پیامبر هم نمازش قضا شده؟!

در منابع تاریخی، در خواب ماندن پیامبر (صلی الله علیه و آله) برای نماز صبح، منعكس شده كه جای شگفتی دارد.که درپاسخ باید گفت:

موضوع نماز صبح حضرت پیامبر و قضاء نماز، در بین علماء شیعه و سنی مشهور و مكرّر وارد شده است». كه از جمله علامه مجلسی در بحار نقل می فرماید؛ كه رسول خدا ـ‌ صلّی الله علیه و آله ـ از خیبر بیرون رفت و در راه به استراحت پرداخت و نگهبانی شب را به بلال سپرد و بعد به خواب رفت. بلال مدتی بیدار ماند و نماز خواند در نزدیكی های صبح به خواب رفت از قضا نه بلال بیدار شد و نه رسول خدا و نه كسی از اصحاب تا خورشید طلوع كرد و حرارت خورشید آنها را بیدار كرد. ناگهان حضرت بیدار شد و فرمود؛ بلال چرا بیدارمان نكردی؟ بلال گفت: پدرم به فدایت یا رسول الله مرا هم مانند شما خواب ربود. حضرت فرمود حركت كنید، مقداری حركت كرده بودند كه حضرت ایستاد و وضو گرفت به بلال گفت؛ اذان بگو. آنگاه نماز صبح را قضا كرد. و بعد فرمود هر كه نمازی را فراموش كند و بعد به یادش بیاید هر وقت كه یادش آمد بخواند چون خداوند می فرماید: «و أَقِمْ الصلوه لذكری».[1]

در اكثر منابع شیعه این قضیه به همین شكل وارد شده است. و اكثر علماء شیعه آن را قبول دارند. ابن اثیر از علماء اهل تسنن می گوید این قضیه در بین علماء سنی شهرت دارد.[2]

در سیره ابن اسحاق آمده است: حضرت به بلال فرمود: شاید ما بخوابیم مواظب باش تا آخر شب ما را بیدار كنی بلال را نیز خواب برد تا نماز به قضا ماند. بعد جریان را مانند بحار نقل می كند.[3]

مرحوم شهید اوّل در الذكری فرموده است: حكایت فوق را زراره به طور صحیح از امام باقر ـ علیه السّلام ـ نقل كرده و پس از نقل آن گوید: ندیده ام كسی این خبر را به عنوان عیب جوئی و نقص آن حضرت رد كند. و می گوید: اهل سنت از ابی قتاده و جماعتی از صحابه آن را به این صورت نقل كرده اند.[4]

مرحوم كلینی در كافی در حدیثی از اعرج از امام صادق نقل كرده كه اعرج می گوید از امام صادق ـ علیه السّلام ـ شنیدم می فرمود: رسول خدا نماز صبحش به قضا ماند، خدا او را در خواب داشت تا آفتاب طلوع كرد و این رحمتی بود برای مردم، چون تا آن وقت اگر از مردم كسی نمازش به قضا می ماند مردم او را سرزنش كرده و می گفتند آیا به نمازت اهمیت نمی دهی. تا اینكه خواب آن حضرت سنّت و طریقه ای گردید تا اگر كسی نمازش قضا می شد در جواب مردم می گفت: كاری است كه برای رسول خدا نیز پیش آمده است. پس خواب ماندن آن حضرت اسوه و رحمتی برای مردم شد و خدای سبحان بدین صورت به این امّت رحم كرد.[5]

طبری از علماء اهل سنت و ابن اسحاق این قضیه را نقل كرده و گفته اند این قضیه در ماه صفر در فتح خیبر اتفاق افتاد. و بلال خودش برای بیدار ماندن داوطلب شد.[6]

علامه مجلسی در بحار بعد از ذكر این قضیه فرموده است كه ابن بكیر در موثقه خودش گفته است كه پیامبر حتی یك سجده سهو نیز در طول نمازهای خود انجام نداد چون برای معصوم سهو و نسیان جایز نمی باشد. ولی این مسئله از این بحث خارج است. چون پیامبر این مسئله را عمداً انجام داده است. این قضیه به امر خدا برای تعلیم امت و یا برای بعضی از مصالح بعید انجام شده است. چون حضرت در خواب نیز مثل بیداری به همه چیز عالم بوده و توجه دارد پس چطور ممكن است نماز را با علم به دخول و خروج وقت به قضا بگذارد. بلال هم مثل سایرین خسته بوده و ممكن بود در خواب بماند. مگر اینكه بگوئیم پیامبر در این لحظه و در این وقت مأمور به ترك نماز برای مصالحی با علم به دخول و خروج وقت بوده است. و به خاطر رحمت به این امت و تعلیم آنها مأمور به ترك نماز بوده است.

والا اگر مأمور به ترك نماز نبوده باشد، این مسئله با عصمت حضرت منافات دارد.[7] به هر حال بعد از اینكه اكثر علماء این قضیه را نقل كرده و صحت آن را قبول كرده اند، در عین حال هیج كدام این قضیه را بر حضرت عیب و نقص ندانسته اند. و آنها قضای این نماز را تابع یك سری مصالح و رحمت برای مردم دانسته اند.[8]

در حالی كه علمای شیعه معتقدند كه فقط همین نماز از پیامبر قضا شده است، ولی در روایات علمای اهل سنت آمده است كه در یكی از روزهای خندق نماز خواندن برای حضرت پیامبر ـ‌ صلّی الله علیه و آله ـ و اصحابش میسر نشد و نماز یك شبانه روز را یك جا در شب به جا آوردند. ولی در وسائل الشیعه به نقل از مجمع البیان نقل شده است كه علی ـ علیه السّلام ـ و پیامبر ـ‌ صلّی الله علیه و آله ـ در لیله الهریر (خندق) نماز را با اشاره به جا آوردند. و نماز قضا نشد و فقط یك بار و آن هم نماز صبح حضرت قضا شده است[9].

پی نوشت:

[1] . محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، مۆسسه الوفاء، بیروت، چاپ دوم، 1403 هجری، ج 21، ص 42.

[2] . ابن اثیر، ابوالحسن علی بن ابی الكریم، الكامل فی التاریخ، چاپ اول، دار صادر، بیروت، 1385 قمری، ج 2. ص 151.

[3] . ابن هشام، السیره النبویّه، تحقیق مصطفی السقاء، چاپ اول، دارالمعرفه بیروت، ج 3، ص 355.

[4] . شهید اول، الذكری، چاپ اول، مۆسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1412 هجری، ص 124.

[5] . مرحوم كلینی، اصول كافی، چاپ دوم، دارالكتب الاسلامیه، 1366، ج 3. ص 294.

[6] . محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الرسل و الملوك، چاپ اول، مۆسسه الاعلمی، بیروت.

[7] . بحارالانوار، ج 17، ص 107.

[8] . بحارالانوار، ج 17، ص 107 و نیز الذكری، ص 125 و همچنین اصول كافی، ج 3، ص 296.

[9] . محمد حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، چاپ انتشارات آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1409 هجری قمری، ج 5، ص 487.

بخش اعتقادات شیعه تبیان

منبع: سایت آل البیت