واقعا می خواهی برای نماز شب بیدار شوی؟
ما برای اوقات خواب خود افسوس می خوریم که چرا برای نماز شب بیدار نمی شویم، در صورتی که اوقات بیداری را به غفلت می گذرانیم! زیرا اگر در بیداری به توجه و بندگی مشغول بودیم، توفیق بیداری شب را نیز برای تهجد و خواندن نافله ی شب و تلاوت قرآن پیدا می کردیم.(آیت الله بهجت)
بزرگترین صدمه در بندگی خدا
بزرگترین صدمه ای که در زمینه بندگی خدا ممکن است بخوریم، غفلت از یاد خداست، یاد خداوند وبالتبع برای او کار کردن (اخلاص) وسوسه های نفس وشیطان را از انسان دور می کند و در طی مسیر به سوی کمال ما را یاری می رساند.
شیطان هم به دنبال این است که غفلت را اهرمی برای القاء وساوس خود کند.
از امام صادق علیه السلام روایت داریم :
« قَالَ إِبْلِیسُ خَمْسَةُ أَشْیَاءَ لَیْسَ لِی فِیهِنَ حِیلَةٌ وَ سَائِرُ النَّاسِ فِی قَبْضَتِی مَنِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ عَنْ نِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ اتَّكَلَ عَلَیْهِ فِی جَمِیعِ أُمُورِهِ وَ مَنْ كَثُرَ تَسْبِیحُهُ فِی لَیْلِهِ وَ نَهَارِهِ وَ مَنْ رَضِیَ لِأَخِیهِ الْمُۆْمِنِ بِمَا یَرْضَاهُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ لَمْ یَجْزَعْ عَلَى الْمُصِیبَةِ حِینَ تُصِیبُهُ وَ مَنْ رَضِیَ بِمَا قَسَمَ اللَّهُ لَهُ وَ لَمْ یَهْتَمَّ لِرِزْقِهِ.»(الخصال/ج1/ 285 ) ؛
شیطان اعتراف کرده که: پنج دسته از مردم هست‌اند که من نمی توانم به آنها حیله بزنم اما بقیه مردم در چنگ من‌اند: (گروه اولی که تحت حیله من نیست‌اند) هر آن کس که شب و روز یاد خدا کند.
یاد خدا متضاد غفلت است پس اگر کسی دل را با یاد خدا روشن نگه دارد غفلت بر آن غلبه پیدا نمی کند.
مظاهر غفلت در انسان
قال الله تبارک و تعالی فی کتابه:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ أُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ »(سوره حشر/18و 19 ) ؛
ای کسانی که ایمان آورده اید ، از خدا بترسید و هر کس باید بنگرد که برای فردایش چه فرستاده است از خدا بترسید که خدا به کارهایی که می کنید آگاه است.از آن کسان مباشید که خدا را فراموش کردند و خدا نیز چنان کرد تا خود را فراموش کنند ایشان نافرمانند.
ملاک ارزش اعمال انسان ارزش انسان به آگاهی اوست، هر قدر کارهای انسان‌آگاهانه‌تر باشد، و انسان نسبت‌به کار خود توجه بیش‌تر و شناخت بیش‌تر داشته باشد ، آن کار انسانی‌تر است و هر اندازه کار به انگیزه غرایز و امیال حیوانی که طبعا در آنها شناخت و آگاهی هم کم‌تر است انجام گیرد ، آن کار حیوانی‌تر هست وانسان را به حیوانیت نزدیک می‌کند. شاید همین باشد سرّ این که در آن آیه شریفه می‌فرماید: «کسانی که از حیوانات پست‌ترند اهل غفلت‌اند و آگاهی ندارند.»
پس غفلت و ناآگاهی‌انسان را آن‌قدر تنزل و پست می‌کند که از حد چهارپایان هم فروتر می‌رود.
شیطان اعتراف کرده که: پنج دسته از مردم هست‌اند که من نمی توانم به آنها حیله بزنم اما بقیه مردم در چنگ من‌اند: (گروه اولی که تحت حیله من نیست‌اند) هر آن کس که شب و روز یاد خدا کند
مظاهر غفلت (اشباع غرائز حیوانی)
مظاهر غفلت و ناآگاهی در زندگی انسان فراوان است و هر اندازه انسان در فکر اشباع غرایز حیوانی باشد، از آگاهی انسانی دورترمی‌شود، تا آن جا که خدا را فراموش می‌کند، خدا هم به واسطه کفران این نعمت وعقوبت این گناه ، خودش را از یاد خودش می‌برد; یعنی انسان از خودش هم غافل می‌شود و دیگر توجه ندارد که کی هست و کجا هست و از کجا آمده و کجا خواهد رفت. عینا مثل حیوانی که فقط چشمش به علف و همّش پر کردن شکم و توابع و لوازمش است. این‌هم به همین نحومی‌شود که این نسیان نفس ، به دنبال نسیان خدا از مظاهر بزرگ این غفلت و ناآگاهی انسان است.
معنای آیه شریفه «یا ایها الذین امنوا اتقوا الله ولتنظر...» خداوند متعال در آیه شریفه ای که در ابتدا آوردیم می‌فرماید: از خدا بترسید و بیندیشید که برای فردای خود چه پیش فرستاده‌اید
همان طور که غفلت، انسان را از سرحد انسانیت تنزل می‌دهد، توجه و آگاهی به خود، جهان و خدا، انسان را از حیوانیت بالا می‌برد. هر قدر انسان از نعمت‌هایی که خدا به او داده ، بیش‌تر بهره برداری کند و چشم و گوش و دل و قلب و وسائل ادراک و فکرخود را در راه حقیقت به کار بیاندازد، به مرز انسانیت نزدیک‌تر می‌شود. این یکی‌از مهم‌ترین مسائلی است که انبیا و اولیای خدا و مصلحانی که از طرف خدا برای‌اصلاح جامعه‌ها می‌آمده‌اند بر آن تکیه داشته اند.
عروض نسیان و غفلت از یاد خدا در حین انجام عمل
ما معتقدیم که آخرتی هست و باید برای آخرت فکری کرد و چه بسا کاری رابه خاطر هدف اخروی شروع کنیم، و انگیزه ما در شروع آن کار هم خدا و رسیدن به پاداش الهی باشد ، ولی موقعی که به کار مشغول می‌شویم و توجه ما به مقدمات آن کارمعطوف می‌شود ، کم کم غفلت عارض ما می‌شود; مثلا به فکر می‌افتیم امروز از فامیل مریضی عیادت کنیم، در بین راه قدم به قدم عواملی انسان را از خدا غافل می‌کند؛
مناظری که می‌بیند چیزهایی که می‌شنود و بالاخره اگر از همه این‌ها گذشتیم و سالم رسیدیم بدون این که شیطان ما را به طرف خودش بکشاند، در صحبت‌ها مسائلی پیش‌می‌آید که کم کم انسان را غافل می‌کند. غافل می‌کند از این که اصلا برای چی آمده بود این جا، گاهی گله از این و آن، یا فرض کنید رفتار بد بعضی نسبت به دیگری وخلاصه غیبت و تهمت و کم کم افترا و چیزهای دیگر.
ملاک ارزش اعمال انسان ارزش انسان به آگاهی اوست، هر قدر کارهای انسان‌آگاهانه‌تر باشد، و انسان نسبت‌به کار خود توجه بیش‌تر و شناخت بیش‌تر داشته باشد ، آن کار انسانی‌تر است و هر اندازه کار به انگیزه غرایز و امیال حیوانی که طبعا در آنها شناخت و آگاهی هم کم‌تر است انجام گیرد ، آن کار حیوانی‌تر هست وانسان را به حیوانیت نزدیک می‌کند
برای آن کار واجب یا مستحبی که‌آمده بودیم کم کم خود ما هم کشیده می‌شویم به این‌ها و به جای این که در این راه تقربی به خدا پیدا کرده باشیم و بندهایی از بندگان خدا را به خدا نزدیک کرده باشیم نه تنها او را نجاتش نمی‌دهیم از آن غفلتی که دارد ، بلکه ما هم غافل می‌شویم که اصلا آمده بودیم این جا چه کار داشتیم. آن کاری که به قصد خدا شروع کرده بودیم به کجا رسید .
تازه وقتی رسیدیم،به موقع عمل هدف فراموش می‌شود، می‌افتیم در امور دنیا و حتی گاهی به حرام هم کشیده می‌شویم.
این است که در دعای ابوحمزه می‌گوید که خدایا پناه می‌برم از آن کاری که برای تو آن کار را شروع کردم و بعد عارض شد برای من چیزی که من را از آن راه حق و هدف صحیح منحرف و منصرف کرد.
لذا انسان باید توجه داشته باشد که صرف نیت اولیه برای یک کار کافی نیست که آن کار سالم انجام بگیرد و به نفع انسان تمام شود، بلکه باید تا آخر کار، اخلاص داشته باشد و غافل نشود.
برای یک کار یک ساعتی ،آن قدر باید انسان خودش را مواظبت کند که شیطان حیله اش نزند، در بین راه از هدف خارج نشود، هدف را فراموش نکند، که بتواند کار خود را درست انجام دهد.
بله دوستان،همه این ها غفلت هایی است که در طول روز با آنها سروکار داریم و همین غفلت ها است که انسان را از مستحباتی چون نماز شب و دعا و نایش شبانه باز می دارد.
از خدا می خواهیم خودش همه ما را از این غفلت ها حفظ کند.
فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
شیعه نیوز
سایت نور آسمان
