پرسش و پاسخ هایی از زکات فطره

با آنکه روزه‌ گرفتن در تمامی ادیان الهی وجود داشته است و پیروان آن ادیان، مکلف بوده‌اند روزهای خاصی در سال را روزه

بگیرند، ولی در پایان ایام روزه‌ داری آنها، عیدی قرار داده نشده بود. این برای اولین بار و در دین مبین اسلام بود که روز پایان روزه‌ داری، روز عید و جشن نامیده شد و این افتخار، ویژه مسلمانان است. رسول گرامی اسلام(ص) در این باره می ‌‏فرمایند: «عید فطر، هدیه ‏‌ای است که از سوی خدا به مردان و زنان امتم داده شده ‌است و خداوند متعال چنین هدیه‌ای را پیش از من به هیچ کس نداده‌است». آری، عید سعید فطر برای مسلمانان، هدیه ‌‏ای آسمانی بود که در سال دوم هجرت به آنها عطا گردید. در این سال، پرداخت زکات فطره و برگزاری نماز عید بر مسلمانان واجب شد که پیامبر اکرم (ص) با عنایت خاصی به آن پرداختند و همواره به اصحاب خود توصیه می ‏‌کردند که این روز را عزیز و گرامی بدارند. واژه «عید» از ریشه عود گرفته شده ‏و به معناى بازگشت است، و واژه «فطر» از فطرت‏ گرفته شده و به معناى سرشت است. بنابراین عید فطر؛ یعنى بازگشت‏ به فطرت و سرشت.

فطریه بر عهده کیست؟

با نزدیک شدن به روزهای پایانی ماه میهمانی خدا رمضان المبارک، حرف از «زکات فطره» یا همان «فطریه» نقل همه مجالس می ‌شود و مردم به شکرانه یک ماه روزه داری و شرکت در میهمانی خدا حالا باید مهر پایانی بر عبادات خالصانه خود بزنند و به فطرت و سرشت خود بازگشت نمایند.

در این میان نقش پدر خانواده به عنوان فرد اول خانواده که اعضای دیگر نان ‌خور او محسوب می ‌شوند بسیار مهم است. شاید افرادی در خانواده باشند که به مسئله مهم زکات فطره اهمیت نمی‌ دهند و درباره این حق مالی چیزی نمی ‌دانند. اینجاست که نقش پدر خانواده به عنوان کسی که پرداخت زکات فطره بر عهده او گذاشته شده است، نمود پیدا می‌ کند. او باید خانواده خود را با این واجب الهی آشنا کند و اهمیت آن را همچون خود روزه برای آنها توضیح دهد.

فلسفه و فواید پرداخت فطریه چیست؟

«فطره» در لغت چند معنا دارد که مهمترین آنها، خلقت و اسلام است. در اصطلاح عبارت است از «زکاتی که هر مسلمان برای خود و هر کس که نان خور او محسوب می‌ شود، به مستحق می ‌پردازد.» زمان ادای آن مغرب روز آخر ماه رمضان تا ظهر روز عید فطر است. با توجه به این که پرداخت این نوع حق مالی، باعث سلامت جسم (خلقت) و روح می‌ شود، آن را زکات بدن یا فطره می ‌نامند. شاید وجه تناسب آن با معنای اسلام، این باشد که زکات فطره مقتضای اسلام است؛ از این رو کسی که پیش از غروب شب عید فطر مسلمان شود، تکلیف از او ساقط نمی‌ شود. لذا خانواده‌ هایی که در اندیشه سلامت جسم و روح خود هستند باید به این واجب الهی اهتمام ویژه‌ای داشته باشند که البته این از وظایف پدر خانواده است.

زکات فطره بر تمام کسانی که قبل از غروب شب عید فطر بالغ، عاقل و غنی باشند، واجب است؛ یعنی، باید برای خودش و کسانی که نان خور او هستند، برای هر نفر 3 کیلو از خوراک مردم (مانند گندم، جو، خرما، کشمش، برنج، ذرت و یا مانند اینها) و یا پول یکی از آن‌ ها را به مستحق بدهد.

زکات فطره به اتفاق شیعه و سنی، واجب است و در متون دینی برای آن، فلسفه و فواید متعددی برشمرده شده ‌است که مهم ‌ترین آنها عبارتند از:

1. زکات فطره مکمل و تمام کننده روزه است؛ همان گونه که درود و صلوات بر پیامبر اسلام (ص) مکمل و تمام کننده نماز است.

2. باعث قبولی روزه ماه مبارک رمضان می ‌گردد.

3. موجب حفظ انسان از مرگ در آن سال می ‌شود.

4. باعث سلامتی جسم و پاک سازی روح از رذایل اخلاقی است.

5. مکمل و تمام کننده زکات مال است.

مقدار، زمان، جنس و مستحق فطریه چگونه است؟

زکات فطره مقدار معینی از مال است که برای هر نفر سه کیلو قوت غالب در نظر گرفته شده‌است و پس از پایان ماه مبارک رمضان با هدف فقر‌زدایی از جامعه و کمک به رفع نیاز مستمندان پرداخت می‌‌ شود. شکی نیست که اگر فطریه نظام‌‌ مند پرداخت و به وسیله مدیریت دقیق و صحیح، منظم و شایسته توزیع شود، نقش بسیار مۆثری در رفع نیازهای نیازمندان و زدودن فقر از جامعه دارد.

فطریه باید شب عید فطر از مال جدا و کنار گذاشته شود، سپس روز عید، قبل از نماز پرداخت شود. این مال برای رفع احتیاج نیازمندان صرف می‌ شود. فطریه به نیازمندان و کسانی که محتاج هستند پرداخت می ‌شود، فطریه سادات به سادات و همین طور غیر سادات می ‌رسد اما فطریه غیر سادات، به سادات تعلق نمی‌ گیرد.

طبق نظر مراجع معظم تقلید، در مورد زمان پرداخت زکات فطره گفته شده‌ است که اگر فرد نماز عید فطر می‌ خواند، بنابر احتیاط واجب باید پیش از نماز فطریه بدهد و یا کنار بگذارد و اگر نماز عید نمی ‌خواند، تا ظهر روز عید فطر مهلت دارد.

چند پرسش و پاسخ متداول پیرامون بحث فطریه دادن

پرسش: گر کسی شب عید فطر جایی دعوت باشد، زکات فطریه او بر عهده میزبان است یا میهمان؟

پاسخ: میهمانى كه فقط شب عید فطر به خانه انسان بیاید، فطره او بر عهده صاحب خانه نیست.

پرسش: آیا فطریه روزه بر جنین داخل رحم مادر واجب است یا بر زنی كه باردار است؟

پاسخ: جنین تا متولد نشده زکات فطره ندارد ولی زنی که باردار است زکات فطره او بر کسی که زن به هنگام غروب شب عید فطر، نان خور او محسوب می‌شود، واجب است.

پرسش: میزان فطریه امسال (1392) چقدر اعلام شده است؟

پاسخ: آیت الله مکارم شیرازی در مورد میزان فطریه امسال گفت: اگر قوت غالب مومنین و روزه داران گندم باشد، می بایست به ازای هر نفر مبلغ 3هزار تومان معادل 3 کیلو گندم به عنوان زکات فطره پرداخت نمایند؛ البته زکات فطره ساکنین تهران به دلیل شرایط اقتصادی این منطقه و گران تر بودن گندم، مبلغ 3500 تومان می باشد.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی همچنین درباره میزان زکات فطره افرادی که قوت غالب آنان برنج است، یادآور شدند: زکات فطره این دسته از مۆمنین و روزه داران، به ازای هر نفر مبلغ 15هزار تومان معادل 3 کیلو برنج متوسط می باشد.

مشاوره مذهبی

گردآوری و تنظیم: گل محمدی

مرکز مشاوره