهن به حساب می آید نیز نمی توانند بیماری شان را درمان کنند. بنابراین در این شرایط حتما باید بر اساس نظر پزشک، از مکمل ها و قرص های مورد نیاز کمک بگیرند تا مشکل برطرف شود.
گاهی نمی توانیم با مصرف مواد غذایی نیاز بدن را تامین کنیم و ناچار هستیم از مکمل ها استفاده کنیم.
مصرف مکمل ها فقط با نظر پزشک
به هیچ عنوان نباید مکمل ها را خودسرانه و بدون تجویز پزشک یا متخصص تغذیه مصرف کنید، چراکه استفاده از مکمل ها نیز می تواند عوارضی دربرداشته باشد.
به عنوان نمونه افراد زیادی برای درمان و کنترل ریزش مو از مکمل های روی استفاده می کنند و باور دارند این مکمل برای حل مشکل شان مفید است. گروهی هم هستند که می خواهند فرزندشان قد بلندی داشته باشد و فکر می کنند خوردن مکمل های روی به رشد قدی آنها کمک خواهد کرد. غافل از این که که مصرف بی رویه و بیش از حد مجاز مکمل روی می تواند با ایجاد اختلال در جذب آهن، موجب بروز کم خونی و فقر آهن شود. بنابراین کودکانی که بدون تجویز پزشک از این مکمل ها استفاده می کنند، بخصوص زمانی که خودشان هم زمینه کم خونی و فقر آهن را داشته باشند، مشکل شان تشدید خواهد شد.
مصرف مکمل کلسیم نیز در صورتی که فرد دچار کمبود کلسیم نباشد، همین وضع را ایجاد خواهد کرد و می تواند موجب بروز اختلال در جذب آهن و در نتیجه کم خونی و فقر آهن شود.
مصرف خودسرانه آهن خطرناک است
خیلی ها بدون نظر پزشک، هر وقت احساس کنند لازم است، از مکمل های حاوی آهن استفاده می کنند و تصور می کنند این کار به نفع شان است. متاسفانه بعضی از پزشکان هم بدون بررسی دقیق و انجام آزمایش های لازم مصرف این مکمل ها را توصیه می کنند. در حالی که به گفته دکتر زراتی مصرف خودسرانه مکمل آهن نه تنها مفید نخواهد بود که حتی ممکن است مضر نیز باشد.
این متخصص تغذیه، خاطرنشان می کند: آهن زیادی در بدن باعث ایجاد نقص سیستم ایمنی می شود و احتمال عفونت را افزایش می دهد. بنابراین برای کودکانی که بی رویه به آنها قرص و شربت آهن داده می شود، احتمال سرماخوردگی، عفونت های دستگاه تنفسی، اسهال و عفونت های گوارشی بسیار بیشتر می شود. همچنین، مصرف زیاد آهن می تواند رادیکال های آزاد را نیز در بدن افزایش دهد (رادیکال آزاد ماده ای است که می تواند سلول ها را سرطانی کند).
به گفته وی، رادیکال آزاد احتمال ایجاد لخته خون در عروق را نیز افزایش می دهد و سکته های مغزی و قلبی را به همراه دارد. بنابراین به هیچ عنوان در گروه سنی بالای 50 سال نمی توانیم و اجازه نداریم خودسرانه مکمل های آهن یا مولتی ویتامین را استفاده کنیم که مخصوص این سنین نیست.
باید به این موضوع دقت کنیم مکمل های مولتی ویتامینی که در بازار وجود دارد، برای سنین خاصی تعریف شده است و فقط باید بر اساس آن مصرف شود. همچنین مکمل های مخصوص دوران بارداری نیز با مکمل هایی که قبل از این ماه ها مصرف می شود، تفاوت دارد و باید بر اساس نیازهای خانم باردار تعیین شود.
وی تاکید می کند: مصرف هر یک از مکمل ها، در هر سنی بهتر است بر اساس نظر متخصص تغذیه یا پزشک معالج باشد تا مشکلی برای فرد ایجاد نکند. به عنوان مثال، خیلی از مکمل های تغذیه ای و ویتامینی در جذب و عملکرد داروها اختلال ایجاد می کند، بخصوص سالمندان که از داروهای متفاوتی استفاده می کنند، باید این موضوع را در نظر داشته باشند.
مکمل های غذایی چاق تان نمی کند
بسیاری از افراد، نگران مصرف ویتامین ها و املاح هستند و تصور می کنند این مواد موجب افزایش وزن شان می شود. در صورتی که به گفته دکتر زراتی، هیچ مکمل ویتامین یا املاحی نداریم که حاوی کالری باشد. بنابراین هیچ مکمل غذایی نمی تواند موجب افزایش وزن و چاقی شود.
اما آنطور که ثابت شده، بعضی از مکمل ها مانند روی یا مکمل هایی که حاوی ویتامین های گروه ب است، می تواند اشتهای فرد را بیشتر کند که البته برای همه افراد نیز چنین وضعی ایجاد نخواهد شد.
در این مواقع، متخصصان تغذیه نکات مورد نیاز را با فرد در میان می گذارند تا در صورت افزایش اشتها، با مصرف سبزیجات و مواد غذایی مناسب، این حالت را جبران کنند. همچنین برای افرادی که دچار کم خونی و فقر آهن هستند نیز به دلیل این که کم خونی و فقر آهن موجب بی اشتهایی می شود، با شروع درمان، اشتها به حالت قبل برمی گردد.
بخش سلامت تبیان
منبع: جام جم - نیلوفر اسعدی بیگی
مطالب مرتبط:
چه کسانی باید قرص ویتامین بخورند؟
چه کسانی باید مکمل غذایی مصرف کنند؟
کی قرص ویتامین املاح را بخوریم؟
