تبیان، دستیار زندگی
امام صادق علیه السلام فرمودند: المؤمنون خدم بعضهم لبعض قابل جمیل: قلت: و كیف یكونون خدما بعضهم لبعض؟ قال: یفید بعضهم بعضا؛ مؤمنان خدمتگزار یكدیگرند. گفتم چگونه؟ فرمود: به یكدیگر فایده و سود می رسانند.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تربیت نفوس جامعه و مجاهدت برای مردم

تربیت نفوس جامعه و مجاهدت برای مردم

امام صادق علیه السلام فرمودند: "المۆمنون خدم بعضهم لبعض قابل جمیل: قلت: و كیف یكونون خدما بعضهم لبعض؟ قال: یفید بعضهم بعضا؛ مۆمنان خدمتگزار یكدیگرند. گفتم چگونه؟ فرمود: به یكدیگر فایده و سود می رسانند."

در قسمت اول به اولین کارکرد حوزه اشاره شد. در ادامه به دو هدف و کارکرد دیگر حوزه و روحانیت اشاره می شود؛

مجاهدت برای مردم

یکی از مهم ترین کارکردهای حوزه و روحانیت خدمت به مردم است. روحانیت و طلبگی در راستای فعالیت های انبیاست و از مهم ترین آن ها تبلیغ دین است. تبلیغ دین یکی از مهمترین رسالت های حوزه است که در جنبه های مختلف و متفاوت نمود پیدا می کند. یکی دیگر از وظایف روحانیت خدمت به مردم و مجاهدت در این امر است.

یکی از افتخارات روحانیت شیعی این بوده و هست که همیشه همنشینی با مردم عادی و فقرا را به همنشینی با ثروتمندان و حاکمان را ترجیح داده و  در بطن جامعه حضور داشته است.

در زمان حکومت ظالمان و حاکمان مستبد این روحانیت بوده است که با مردم عادی نشست و برخاست داشته و علاوه بر رفع نیاز های معنوی و دینی ایشان، در حد وسع نیاز های مادی آن ها را نیز پاسخ می داده است.

در باب خدمت به خلق و مجاهدت برای رفع نیاز های مردم حدیث و روایت بسیار است که از باب نمونه به حدیثی از امام صادق علیه السلام اشاره می کنیم؛

دراین باره جمیل یكی از راویان می گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم كه فرمود:

"المۆمنون خدم بعضهم لبعض قابل جمیل: قلت: و كیف یكونون خدما بعضهم لبعض؟ قال: یفید بعضهم بعضا؛

مۆمنان خدمتگزار یكدیگرند. گفتم چگونه؟ فرمود: به یكدیگر فایده و سود می رسانند."[1]

روحانیت نیز در قالب های مختلف و از راه های گوناگون به این خدمت رسانی مشغول بوده اند. بعضی با تبلیغ دین، بعضی با مشاوره های مذهبی و دینی، برخی با پاسخ گویی به شبهات دینی و فکری مردم و بعضی نیز با کمک مادی و همنشینی با فقرا.

به طور کل روح خدمت و رفع نیاز های مردم در حوزه و روحانیت وجود دارد و این خدمت رسانی را به یکی از مهم ترین کارکردهای حوزه تبدیل کرده است.

«علمای ما، همیشه برای مردم كار و تلاش می‌كردند، زحمت می‌كشیدند، فقرا را پاسداری می‌كردند و به آنها رسیدگی می‌نمودند ... نمی‌خواهیم بگوییم كه این، از آن عامهایی است كه تخصیص نخورده و استثنا ندارد... دأب اصلی، این بود كه به فقرا و طبقات ضعیف كمك كنند و برای حفاظت از این طبقه، در مقابل زورگو و خان و سلطان بایستند. علمای ما، اصلاً به این معنا معروف بوده‌اند. ».[2]

تربیت نفوس جامعه

انسان همیشه در معرض وسوسه های شیطانی قرار دارد و باید در این زمینه مجاهدت کرده و تقوای الهی را رعایت کند.

آیت الله جوادی آملی در باب وسوسه های دائمی شیطان و لزوم آمادگی همیشگی انسان می فرماید:

"در جریان آماده بودن برای سفر آخرت در بیانات نورانی امیرالمۆمنین(سلام الله علیه) آمده است که وجود مبارک حضرت، هر شب بعد از نماز عشاء قبل از اینکه جمعیت از مسجد متفرّق بشوند با صدای رسا که همه بشنوند می‌فرمود: «تَجهزّوا رَحِمَکُمُ الله» آقایان بارهایتان را ببندید آماده باشید.[خود را برای سفر آخرت آماده کنید] "

اگر مطلب علمی را انسان یک بار گفت بار دوم خسته‌ کننده است، برای اینکه طرف مقابل آن را می فهمد، اما موعظه و نصیحت را هر وقت هم که انسان بازگو کند جا دارد، برای اینکه از آن طرف وسوسه دائمی است. مگر شیطان یک بار وسوسه می‌کند؟ مگر این شورش قلب یک بار است؟ (الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ* مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ) وسوسه شیطان هر روز هست. اگر وسوسه هر روز هست اگر دام شیطان هر روز هست، موعظه هم باید هر روز باشد.

اگر کسی دستش زخم بود و مرتب روی این زخم مگس بنشیند، پشه بنشیند، هر روز باید ضدّعفونی کند نباید بگوید دیروز ضد عفونی را انجام دادم و دیگر کافی است، این (یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ) هر روز هست. مگر می‌شود که شیطان ما را رها کند؟ وقتی وسوسه هر روز شد خب درمانش هم باید هر روز باشد و درمانش هم موعظه است، درمانش تزکیه است. لذا وجود مبارک حضرت امیر(سلام الله علیه) هر شب بعد از نماز عشاء وقتی نمازگزارها می‌خواستند از مسجد متفرّق بشوند می‌فرمود آقایان آماده باشید نه بیراهه بروید، نه راه کسی را ببندید."[3]

مسیر تقوی و مقاومت در برابر وسوسه های شیطانی بسیر دشوار است و نیاز به همراه و کسی دارد که در این مسیر به انسان کمک کند. نفس احتیاج به تربیت دارد و تربیت نفوس جامعه به روحانیت نیز مربوط می شود تا حدی که به یکی از کارکردهای ویژه روحانیت و حوزه تبدیل شده است.

روحانیون با تهذیب نفس و رعایت تقوا باید خود را به حدی برسانند که بتوانند با ارشادات و راهنمایی های خود چه از طریق منبر و سخنرانی و چه از طریق تألیفات و کتب در تربیت نفس مردم قدم بردارند.

این وظیفه سنگینی است که بر دوش روحانیت می باشد و روحانیت باید با کلام و عمل خویش در این راه قدم بردارند که حرف بدون عمل اثر عکس خواهد داشت و نه تنها نفسی را تربیت نخواهد کرد بلکه مردم را نسبت به روحانیت و حوزه بدبین خواهد نمود.

پس از انقلاب با توجه به مبتنی بودن این انقلاب بر اخلاق و معنویت، وظیفه حوزه بسی سنگین تر شده است. حال که دست و بال حوزه ها باز تر شده است و امکانات ان ها گسنرده تر شده است و مسئولان نظام هم ب آن ها همسو هستند، باید بیش از پیش در مسیر ایجاد یک نظام معنوی و اخلاقی در جامعه بکوشند تا اهداف انقلاب اسلامی کاملا محقق شود.

مقام معظم رهبری در مورد این وظیفه می فرمایند:

«انقلاب، آن وقتی به صورت كامل تحقق پیدا می‌كند كه آحاد مردم، حقیقتاً به مردم مسلمان و مۆمن تبدیل شوند. بخشی از اسلام، مربوط به عمل مردم است كه نظام كلی اجتماعی و حركت عمومی آنها را تصویر و ترسیم می‌كند و آنها را حركت می‌دهد. بخش دیگر، مربوط به عقاید و كیفیات روحی و عمل شخصی مردم است. اگر انقلاب عظیم ما ... دلها و خلقیات مردم و حقیقت وجود آنها را، از آنچه كه معلول تربیتهای غلط دیرین است، به مردم مسلمان متبدل نكند، قطعا موفق نشده و انقلاب واقع نشده است. اگر آنچه كه واقع شد، ادامه پیدا نكند و تعمیق نشود و تعمیم نیابد و نسلی كه روبه وجود است و نسلهای بعدی را فرا نگیرد و خدای نكرده اسم، اسلام و جمهوری اسلامی و حاكمیت منادیان اسلام باشد، اما واقع قضیه و متن زندگی مردم، چیز دیگری باشد؛ این انقلاب قطعاً موفق نبوده و نیست. در آن صورت، از این كه چنین چیزی پیش بیاید، به خدا پناه می‌بریم ...

تمام دستگاهها و تمام افراد، بخصوص علمای اعلام و روحانیون، بایستی روی تربیت نفوس مردم و تحقق انقلاب قلبی و اخلاقی در آنها، مخصوصاً در جوانان تلاش كنند.


پی نوشت ها:

[1] كافی، ج2، ص167

[2] سخنرانی در جمع علما و روحانیون بوشهر، 11/10/70.

[3] http://khabaronline.ir/detail/293604/culture/religion

تهیه وتولید:احمد اولیایی-گروه حوزه علمیه تبیان