تبیان، دستیار زندگی
از راهنمایی کردن دیگران در حد توان دریغ نکنیم اما مواظب باشیم با اظهارات نابجای خود ، به جای ثواب کردن،مردم را کباب نکنیم
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

به جای ثواب کردن مردم را کباب نکنیم


از راهنمایی کردن دیگران در حد توان دریغ نکنیم اما مواظب باشیم با اظهارات نابجای خود ، به جای ثواب کردن، مردم را کباب نکنیم.


حرف مردم

اظهار نظرهای بی جا

امیرالمومنین (علیه السلام) در نامه 21 در نهج البلاغه می فرمایند: «و لا تقل ما لا تعلم و ان قل ما تعلم و لا تقل ما لا تحب ان یقال لک»؛ درباره ی چیزی که نمی دانی اظهار نظر نکن، هر چند میزان علم تو کم باشد (یعنی کمی علم را با پر گویی جبران نکن) و نگو آنچه را که دوست نداری درباره ی تو گفته شود.

در احوال مرحوم علامه طباطبائی صاحب تفسیر بزرگ «المیزان» آمده است: گاه از ایشان سوالی پرسیده می شد، امّا ایشان در جواب بلند می گفتند: نمی دانم.

منقول است که روزی مساله ی از قاسم بن محمد، یکی از فقهای بزرگ مدینه، پرسیده می شود که نمی تواند جواب بدهد. او به صراحت می گوید: نمی دانم.

به او اعتراض می کنند: برای مثل تو زشت است که بگویی نمی دانم. ایشان می گوید: به خدا اگر زبانم را از بیخ و بن بکنند، برای من بهتر است که درباره ی چیزی که نمی دانم، سخن بگویم.

اظهار نظرها بی جا از آنجایی که گاه اثرات تخریبی بسیار بزرگی به جای می گذارد بسیار مورد نهی واقع شده است به نحوی که از نظر قرآن کریم مهم‌ترین عامل گمراهی و کفر کافران، همین حدس و گمان های بی جا است که متاسفانه گریبانگیر بسیاری از ماست.

قرآن می فرماید: «و ما یتع الذین یدعون من دون الله شرکاة ان یتعون الا الظن و ان هم الا یخرصون».

پیامبر اعظم (صلی الله علیه واله وسلم) نیز می فرمایند:

«من عمل علی غیر علم کان ما یفسده اکثر ممّا یصلح»؛ کسی که بدون علم کاری انجام دهد، آنچه خراب می کند بیش‌تر است از آنچه درست می کند.

اگر کسی نشانی خیابانی را بلد نیست با راهنمایی غلط ممکن است سوال کننده را به دردسر زیادی بیاندازد و این خود نوعی حق الناس است که موجب مسئولیت اظهارکننده می شود و باید در قیامت جوابگو باشد و همه می دانند که خدا ممکن است از حق خود بگذرد، امّا از حق الناس نمی گذرد؛ تا آنجا که در روایات متعدّد آمده است: وقتی کسی به شهادت می رسد، تمام گناهان او بخشیده می شود الا حق الناس

و باز می فرمایند: کسی که بدون بصیرت کاری را انجام دهد، مانند کسی است که در بیراهه حرکت می کند؛ هر چه تندتر به رود، بیش‌تر از مسیر دور می شود.

و نیز امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند: اگر جاهل ساکت باشد، مردم اختلاف نمی کنند.

به همین خاطر است که بزرگان ما احتیاط در اظهار نظر را سر لوحه خویش می دهند؛ مثلاً علامهء حلّی وقتی می خواست در درس فقه خود دراین باره بحث کند که آیا آب چاه به مجرد ملاقات با نجاست نجس می شود یا نه؟ و آیا حکم آن مانند آب جاری است؟

ابتدا دستور داد چاهی را که در منزل خودش است، پر کنند، بعد شروع کرد به بحث درباره ی این مسئله فقهی؛ زیرا می خواست علاقه و استفاده ی این چاه، کوچک‌ترین تأثیری در اظهار نظر و فتوایش در این مساله نداشته باشد.

این اظهار نظرها متأسفانه در جامعه امروزی در هر گوشه و کناری به چشم می خورد.یکی از مواردی که این مشکل را در آن به وفور می بینیم ، اظهار نظر در رانندگی است.

در احوال مرحوم علامهء طباطبائی صاحب تفسیر بزرگ «المیزان» آمده است: گاه از ایشان سوالی پرسیده می شد، امّا ایشان در جواب بلند می گفتند: نمی دانم

اظهار نظر بی جا در رانندگی

1- در هنگام تصادف از روی حدس و گمان کسی را مقصر اعلام کردن. این کارگاه موجب حق الناس می شود چون در نتیجه ی این اظهار نظر ممکن است دو طرف از خبر کردن پلیس صرفنظر کنند و خود به توافقی غیر عادلانه برسند.

2- وقتی کسی درباره ی تعمیر خودرو اطلاعات کافی ندارد از روی حدس و گمان کمک کردن نه تنها کمک نیست بلکه با توجه به احادیث ،ضرر بیش‌تری ایجاد می کند.

3- اگر کسی نشانی خیابانی را بلد نیست با راهنمایی غلط ممکن است سوال کننده را به دردسر زیادی بیاندازد و این خود نوعی حق الناس است که موجب مسئولیت اظهارکننده می شود و باید در قیامت جوابگو باشد و همه می دانند که خدا ممکن است از حق خود بگذرد، امّا از حق الناس نمی گذرد؛ تا آنجا که در روایات متعدّد آمده است: وقتی کسی به شهادت می رسد، تمام گناهان او بخشیده می شود الا حق الناس.

نکته: البته ذکر این موارد به معنی دریغ از راهنمایی و لو در حد وسع یا اطلاعات خویش نیست بلکه منظور آن است که مواظب باشیم به قول معروف به جای ثواب کردن مردم را کباب نکنیم.

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منبع: کتاب سبقت در اخلاق آزاد! ؛ نوشته محمد قربانی مقدم

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.