الگوهای خدمتگذاری(٢)

گفتیم که «اجتماعی بودن » انسان را به تعامل با دیگران وا می دارد تا بتواند به زندگی خود تداوم بخشد و راز اجتماعی شدن انسان «تداوم حیات » اوست. در عین حال، به دلیل غریزه «سود جویی » و «من خواهی » در همین تعاملات اجتماعی هم - كه آنها را به دلیل منافع فردی پذیرفته است - حقوق دیگران را به نفع خود ضایع می سازد و در نتیجه، توده های وسیعی مستضعف و فقیر برجای می گذارد.

همینک توجه شما را به قسمت دوم مقاله جلب می نماییم:

حاج شیخ عبدالكریم حائری و پیرمرد مریض

شبی زمستانی، زن فقیری در خانه حاج شیخ را به صدا درآورد. خادم در را باز كرد و زن ناله كنان گفت: شوهرم مریض است، نه دوا دارم، نه غذا و نه زغال. وی پاسخ داد: این موقع شب كه نمی شود كاری كرد، آقا هم الان چیزی ندارد كمك كند.

زن نا امیدانه برگشت. حاج شیخ كه بخشی از سخنان آن دو را شنیده بود، خادم را صدا زد و گفت: اگر روز قیامت خدا از من و تو بازخواست كند كه در این ساعت شب بنده من به در خانه شما آمد، چرا ناامیدش كردید، چه جوابی داریم؟ منزلش را می شناسی؟ خادم جواب مثبت داد و در پی آن حاج شیخ و خادم راهی خانه او شدند.

حاج شیخ به خادم گفت: برو و از قول من به صدرالحكما بگو همین الان بیاید و این مریض را معاینه كند. نسخه اش را نیز در همان لحظات به حساب حاج شیخ گرفت. آنگاه به دستور او نیمه شب به خانه علاف (1) رفت و یك گونی زغال و غذا آورد. بعد گفت: روزی چقدر گوشت برای منزل ما می گیری؟ خادم گفت: هفت سیر. گفت: نصف آن را هر روز به این خانه بده. آن نصف دیگر هم، برای ما فعلا بس است. بعد از آن، هر دو بلند شدند و خانه گرم پیرمرد را ترك كردند. (2)

سید رضی و فروشنده فقیر

سید رضی تعداد زیادی كتاب به ارزش ده هزار دینار خرید و آنها را به خانه برد. وقتی كتابها را بازبینی می كرد، متوجه شد فروشنده در حاشیه یكی از آنها، یك بیت شعر نوشته است كه مضمونش این است: «به دلیل احتیاج كتابهایم را فروختم. » سید، كتابها را جمع كرد و در پی فروشنده روانه شد. وقتی او را یافت، كتابها را برگرداند و پول آنها را هم به او بخشید. (3)

ملاهادی سبزواری و فقرا

مرحوم ملاهادی سبزواری غله ملكی خود را با دست خود وزن می كرد و سهم زكات آن را خارج و در بین فقرا تقسیم می نمود و علاوه بر ادای حقوق واجب، سالهای متمادی هر عصر پنج شنبه تمام فقرای شهر در خانه اش جمع می شدند و او خود درب منزل می ایستاد و به هر یك به تناسب، وجهی می داد. آخر ماه صفر هم مجلس سوگواری برقرار می كرد و از فقرا دعوت می كرد و نان و غذا و پول به آنها می داد.

ایشان در اوایل جوانی كه در مشهد تحصیل می كرد، تمام مغازه های موروثی را به تدریج فروخت و در راه خدا انفاق كرد، حتی آب و ملك فامن سبزوار را هم فروخت و وجهش را بین فقرا تقسیم كرد. (4)

صاحب فصول و لحظات آخر

از صاحب فصول پرسیدند: اگر بدانی مرگ تو نزدیك شده است و چند ساعتی بیشتر از عمر تو نمانده است، چه می كنی؟ گفت: روی سكوی منزلم می نشینم تا حاجات مردم را برآورم، شاید كسی بیاید و از من حاجتی بخواهد، هرچند آن نیاز، استخاره ای باشد. (5)

رجبعلی خیاط و حكایت چلوئی

بر دیوار مغازه ای تابلویی با این عبارت به چشم می خورد: «نسیه داده می شود حتی به شما، وجه دستی به اندازه وسعمان پرداخت می شود. » وقتی از صاحب مغازه دلیل آن را می پرسند، می گوید: دیر زمانی، وضع ما خوب بود. روزی سه، چهار دیگ چلو می فروختیم تا اینكه یكباره اوضاع، زیر و رو شد و كار ما از سكه افتاد، چندان كه روزی یك دیگ هم مصرف نمی شد. رجبعلی خیاط را می شناختم كه نفس و نفس پاكی دارد. سراغش رفتم و حال و روزم را گفتم. پاسخ داد: به كسی مربوط نیست. همه اش تقصیر خودت است كه مشتریها را رد می كنی!

توبه تقصیر خود افتادی از این در محروم از كه می نالی و فریاد چرا می داری!

گفتم: ولی من تا حالا كسی را رد نكرده ام! شیخ برافروخته شد و گفت: آن سید چه كسی بود كه سه روز غذای نسیه خورده بود، بار آخر او را هل دادی و از در مغازه بیرون كردی، مگر او مشتری نبود كه او را راندی!!

شرمنده و سراسیمه بیرون آمدم و دنبال سید گشتم و به هر صورتی بود، پوزش خواستم و از همان روز تصمیم گرفتم این تابلو را نصب كنم و از آن زمان دوباره در به پاشنه دیگر چرخید و خیر و بركت به زندگی من روی آورد. (6)

امام خمینی رحمه الله و خدمت به شاگرد

آیت الله عزالدین زنجانی می گوید: در ایامی كه به درس اسفار امام خمینی رحمه الله می رفتم به بیماری «حصبه » دچار شدم. فصل زمستان بود. آن موقع، حصبه بیماری خطرناكی به شمار می آمد. منزل ما در گذر جدا بود و منزل امام در حوالی همان گذر بود. ایشان بعد از اطلاع، هر صبح و شب به عیادت من می آمد؛ یادم هست كه ایشان یك شب به عیادت من آمده بود و دكتری هم قبل از ایشان آمده بود و چون داروی اشتباهی داده بود، حالم بسیار بد بود. امام در آن شب زمستانی به دنبال طبیبی رفت و او را به خانه آورد و بعد از بهتر شدن حالم، خانه را ترك كرد و آنگاه وسایل انتقال مرا به بیمارستان فراهم كرد. (7)

امام خمینی رحمه الله و خدمت به زائران

در یكی از سالها، امام با چند تن از علمای دیگر، برای زیارت مرقد حضرت امام رضا علیه السلام به مشهد رفت و در آنجا خانه ای اجاره كردند. آنان هر روز بعد از ظهر به طور دسته جمعی به حرم مطهر می رفتند و پس از زیارت و دعا به خانه مراجعت می كردند و در حیاط می نشستند و چایی می خورند. امام هم هر روز همراه بقیه به حرم می رفت. ولی پس از زیارت، زودتر برمی گشت و حیاط را جارو می كرد؛ فرش را می انداخت و چای آماده می كرد. روزی یكی از همراهان پرسید: حیف نیست برای خاطر دوستان و پذیرایی از آنان دعا و زیارت را مختصر می كنید؟ پاسخ داد: ثواب این كار از زیارت و دعا كمتر نیست. (8)

امام خمینی رحمه الله و وصیت به خدمت

امام خمینی رحمه الله در وصیت نامه اخلاقی خود به فرزندش می نوسید:

«پسرم، از زیر بار مسئولیت انسانی؛ كه خدمت به حق در صورت خدمت به خلق است، شانه خالی مكن كه تاخت و تاز شیطان در این میدان كمتر از میدان تاخت و تاز در بین مسئولین و دست اندركاران نیست. و دست و پا برای به دست آوردن مقام هرچه باشد، چه مقام معنوی و چه مادی مزن، به عذر آنكه می خواهم به معارف الهی نزدیك شوم یا خدمت به عبادالله نمایم كه توجه به آن از شیطان است، چه رسد كه كوشش برای به دست آوردن آن. »(9)

پی نوشت ها:

1) كسی كه كاه و جو و گندم و زغال و هیزم می فروشد.

2) مجله نور علم، ش 11.

3) مردان علم در میدان عمل، ج 1، ص 230.

4) همان، ج 1، ص 254، به نقل از شرح زندگانی ملاهادی سبزواری، ص 5.

5) پندهایی از علما، ص 31.

6) تندیس اخلاص، صص 24 - 21.

7) مجله حوزه، ش 24، ص 36.

8) مردان علم در میدان عمل، ج 7، ص 170.

9) جلوه های رحمانی (نامه عرفانی حضرت امام به حاج سید احمد خمینی) ، ص 40 و 41.

منبع: ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، موزشی مبلغان شماره49.

تهیه و تنظیم: سید صدرالدین مرتجی-گروه حوزه علمیه تبیان