تبیان، دستیار زندگی
گرایش عمیق به ولایت ائمه اطهار نشانه پاكی فطرت است عیسی نیز گرچه در حوزه حدیث و روایت شأن والایی داشت، در اعتقاد به مقام رفیع معصومان هم به درجات بالایی رسیده بود، و با همان تعبیر زیبای امام كه فرمود: «هُوَ رَجُلٌ مِنَّا اَهْلِ الْبَیْت» او از ما اهل بیت(
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عیسی بن عبدالله قمی

عیسی بن عبدالله قمی
گرایش عمیق به ولایت ائمه اطهار نشانه پاكی فطرت است، عیسی نیز گرچه در حوزه حدیث و روایت شأن والایی داشت، در اعتقاد به مقام رفیع معصومان هم به درجات بالایی رسیده بود، و با همان تعبیر زیبای امام كه فرمود: «هُوَ رَجُلٌ مِنَّا اَهْلِ الْبَیْت» او از ما اهل بیت(ع) است. این سخن اثبات می شود.

عیسی بن عبدالله قمی روایتگر اخبار و معارف اهل بیت (ع) از خاندان معروف اشعری بود، و بنابر آنچه از شواهد مختلف به دست می آید، وی در نیمه اول از قرن دوم در قم چشم به جهان گشود.

شأن و مقام

این محدث بزرگوار، از چهره های دانشمندان شیعی بود و در این باره بین اصحاب تراجم اختلافی به چشم نمی خورد و تمام علماء بزرگواری كه در شرح حال راویان اخبار، قلم فرسایی كرده اند، نام عیسی را نیز ذكر كرده اند؛ اما ستایش یا انتقادی خاص درباره او ملاحظه نشده است، و همین اندازه كه یك محدث، معروف باشد اما درباره او سخنی به خوبی یا بدی حكی از ستایش یا مذمت نیامده باشد، به نظر بعضی از بزرگان، نشانه خوبی و صداقت آن شخص است.

علامه حلی از یكی از دانشمندان علم تراجم نقل می كند كه او می نویسد:

«عیسی بن عبدالله مانند پدرش است و عیسی در نزد امام صادق(ع) از احترام و منزلت خاصی بر خوردار بود.»

این سخن اشاره به روایاتی دارد كه به آن خواهیم پرداخت.

یار امام

عیسی از یاران امام جعفر صادق (ع)و امام موسی (ع) بود و نجاشی می نویسد: «عیسی بن عبدالله از امام ابی عبدالله و ابی الحسن روایت می كند.»شیخ طوسی او را در شمار اصحاب امام صادق (ع) به حساب آورده است. و جمعی دیگر این موضوع رادر كتابهای خود یادآوری كرده اند.

وثاقت عیسی در كلام جمعی از گزارش دهندگان صراحتی درباره وثاقت و اعتماد بر او یافت نمی شود، هر چند بعضی به صراحت گفته اند كه او مورد اعتماد و اطمینان است، بلكه بالاتر از وثاقت را، كه «عدالت» است، برای او ثابت كرده اند.

عیسی از منظر امام (ع)

مطمئن ترین راه برای شناخت و پی بردن به شخصیت و بزرگی یك راوی، نظر و عنایت امام معصوم(ع) است. در رابطه با عیسی باید دید آیا امام - سلام الله علیه - تعریفی از وی داشته است؟

برای این كار باید به روایات و اخبار مراجعه كرد. دو نفر از بزرگترین عالمان شیعه از «یونس بن یعقوب» كه وكیل امام كاظم (ع) و از یاران خاص حضرت صادق (ع) بود، نقل می كنند كه یونس گفت: من در مدینه بودم كه دیدم حضرت صادق (ع) از سمت روبروی من می آید. در یكی از كوچه ها با امام برخورد كردم. به من فرمود: «ای یونس! به خانه ما برو، زیرا یكی از مردانی كه از «ما اهلبیت» است، در خانه منتظر است.» به خانه امام آمدم. دیدم مردی در نزدیكی درب منزل امام نشسته است، پرسیدم: تو كیستی؟ پاسخ داد: مردی از اهل قم هستم. همچنان گرم صحبت با او بودم كه حضرت با سرعت هر چه تمام باهمان مركبی كه سوار بودند، آمد و داخل خانه شد و از ما دو نفر خواست داخل شویم. آنگاه به من رو كرد و فرمود: «ای یونس! فكر می كنم باور كردن آنچه درباره عیسی بن عبدالله گفتم، بر تو مشكل بود. عرض كردم: بلی، به خدا قسم، جانم فدایت، عیسی مردی از قم است! حضرت صادق(ع) فرمود: « ای یونس! عیسی بن عبدالله از ما اهل بیت است چه زنده باشد و چه از دنیا برود.»

این تعبیرات بسیار رسا، زیبا و صریح است. و نشانه نهایت اعتماد امام به این محدث و عالم بزرگوار قم است.

مرحوم آیت الله خویی، با تمام دقت نظری كه در احوالات روایتگران شیعه دارد، بعد از ذكر این حدیث، می نویسد: « این روایت برای اثبات بزرگی و منزلت رفیع او كفایت می كند.»

این سخن امام (ع) مانند سخنی است كه امام باقر (ع) درباره سلمان فرمود، آنگاه كه فردی نزد امام (ع) وقتی خواست نام سلمان را بر زبان جاری كند، گفت: سلمان فارسی. حضرت به او فرمود: نگویید سلمان فارسی، بلكه بگویید سلمان محمدی، او مردی از ما اهل البیت است.

روایت دیگر: یونس بن یعقوب می گوید: «عیسی بن عبدالله قمی نزد امام جعفر صادق (ع) آمد. امام او را به چند امر مهم سفارش كرد آنگاه با او خداحافظی نمود، عیسی از خانه بیرون رفت، حضرت به خادم فرمود: او را بخواه. عیسی دوباره به خدمت امام آمد و باز امام سفارش هایی به او كرد، بار دیگر با امام خدا حافظی كرد و رفت این بار هم امام فرمود تا دوباره برگردد، تا اینكه به او فرمود: «ای عیسی! خداوند متعال به رسولش می فرماید: «اهل بیت خود را به خواندن نماز امر كن.تو از ما اهل بیت هستی.» بار آخر كه امام با او خداحافظی كرد، ما بین دو چشم عیسی را بوسید.»

با تأمل و اندیشه در این روایات كه بزرگان مذهب در كتابهای خود نقل كرده اند، انسان به شخصیت ولایی و شیعی این راوی و محدث كبیر پی می برد.

مرحوم كلینی نیز روایتی در این باره از ابو زید نقل می كند كه او گفت: نزد حضرت صادق (ع) بودم، كه عیسی بن عبدالله قمی وارد شد. امام به او خوش آمد گفت و در كنار خود جای داد و فرمود: «ای عیسی! شیعه ای كه در شهری زندگی كند كه صد هزار نفر یا بیشتر جمعیت داشته باشد و در آن شهر با تقوی تر از او پیدا شود، از ما نیست و نزد ما گرامی نخواهد بود.»

هجرت و زیارت

از اخبار زیادی كه بعضی از آنها نقل شد، استفاده می شود كه محل زندگی او در قم بود و در آنجا اقامت داشته اما هر چند گاه،برای فراگیری معارف و احكام دین، به مدینه مسافرت می كرد و به حضور امام صادق(ع) می رسید.

ذوب در ولایت

گرایش عمیق به ولایت ائمه اطهار نشانه پكی فطرت است و هر كس كه در این مسیر سیر كند و زمام امور را دست حجت خدا و ولّی مطلق او بسپارد، در ولایت او فانی و ذوب شده است و بی گمان این قلّه كمال است.

عیسی نیز گرچه در حوزه حدیث و روایت شأن والایی داشت، در اعتقاد به مقام رفیع معصومان هم به درجات بالایی رسیده بود، و با همان تعبیر زیبای امام كه فرمود: «هُوَ رَجُلٌ مِنَّا اَهْلِ الْبَیْت» او از ما اهل بیت(ع) است. این سخن اثبات می شود.

استادان روایت

 تعدادی از استادان حدیث عیسی بن عبدالله عبارتند از:

1 - ابان ابن عثمان یكی از روایتگران مشهور امامیه است و بعضی او را از اصحاب اجماع شمرده اند.

2 - محمد الحسن بن ابی خالد.

3 - احمد بن محمد بن خالد برقی.

4 - حریز بن عبدالله سجستانی(ره):از یاران حضرت صادق و امام كاظم (ع). وی اهل سیستان و مورد اطمینان عالمان و از قیام كنندگان بر علیه خوارج بود.

به حسب تحقیقی كه انجام شد، در نزدیك به تمام روایات، این محدث فرزانه بدون واسطه، از خود امام (ع) نقل می كند ؛ البته ممكن است محققی با تحقیق بیشتر روایات با واسطه ای را بیابد.

تألیفات

تألیفات قابل توجهی از این مرد فرزانه به یادگار نماند و تنها دو نفر از بزرگان مذهب شیعه گفته اند كه ؛ «له مسایل» یا «مسایل عن الرضا(ع)»

از متن عبارت چنین استفاده می شود كه عیسی بن عبدالله، محضر شریف حضرت رضا(ع) را درك كرده و از یاران ایشان نیز به شمار می رفت.

فرزندان

 تنها فرزند ایشان كه در منابع از او یاد شده است «محمد» نام دارد كه پدر بزرگوار احمد بن محمد بن عیسی قمی است.

همین فرزند است كه گویا از پدر بزرگوارش، عیسی، حدیث نقل می كند.درباره اش گفته اند: وی بزرگ قمی ها و رئیس طایفه اشعری بود، نزد پادشاه زمان عظمت خاصی داشت او با حضرت رضا(ع) ملاقات كرد و از ایشان كسب حدیث نمود و از اصحاب و یاران امام جواد(ع) بشمار آمد

برادران

 عیسی بن عبدالله برادری داشت كه از بزرگان شیعه وارادتمندان خاندان عصمت بود. اخباری كه در شأن او وارد شده است، بسیار پندآموز است. «كشی» به نقل یكی از راویان می گوید: «من در صحرای عرفات، (منی )، بودم كه دیدم «عمران بن عبدالله قمی» به طرف ما آمد خیمه هایی را كه همراه داشت، كنار خیمه گاه امام صادق(ع) نصب كرد. در این هنگام امام صادق(ع) نزدیك آمد و پرسید: این خیمه ها مال كیست؟

گفتند: خیمه هایی است كه عمران بن عبدالله برای شما نصب كرده است. در همان لحظه، عمران به امام عرض كرد: این ها خیمه هایی است كه شما دستور دادید، درست كنم. امام پرسید: هزینه اش چه مقدار شد؟

گفت: اینها را خودم ساخته ام و دوست دارم، به عنوان هدیه، قبول كنید. و اینجا بود كه حضرت دست او را گرفت و فرمود: از خداوند می خواهم كه بر محمد و آل محمد درود و سلام بفرستد و تو و خانواده ات را، در روز قیامت، مورد عنایت و لطف خود قرار دهد.»

روزی نیز عمران نزد امام صادق(ع) آمد. امام از او به گرمی استقبال كرد. «حماد» می گوید: وقتی عمران بلند شد و رفت، از امام پرسیدم: آن شخص چه كسی بود كه این همه با او لطف كردید؟

فرمود: او از خاندان نجیب و بزرگی است.

روایاتی از عیسی

عبادت: «عبد الرحمن جعفی» می گوید: در خدمت امام صادق(ع) بودم كه عیسی بن عبد الله قمی از امام پرسید: عبادت چیست؟ امام فرمود: عبادت یعنی نیت خالص، همراه با اطاعت و پرستش خداوند از همان راه كه خود خدای متعال تعیین فرموده است.

استجابت دعا:

عیسی می گوید: از حضرت صادق(ع) شنیدم كه فرمود: دعای سه طایفه مورد پذیرش خداوند قرار می گیرد: 1- حاجی كه حج واجب خود را انجام می دهد و یا كسی كه عمره مستحبی، انجام می دهد. 2- رزمنده در راه خدا. 3- انسانی كه مریض است. درباره این سه طایفه رفتار انسانی و اسلامی داشته باشید.

روش پیامبر كرم(ص): از حضرت صادق(ع) نقل می كند كه امام فرمود: رسول الله(ص) در نمازهای صبح به جای سوره اخلاص،سوره «عمّ یتسائلون»، «هل اتك حدیث الغاشیه» و «لا اقسم بیوم القیامه» را قرائت می كرد.

وفات

به شهادت اینكه او حضرت رضا(ع) را درك كرده است، به نظر می رسد در اوائل نیمه قرن سوم هجری از دنیا رفته است، ولی مدفن وی كجاست و در كجا و كدام ناحیه و شهر وفات یافته است؟ مشخص نیست.


منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه.

تهیه و تنظیم: سید صدرالدین مرتجی-گروه حوزه علمیه تبیان