دیه زن همه جا نصف دیه مرد نیست
دیه زن در همه جا نصف دیه مرد نیست؛ نصف بودن دیه زن نسبت به مرد مادامى است که دیه به میزان یک سوم (ثلث) نرسد و الاّ دیه مرد و زن در کمتر از ثلث با هم مساوى است. لذا اگر دلیل نصف بودن دیه زن، مسئله نقص او بود، باید همه جا دیه او نصف دیه مرد مىشد.
از مباحث «دیه» چند پرسش و پاسخ را انتخاب کردیم و تقدیم شما عزیزان می نماییم:
سوال: چرا دیه زن با مرد در اسلام متفاوت است؟
شرح سوال:
در پاسخ به این سوال که چرا دیه زن نصف دیه مرد است گفته شده که اغلب فعالیت های اقتصادی بر دوش مرد گذاشته شده و اگر مردی فوت شود فشار بیشتری بر زن و فرزندان می آید و ... حال این سوال در ذهن من بوجود آمد که اگر زنی نان آور خانه باشد و فعالیت های اقتصادی خانواده بردوش او باشد که در این عصر این مطلب بسیار رایج است باز هم دیه زن نصف دیه مرد است؟ ممکن است گفته شود که در عصر حاضر، زنان، هم دوش مردان به فعالیتهاى اقتصادى اشتغال دارند و در تأمین مخارج زندگى با مرد شریک هستند، پس دلیلى بر کم بودن دیه آنها در عصر کنونى وجود ندارد.
در پاسخ به این اشکال مىتوان گفت:
اولاً: دیه زن در همه جا نصف دیه مرد نیست؛ نصف بودن دیه زن نسبت به مرد مادامى است که دیه به میزان یک سوم (ثلث) نرسد و الاّ دیه مرد و زن در کمتر از ثلث با هم مساوى است. لذا اگر دلیل نصف بودن دیه زن، مسئله نقص او بود، باید همه جا دیه او نصف دیه مرد مىشد.
ثانیاً: اگر برای گروهی قانونی تشریع شده است، قانون باید بیشترین جمعیت آماری را در بر بگیرد. اگر یکی از حکمت های نصف بودن دیه زن نسبت به مرد، انجام فعالیت های اقتصادی توسط مرد است، این حکمت با توجه به اغلب جامعه بیان شده است. بله! احیاناً زنانی پیدا می شوند که وظیفه های اقتصادی خانواده را تحمل می کنند، ولی این باعث نمی شود که قانون به این علت،حذف شده یا تغییر کند.
سۆال: همسر اینجانب پس از حامله شدن به فرزند پنجم با اصرار زیاد او و فشار زندگی در دوران طاغوت به كورتاژ كردن بچه دوماه و نیمه با علم, رضایت دادم خواهشمندم تكلیف ما را بیان فرمائید؟
جواب: از عمل خود توبه كنید و دیه بر عهده كسی است كه مباشر سقط جنین بوده است. (استفتاثات امام (ره), ج3, ص477)
سۆال: اینجانب معلم هستم آیا تنبیه بدنی دانش آموزان چنانچه در جهت تعلیم و تربیت آنان باشد اشكال شرعی دارد یا خیر؟
جواب: تنبیه اگر موجب قرمز شدن و یا سیاه شدن بدن طرف گردد موجب ضمان دیه است. (استفتاثات امام (ره), ج3, ص475 و476)
سۆال: اگر قتلی به طور عمد واقع شود و قاتل هم به طور یقین شناخته شود، آیا ولی دم به گردن قاتل حقی دارد یا نه؟ اگر دارد چیست؟
جواب: ولی دم حق دارد به مقامات صالحه مراجعه و درخواست قصاص كند و می‌تواند با رضایت جانی دیه بگیرد، و اگر جانی راضی به دیه نشود ولی نمی‌تواند او را الزام به دیه كند و فقط حق قصاص دارد. (استفتاثات حضرت امام (ره), ج3, ص459)
سوال: اگر کسی خود را در معرض کشتن قرار دهد مثلا با علم به این که میدان تیر است وارد آن جا شود، یا خود را در وسط اتوبان قرار دهد و کشته شود حکم دیه آن چیست؟ با توجه به این که قصد خود کشی نداشته باشد؟
پاسخ های دریافتی از دفاتر مراجع عظام به این شرح است:
دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
باید کسی که مرتکب قتل شده در مراجع صالحه اثبات کند که مقصر در قتل نبوده و این موضوع نیاز به حکم قضایی دارد.
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
کسی که خود را در معرض خطر قرار می دهد به دلالت التزامی نوعی قصد خودکشی دارد و دیه او بر کسی نیست مگر اینکه رانندگان اتومبیل های عبوری قدرت کنترل خود در برابر او را داشته باشند.
دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
عمل مذکور با فرض احتمال عقلائی خطر، حرام است و در صورت اقدام به این عمل اگر کشته شدن او بدون تعمّد راننده یا تیر انداز باشد. بطوریکه اتفاقی و غیر مستند به آنها باشد دیه ندارد.
پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:
اگر شخصی به گونه ای خود را در معرض کشتن قرار دهد که امکان اجتناب از آن نباشد -مثل این که خود را جلوی اتومبیلی که با سرعت در حرکت است، پرتاب کند- به گونه ای که خودکشی محسوب شود، دیه ای ندارد. ولی اگر از جایی که احتمال کشته شدن در آن وجود دارد، عبور کند و توسط عاملی مانند اتومبیل کشته شود، به گونه ای که عرفاً خودکشی محسوب نشود و کشتن وی از دیدگاه عرف به عامل مزبور مثلاً راننده استناد داده شود، دیه دارد.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اسلام کوئیست
سایت اندیشه قم
استفتاثات حضرت امام (ره), ج3
