معنای "میزان اعمال" در قیامت

تمام اعمال انسان‌ها در قیامت بر اساس اعمال رسول خدا (صلی الله علیه واله) و امیرالمومنین (علیه السلام) و ائمه معصومین (علیهم السلام) اندازه گیری می شود.

به عنوان مثال نماز هر کس را با نماز امیرالمومنین می سنجند، به هر اندازه ای که در وجود او از نماز امیرالمومنین (علیه السلام) وجود داشت، به همان اندازه به خدا نزدیک‌تر بوده و مشمول رحمت و انعام او قرار می گیرد.

موضوع میزان اعمال در قیامت از جمله مطالبی است که احتمالات زیادی درآن رفته و به طور کامل حقیقت آن مشخص نشده است. از تصور میزان هم مطلب واحدی استفاده نمی شود. ممکن است گفته شود همان طور که در دنیا میزان و سنجش‌ها مختلف است گاهی سنجش به وسیله ترازو تحقق می یابد، و گاه به وسیله متر و گاهی به سبب میزان الحراره و چیز دیگر، و زمانی سنجش معنوی است، چنانکه از حضرت علی (علیه السلام) روایت شده که به فرزند خود امام مجتبی (علیه السلام) فرمود: فرزندم! نفس خود را میان خود و دیگران میزان قرار ده، پس آنچه را که برای نفس خودت دوست داری برای غیر خودت دوست به دار.

محاسبه بدون میزان معنا ندارد، زیرا هدف از محاسبه مجازات و پاداش است و مجازات و پاداش هم باید بر اساس الگو و معیاری صورت گیرد که با موضوع پاداش یعنی کمالات انسانی، سنخیت داشته باشد.

برای روشن شدن این مطلب مثالی می زنیم؛

ما می خواهیم یک مقدار برنجی را بین چند نفر تقسیم کنیم. افراد مورد تقسیم از لحاظ قابلیت و استحقاق با هم برابر نیستند.

به فرض مثال، بالاترین سقف قابلیت دریافت یک کیلو برنج باشد. در اینجا اساس تقسیم را بر میزان یک کیلوگرم قرار می دهیم و هر کس به اندازه قابلیتش از یگ گرم تا هزار گرم یک کیلوگرم برنج دریافت می کند.

کسانی که برنج دریافت می کنند، حتما باید همان قابلیتی که در نفر اول یعنی یک کیلوگرمی وجود دارد داشته باشد، حال یک گرم و یا ... بنابراین ملاک تقسیم وزنه یک کیلویی و ترازویی است که با برنج و وزنه یک کیلویی سنخیت دارد. این اندازه استاندارد را "میزان" می گوییم. همان طور که ملاحظه می کنیم این میزان با چیزی که مورد سنجش قرار می گیرد سنخیت دارد. و هدف از وضع موازین، چیزی جز دادن حق به حق دار نیست، منتها باید قبلاً اندازه حق مشخص شده باشد.

اعمال و کردار انسان چون اختیاری بوده و منشأ آثار خوب و بد می شود، پاداش و مکافاتی را می طلبد. این اعمال و رفتار انسانی برای اندازه گیری و در نهایت دریافت پاداش و مجازات، میزان و وسیله سنجش می خواهد، منتها چون این رفتار و کردار از سنخ مادی نیستند لذا ابزار و وسائل اندازه گیری‌اش نیز مادی نخواهند بود.

فرض کنیم ما می خواهیم مقدار محبت خودمان را نسبت به شخص خاصی اندازه گیری کنیم و بر اساس این اندازه گیری پاداشی داده شود. با چه وسیله ای این محبت را به سنجیم؟

اینجاست که میزان را باید از نوع خود موزون جستجو کنیم. در اندازه گیری محبت خود انسان ملاک قرار می گیرد، فردی که از همه افراد به شخص مورد نظر نزدیک‌تر و به او علاقه مندتر است میزان قرار می گیرد و مقدار محبت دیگران با او سنجیده می شود.

تمام اعمال ما در قیامت بر اساس اعمال رسول خدا (صلی الله علیه واله) و امیرالمومنین (علیه السلام) و ائمه معصومین (علیهم السلام) اندازه گیری می شود.

نماز ما را با نماز امیرالمومنین می سنجند، به هر اندازه ای که در وجود ما از نماز امیرالمومنین (علیه السلام) وجود داشت، به همان اندازه به خدا نزدیک‌تر بوده و مشمول رحمت و انعام او قرار می گیریم و همین طور سایر اعمال. پس بنابراین، اعمال ما میزان و وسیله سنجش دارد و در حق کسی ظلم نمی شود.

اکنون با چند آیه درباره میزان آشنا می شویم.

آیه مبارکه 9 سوره اعراف می فرماید: میزان و وسیله سنجش در این روز قیامت حق است. پس کسانی که کفه ترازوی اعمال خوبشان سبک شد پس آن‌ها کسانی هستند که بر خود زیان وارد کردند بر اساس ظلمی که به آیات ما مرتکب شدند.

همچنین درآیات  6 تا 11 سوره القارعه می فرماید: اما کسی که کفه ترازوی عملش "عمل خوبش" سنگین ترآمد پس او در یک زندگی رضایتمندانه خواهد زیست و اما کسی که کفه ترازوی عملش سبک آمد پس جایگاهش هاویه خواهد بود و تو چه می دانی که هاویه چیست؟ آتشی است سوزان و داغ.

آیات فوق مبین این مطلب هستند که اعمال انسان بعد وجودی داشته و سبک و سنگین می شوند، سبک است یعنی نورانیت ندارد و از کمال و آثار وجودی خالی است، سنگین است یعنی نورانی است و منشا آثاری لذت بخش از نوع خودش. این روایت ماهیت میزان را بیان می دارد.

رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: محبت به من و محبت به اهل بیت من آن سنگ ترازو و وزنه ای است که کفه اعمال حسنه را می چربند و در روایت دیگر حسن خلق نیز یکی از وزنه هاست.

بخش قرآن تبیان

منبع: شیعه نیوز