شرابی مخصوص شب‌های مۆمنان !

در قرآن کریم به نیکوکاران بسیار وعده شراب بهشتی داده شده است که همگی مربوط به زندگی جاوید آخرت و بهشت است اما آیت‌الله قاضی طباطبایی(ره) تأکید دارد تا مۆمنان در این دنیا نیز شب‌ها از شرابی ویژه برخوردارند.

قرائت قرآن، هنری علمی یا فرا علمی است؟

اگر به قرائت قرآن نگاهی منحصر علمی داشته باشیم ، باید از خود سوال کنیم دلیل نفوذ صدای عبدالباسط در جان و قلب مردم چیست؟

گاهی در بین برخی از قاریان جوان این ذهنیت وجود دارد که تلاوت قرآن امری صرفاً هنری بوده و جنبه علمی آن بسیار پر اهمیت است. متأسفانه این فکر در وجود افراد به قدری سایه می اندازد که از تمام اصل و هدف قرائت قرآن غافل می شوند.

آیا هدف از تلاوت قرآن جزء القای معانی و آیات الهی در سینه های آماده به جذب نور کتاب خداوندی است؟

قطعاً خواندن قرآن با کسب مهارت های ویژه علمی، آموزش لحن عرب، صداسازی و خیلی از مهارت های دیگر لازمه یک تلاوت فنی قرآن بوده ، ولی هدف اصلی تحقق خواندن قرآن با حضور قلب برای القای معانی قرآن است.

قاری باید به گونه ای تلاوت کند که مفهوم آیات را به شنونده منتقل کند و همه توجه خود را متمرکز نغمه ها و تحریرها نکند.

نکته مهم در تلاوت قاریان نسل قدیم توجه به قرائت معناگرا بوده و علت ماندگاری این قرائت ها همین است. حال آنکه ما برخی از قرائت ها را می شنویم که دقایقی بعد از اجرا از ذهن محو می شوند و ماندگاری ندارند ؛ زیرا هدف اصلی در این نوع خواندن ها فراموش شده است.

دو سه اشکال در تلاوت قرآن

یک اشکال این است که ما خیال کنیم تلاوت قرآن و انس با قرآن و رواج قرآن یعنی فقط همین.

این اشکال بزرگی است و مبادا ما دچار این بدفهمی و کج فهمی بشویم.

ما حجاب زبانی داریم، حجاب لغوی داریم؛ این کمبود ماست. یعنی کمبود ملت های غیرعرب است . کسانی که زبانشان عربی است، همین طور که قاری تلاوت می کند، این ها که نشسته اند، ولو نه به صورت کامل،آن را می فهمند؛ بیان قرآن، بیان فصیح و بلیغ و خیلی والایی است و هر کسی جزئیات این بیان را نمی فهمد.

بلاتشبیه، مثل «گلستان» سعدی که انسان آن را مثلاً در جمعی بخواند. خوب، گلستان سعدی فارسی بلیغ است، مردم هم می فهمند، اما دقایق و جزئیاتش را فقط ادبا، اهل ذوق و اهل درک بالا می فهمند. حالا این را هزاران برابر بکنید. قرآن این جوری است.

دقایق و لطایف و جزئیات را ممکن است مستمع عرب زبان معمولی نفهمد، اما بالاخره مفهوم این کلمات را می فهمد؛ لذا دلش رقیق می شود؛ لذا در شنیدن تلاوت قرآن اشک می ریزد؛ چون موعظه ی الهی را درک می کند. این حجابی است که ما داریم و البته قابل حل هم هست.

اشکال دوم این است که وقتی قاری و تلاوتگر ما تلاوت می کند و این لحن های زیبا و آهنگ های خوب را فرامی گیرد و می خواند، تصور بکند که کار او، فقط همین تلفیق آهنگ ها و بیان این الفاظ با صدای خوش و با آهنگ خوش است . این هم یکی از اشکالات است که اگر پیش بیاید، ضرر دارد.

قاری ما وقتی قرآن را تلاوت می کند، باید آن چنان تلاوت کند که گویی قرآن را دارد نازل می کند به قلب مخاطب؛ این جوری باید قرآن خوانده شود.

آهنگ ها را با مضامین جفت کردن، منطبق کردن و از آهنگ برای برجسته کردن معنا و مضمون آیه کمک گرفتن.

این آهنگ ها و این نغمه های قرآنی، مهم ترین هنرش این است که بتواند کمک کند به این که مضمون برجسته شود و در ذهن مخاطب بنشیند. پس قرائت کننده ی ما هم بایست این نکات را توجه کند.

اثرگذاری کلام بر ذهن مخاطب

این نکته خیلی مهم است که تلاوت کننده ی قرآن قصدش اثرگذاری این کلام در ذهن مخاطب باشد؛ یعنی شما بخواهید دل ما را تکان بدهید.

هدف این نباشد که ما خواننده را تحسین کنیم، بلکه هدف باید این باشد که خواننده با این تلاوت ، دل ما را از جا بکند .

تلاوت روزانه قرآن

در روایات دارد که هر روز لااقل پنجاه آیه ی قرآن بخوانید. این، یکی از معیارهاست. اگر نتوانستید، روزی ده آیه ی قرآن بخوانید؛ نگویید سوره ی حمد را می خوانم و این چند آیه ی سوره ی حمد با چند آیه ی سوره ی قل هو الله- یک رکعت - می شود همان ده آیه ای که فلانی می گوید. نه، غیر از آن قرآنی که در نماز می خوانید - چه نماز نافله، چه نماز فریضه- قرآن را باز کنید، بنشینید، با حضور قلب، ده آیه، بیست آیه، پنجاه آیه، صد آیه بخوانید. قرآن را برای تدبر کردن و فهمیدن و استفاده کردن بخوانید.

نوعی قرآن خواندن این است که انسان ظاهر قرآن را بگیرد بخواند تا آخر. این نوع، نمی خواهیم بگوییم هیچ اثری ندارد، ولی اثرش در قبال آن اثری که متوقع از تلاوت قرآن است، شبیه هیچ است؛ نزدیک هیچ است.

یک تلاوت، تلاوت کسانی است که آیه را می خوانند، لیکن می خوانند برای این که یک نکته ای پیدا کنند برای گفتن در فلان منبر، در فلان سخنرانی، در فلان محفل، در فلان مجلس. این، عیبی ندارد، اما این نوع هم آن نیست که ما موظفیم انجام بدهیم.

یک تلاوت این است که انسان مثل یک مستعمی بنشیند پای صحبت خدای متعال. خدای متعال دارد با شما حرف می زند. مثل این که از یک عزیزی، از یک بزرگی، نامه ای به شما رسیده باشد. شما نامه را می گیرید می خوانید. برای چه می خوانید؟ برای این که ببینید چه برای شما نوشته است.

قرآن را این جوری بخوانید. این نامه ی خدای متعال است. امین ترین زبان ها و دل ها، این قرآن را از خدای متعال گرفته و به شما رسانده است تا از آن استفاده کنیم و بهره ببریم.

قرآن را این گونه بخوانید. اگر کسی با قرآن مأنوس بشود، از قرآن دل نمی کند. اگر ما با قرآن مأنوس بشویم، حقیقتاً از قرآن دل نمی کنیم.

دستورالعملی که آیت‌الله قاضی به شاگردانش داد

بسیاری از عالمان قرآن‌پژوه و عامل، به فصیح‌خوانی و تحصیل قرائت عنایت ویژه‌ای داشته‌اند و قاریان را به این کار خطیر سفارش کرده‌اند.

یکی از شاگردان عارف فرزانه آیت‌الله قاضی(قدسّ سره) درباره ایشان چنین گفته است؛ مرحوم آقای قاضی یک عالمی بود که از جهت فقاهت بی‌نظیر بود، از جهت فهم روایت و حدیث بی‌نظیر بود، از جهت تفسیر و علوم قرآنی بی‌نظیر بود، از جهت ادبیات عرب و لغت و فصاحت بی‌نظیر بود، حتی از جهت تجوید و قرائت قرآن در مجالس فاتحه‌ای که احیاناً حضور پیدا می‌کرد، کمتر قاری قرآن بود که جرأت خواندن در حضور وی را داشته باشد، چرا که اشکال‌های تجویدی و نحوه قرائتشان را می‌گفت.

آیت‌الله «آقا سیدعلی قاضی» در دستورالعملی که برای شاگردانش می‌نگارد؛ درباره قرائت قرآن در شب با صدای زیبا چنین می‌نویسد: بر شما باد به قرائت قرآن کریم در شب با صدای زیبا و غم‌انگیز، پس آن نوشیدنی و شراب مۆمنان است.

انس حقیقی با قرآن کریم

آیت‌الله کشمیری، حافظ کل قرآن نبود، ولی آیات ممتاز و قبل و بعد آیات را از حفظ می‌خواند و در موارد استخاره زیاد دیده شد که با آیات قرآن پاسخ می‌داد و می گفت: در زمانی که نجف اشرف بودم، هر سه روز یک ختم قرآن می‌کردم، و در حل مشکل افراد، بسیار شنیده شد که به بعضی سوره‌ها و آیات قرآنی حواله می‌داد.

از این رو وقتی یکی از اهل دانش که با خانواده‌اش مشکلی داشت و به حضور وی آمد و راه حلی درخواست کرد، گفت:

قرآن بخوانید تا این مشکل حل شود. آن شخص گفت: مدت‌هاست که لای قرآن را باز نکرده‌ام!

زمانی هم برای ترغیب به خواندن قرآن می‌فرمود:

مرحوم شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی تا چهار سال در مشهد مقدس، هر شب تا صبح، قرآن را ختم می‌کرد و به امام رضا علیه‌السلام هدیه می‌کرد، تا به آن مقامات رسید.

فرآوری : زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان  

منابع :

کتاب «آداب تلاوت قرآن کریم» نوشته ابوالفضل علّامی

پرسمان

بیانات آیت الله خامنه ای