زندگی ساده زیبنده روحانیت است
ساده زیستی یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین مسائل در زندگی انسانها است، که از اصولی ترین دستورات حیاتبخش اسلام و سیره عملی پیامبراسلام صلی الله علیه و آله و ائمه طاهرین علیهم صلوات الله بوده و جملگی بر این امر تاکید داشته اند.
پیامبران و ائمه علاوه بر بی اهمیت دانستن زرق و برق و زخارف دنیوی، زندگی ساده را اساسی ترین عوامل در حرکت به سوی آرمانهای بلند الهی می دانستند.
در این مقاله بخش هایی از سخنان، نصایح و رهنمودهای امام خمینی قدس سره الشریف را بیان می کنیم. و به همین جهت باید دانست که زندگی ساده، قانعانه و به دور از اسراف و تجمل گرایی زیبنده روحانیت است. نماد بی تعلقی به مظاهر دنیا با بافت حوزه و روحانیت شیعه گره خورده این مهمترین عاملی است که مکان و منزلت ایشان را در بین مردم حفظ نموده و اگر روزی از این علقه دست بکشند و به دام زرق و برق وتجمل گرایی بیفتند، از منزلت طبیعی خود در میان مردم هبوط خواهند کرد.
تبلیغ دینی در لباس تجمل، اثر معکوس می‌گذارد و ضد تبلیغ می‌شود جامعه را از دینداری و دین خواهی دور می‌کند و آنان را به وادی بی‌اعتقادی می‌کشاند. همانگونه که خداوند متعال در قرآن کریم اشاره می‌کند و بیان می‌دارد که در روی زمین به کبر راه نروید:
"وَلاَ تَمْشِ فِی الأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَن تَخْرِقَ الأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولاً" (اسرا، 37)؛ «و در روى زمین با كبر و سرمستى راه مرو، زیرا تو (هر چند قوى باشى) هرگز نمىتوانى (با گامهایت) زمین را بشكافى و هرگز نمىتوانى در بلندى به كوهها برسى»
یکی از مسائلی که حضرت امام ره به آن توجه ویژه دارد همین مسأله ساده زیستی طلاب است و در جایی ایشان می فرمایند که :
مسئله دیگر، مسئله تشریفات حوزه های روحانیت است که دارد زیاد می شود. وقتی تشریفات زیاد شد، محتوا کنار می رود. وقتی ساختمان ها و ماشین ها و دم و دستگاه ها زیاد شود، موجب می شود بنیه فقهی اسلام صدمه ببیند، یعنی با این بساط ها نمی شود شیخ مرتضی و صاحب جواهر تحویل جامعه داد. این موجب نگرانی است و واقعا نمی دانم با این وضع چه کنم. این تشریفات اسباب آن می شود که روحانیت شکست بخورد. زندگی صاحب جواهر را با زندگی روحانیون امروز که بسنجیم، خوب می فهمیم که چه ضربه ای به دست خود مان به خود مان می زنیم. [1]
آیت الله بنی فضل، خاطره زیبایی را از ساده زیستی امام بیان می‌کند که قابل تأمل و توجه است.
«وضع ساده امام در قم در طول زندگی، حاکی از قناعت ایشان بود. معروف است که آجر پلّه‌های حیاط ایشان ساییده شده بود. بنّا می‌گفت: تعدادی آجر تهیه شود تا آجرهای ساییده شده را عوض کند. حضرت امام ره می‌فرمودند: همان آجرهای ساییده شده را پشت و رو کنید و کار بگذارید.»
آن راد مرد کبیر، نه تنها خود مظهر ساده زیستی بود؛ بلکه دیگران را نیز به این سلوک فرا می‌خواند و بر این باور بود که هیچ چیزی همچون دنیا گرایی و رو آوردن به تجملات نمی‌تواند وجهه روحانی را خراب کند.
«هیچ چیزی به زشتی دنیا گرایی روحانیت نیست و هیچ وسیله‌ای هم نمی‌تواند بدتر از دنیا گرایی، روحانیت را آلوده کند.» [2]
ایشان در مجالی دیگر در جمع روحانیون و طلاب فرمودند:
«آن چیزی که روحانیت را پیش برده تا حالا و حفظ کرده، این است که ساده زندگی کردند آنهایی که منشأ آثار بزرگ بودند در زندگی، ساده زندگی کردند.» [3]
ایشان نه تنها عظمت انسان را به تعلقات دنیوی نمی‌دانستند؛ بلکه اعتقادشان بر این بود که بی آلایشی و دوری از دنیا گرایی است که به انسان ارزش می‌دهد.
«ارزش انسان به خانه نیست، به باغ نیست، به اتومبیل نیست. اگر ارزش انسان به اینها بود، انبیاء باید همین کار را بکنند.
ارزش روحانیت به این نیست که یک بساطی داشته باشد و یک دفتری و یک دستکی داشته باشد. فکر کنید ارزش را به دست بیاورید، ارزش روحانیت را از دست ندهید.»[4]
و مانند سیره پیغمبر که خلیفةالله بود، و همه او را قبول داشتند، وقتی که توی مسجد می نشست نمی شناختندش، کسی که از خارج می آمد، نمی شناخت برای اینکه بالا و پائینی در کار نبوده، آنوقت حتی یک چیزی هم نبوده است که بیندازد زیرش...اگر حصیری بود که بود، و الا روی زمین می نشست، اسلام این است. ما دلمان چنین چیزی می خواهد، البته قدرت نداریم که این را عرضه کنیم، هر چه آدم بخواهد به مبداء خیر نزدیک بشود، باید خودش را نزدیک کند، حالا من نتوانستم مثل مالک اشتر عمل کنم، هر چه بتوانم خودم رابه آن ها نزدیک کنم ، باز خوب است و من امیدوارم که مملکت ما یک مملکت اسلامی بشود، جوانهای ما، یک جوان های مسلم، معتقد به اسلام بشود و اگر این ایمانی که ما را پیش برد، باقی باشد، احدی دیگر نمی تواند به شما تعدی کند و انشاءالله نخواهد توانست.[5]
کسب مقامات علمی و معنوی با زهد و ریاضت
یکی از وظایف اصلی در نگاه حضرت امام (ره) کسب مقامات علمی و معنوی است و در جمعی از روحانیون می فرماید: روحانیت متعهد، به خون سرمایه داران زالو صفت تشنه است و هرگز با آنان سر آشتی نداشته و نخواهد داشت. آنها با زهد و تقوا و ریاضت درس خوانده اند و پس از کسب مقامات علمی و معنوی نیز به همان شیوه زاهدانه و با فقر و تهیدستی و عدم تعلق به تجملات دنیا زندگی کرده اند و هرگز زیر بار منت و ذلت نرفته اند. دقت و مطالعه در زندگی علمای سلف، حکایت از فقر و نهایتاً روح پر فتوت آنان برای کسب معارف می کند که چگونه در پرتو نور شمع و شعاع قمر تحصیل کرده اند و با قناعت و بزرگواری زیستند.[6]
حفظ ایمان مردم وظیفه اول ماست
و در کلامی مقام معظم رهبری در رابطه با حفظ ایمان مردم می فرمایند : اگر امروز خدای ناخواسته در همان رفتار شخصی خودمان چیزی مشاهده بشود که با آنچه مردم درباره‌ی ما گمان می‌برند، منافات داشته باشد، به ایمان مردم ضربه خواهد خورد و در نتیجه پایه خواهد لرزید. این، آن وظیفه‌ی اول است. لذا ما واقعاً موظفیم که بیش از همیشه، جهات الهی و شرعی و آن چیزهایی را که دستگاه روحانیت با آنها شناخته شده است؛ مثل آزادمنشی، بی‌اعتنایی به زخارف دنیا، بی‌اعتنایی به مال و منال و اقتدار مادّی، ارتباط و اتصال به خدا، ورع و پرهیز از محارم، و توجه به علم - که مردم روحانیت را به علم شناخته‌اند - رعایت کنیم. اینها آن وظایف نوع اول است، که وظایف شخصی ماست؛ بایستی به اینها بپردازیم و به آن اهمیت بدهیم.[7]
پی نوشت ها:
[1] صحیفه امام، ج 19، ص 42ـ43.
[2] صحیفه، ج 20، ص244.
[3] صحیفه، ج 20، ص244.
[4] همان، ج 19.
[5] امام خمینی در جمع اعضای انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا و دانشجویان اصفهان صحیفه نور جلد8 صفحه190 1358/04/30
[6] امام خمینی خطاب به مراجع اسلام، روحانیون سراسر کشور و... در مورد استراتژی آینده انقلاب و حکومت اسلامی صحیفه نور جلد21 صفحه88 1367/12/03
[7] امام خامنه ای در جمع علما و روحانیون استان لرستان 1370/05/30
منبع:
ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان
معاونت تهذیب حوزه علمیه
سایت قدیر
تهیه و فرآوری: جواددلاوری، گروه حوزه علمیه تبیان
