تشخیص دقیق لحظه طلوع فجر

آثار اجتماعی اخلاقی روزه

شریعت حیات‏بخش اسلام با تکیه بر اصل «عدالت اجتماعی»، نهایت تلاش و کوشش را در تنظیم روابط جامعه به کار برده و از آنجا که طبیعت بشر به واسطه استعدادها و توانمندی‏های فردی، مختلف است، همواره در حال تلاش بوده تا با جعل احکام و دستورهای گوناگون، آن اختلاف طبیعی را نیز به حداقل برساند، از جمله این احکام، «روزه» است که شرایطی را پدید می‏آورد تا ثروتمندان با درک موقعیت محرومان، فشارهای اقتصادی و رنج‏های اجتماعی آنان را درک کنند و کاهش دهند و با این اقدام، جامعه را از پریشانی و نارضایتی، پاک می‏سازد و روحیه برادری و همگرایی را در آنان به وجود می‏آورد. هنگامی که «هشام بن‏حکم» از امام صادق (علیه السلام) فلسفه روزه را می‏پرسد، حضرت می‏فرماید: «به راستی خداوند روزه را واجب کرد، تا به وسیله آن بین تهیدستان و ثروتمندان برابری ایجاد کند و ثروتمندان هرگز درد گرسنگی و فقر را احساسس نکرده‏اند و هرگاه (خوردنی و آشامیدنی) را اراده نموده‏اند برایشان میسر بوده است، پس خداوند متعال «روزه را واجب نمود» تا بین بندگانش از فقیر و غنی، مساوات و برابری به وجود آورد (هر دو گروه رنج گرسنگی و تشنگی را بکشند) سرمایه‏داران مسلمان گرسنگی و درد فقیران را لمس نمایند تا بر آنان شفقت ورزند و ترحم کنند.» (من لایحضره الفقیه، ج2، ص73)

پیشوایان گرامی دین، در روایات و ادعیه اسلامی ماه رمضان را ماه مواسات نامیده‏اند. از نتایج بارز روزه برانگیختن حس همدردی نسبت به مستمندان و همنوعان تنگدست است، آنان که زندگی آسوده‏ای دارند و رنج فقر و طعم گرسنگی را نچشیده‏اند، ممکن است از حال مستمندان غافل بمانند و روزه وسیله‏ای است که آنان را از غفلت می‏رهاند و رنج مستمندان را به یاد آنان می‏آورد تا به دستگیری فقیران همت گمارند و به درد دل آنان برسند.

با این مقدمه کوتاه که در مورد آثار اجتماعی اخلاقی روزه بیان کردیم به طرح چند پرسش و پاسخ در مورد روزه و روزه داری می پردازیم:

روزه آن است که انسان براى انجام فرمان خداوند عالم، از اذان صبح تا اذان مغرب از چیزهایى که روزه را باطل مى‌کند خوددارى نماید. (توضیح المسائل (محشى - امام خمینى)؛ ج‌1، ص 880)

توضیح این که نزدیک اذان صبح از طرف مشرق، سفیده‌اى رو به بالا حرکت مى‌کند که آن را فجر اول گویند. موقعى که آن سفیده پهن شد، فجر دوم، و اولِ وقت نماز صبح است. (توضیح المسائل (محشى - امام خمینى)؛ ج‌1، ص 411)

و نیز دقیقاً از همان زمان باید امساک از مبطلات روزه داشت.

همچنین مغرب شرعی، وقتى است که سرخى طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا مى‌شود، از بین برود. (توضیح المسائل (امام خمینى)، ص 164، م 720) که این، اول وقت نماز مغرب و پایان زمان امساک برای روزه است.

بنابراین، درباره روزه، غیر از مابین اذان صبح تا اذان مغرب، چیزی به نام زمان امساک نداریم.

بله، مراجع عظام تقلید فرموده اند: خوب است از باب احتیاط کمی قبل از اذان صبح و کمی پس از شروع اذان مغرب از خوردن و آشامیدن پرهیز نمود.

حال نظر شما را به سۆالی در همین موضوع که از محضر آیةالله خامنه ای صورت گرفته، و پاسخ ایشان جلب می نماییم:

جواب: مقتضى است که مۆمنین محترم جهت رعایت احتیاط در مورد امساک روزه و وقت نماز صبح هم ‌زمان با شروع اذان صبح از رسانه‌ها براى روزه امساک نمایند و حدود پنج إلى شش دقیقه بعد از اذان شروع به اداى فریضه صبح نمایند. (توضیح المسائل (محشى - امام خمینى)، ج ‌1، ص 440؛ خامنه‌اى، سید على، أجوبة الاستفتاءات، ص 73‌)

جواب: بوی غذا اشکالی ندارد، لکن نباید غبار غلیظ و دود سیگار و امثال آن را به حلق رساند و لازم است از رسیدن آنها به حلق جلوگیری کرد. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 938)

جواب: مبطل روزه نیست.  (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 962، م 1657)

جواب: در روز ماه رمضان این کار حرام و موجب بطلان روزه و وجوب کفاره می گردد. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 930، م 1584)

فرآوری: آمنه اسفندیاری  

بخش احکام اسلامی تبیان

منابع:

سایت حوزه

مجله ـ پیام زن ـ شهریور 1388 - شماره 210

سایت اسلام کوئیست

توضیح المسائل (محشى - امام خمینى)؛ ج‌1

توضیح المسائل 12 مرجع، ج1

سایت اندیشه قم