تبیان، دستیار زندگی
هر جا به یك انسان «نبىّ» مى گویند، به جهت آگاهى او از غیب است و هر گاه به او رسول مى گویند به جهت ابلاغ پیام و انجام مأموریت الهى است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نبی و رسول چه کسانی هستند؟

نبی سلیمان

كلمه «نبىّ» صفت مشبهه است و از ماده «نبی به معناى خبر، مشتق شده است.[1]  نبى انسانى است كه از سوى خداوند مأمور اصلاح معاش و معاد مردم است و به شیوه انجام مأموریت خویش آگاه است و در این آگاهى از انسان هاى دیگر بى نیاز است.

به دیگر سخن، نبوت عبارت است از گرفتن خبر از جانب خداوند براى هدایت مردم و نبى ،انسان والا مقامى است كه از سوى خداوند براى هدایت مردم برانگیخته مى شود.[2]

كلمه «رسول» بر وزن فعول و به معناى اسم مفعول است (بر انگیخته شده).[3]

رسول آن برانگیخته اى است كه در انجام مأموریت خود از نرمى كمك مى گیرد.[4]

قرآن واژه رسول را در مصادیق گوناگونى به كار برده است: پیامبران،[5] فرشته،[6]كسى كه از جانب پیامبران مأمور مى شود،[7] شخصى كه از جانب فرد عادى مأمور است.[8]

مراد از رسول در این جا، انسانى است كه از سوى خداوند مأمور رساندن پیام الهى به مردمان مى باشد.(9)

فرق نبی و رسول

نبىّ و رسول بر یك شخص گفته مى شود و میان آن دو تساوى است. به پیامبر از آن جهت كه از جهان بالا خبر دریافت مى كند، خواه در عالم رۆیا باشد یا از وراى حجاب و یا به وسیله فرشته وحى، نبىّ مى گویند و از آن جا كه چنین انسان آگاه، مسئولیت ابلاغ پیام یا انجام كارى را برعهده دارد، رسول مى نامند.

بنابراین، هر جا به یك انسان «نبىّ» مى گویند، به جهت آگاهى او از غیب است و هر گاه به او رسول مى گویند به جهت ابلاغ پیام و انجام مأموریت الهى است.[10]

پیامبران اولوالعزم پنج نفرند، امام صادق(علیه السلام) دراین باره مى فرماید: «پیامبران و رسولان بزرگ پنج نفرند و آنان پیامبران اولوا العزم هستند و آسیاى نبوت و رسالت بر محور وجود آنان دور مى زند، آنان نوح، ابراهیم، موسى، عیسى و محمد(صلی الله علیه و آله) بودند»

پیامبران اولوالعزم

قرآن كریم در آیه 35 سوره احقاف، گروهى از پیامبران را به نام «اولوالعزم» معرفى مى كند: (فَاصبِر كَما صَبَرَ اولوا العَزمِ مِنَ الرُّسُل); صبر كن آن گونه كه پیامبران اولوا العزم شكیبایى كردند.

عزم در لغت به معناى قطع كردن و بریدن است، تصمیم جدى را عزم مى گویند، چون حیرت و شك را قطع و نابود مى كند.[11]

قرآن عزم را به معناى تصمیم جدى به كار مى برد.

براساس آیه 13 سوره شورى و آیه 7 سوره احزاب و روایات متعدد در منابع شیعه و اهل سنت، پیامبران اولوالعزم پنج نفرند، امام صادق(علیه السلام) دراین باره مى فرماید: «پیامبران و رسولان بزرگ پنج نفرند و آنان پیامبران اولوالعزم هستند و آسیاى نبوت و رسالت بر محور وجود آنان دور مى زند، آنان نوح، ابراهیم، موسى، عیسى و محمد(صلی الله علیه و آله) بودند.»[12]

پیامبران اولوالعزم داراى ویژگى هاى زیر هستند:

1. این پیامبران، صاحب شریعت و احكام اجتماعى بوده اند. چنان كه در آیه 13 شورى به این ویژگى اشاره شده است: (شَرَعَ لَكُم مِنَ الدّینِ ما وصّى بِهِ نوحـًا والَّذى اَوحَینا اِلَیكَ وما وصَّینا بِهِ اِبرهیمَ وموسى وعیسى اَن اَقیموا الدّینَ ولا تَتَفَرَّقوا فیهِ كَبُرَ عَلَى المُشرِكینَ ما تَدعوهُم اِلَیهِ اللّهُ یَجتَبى اِلَیهِ مَن یَشاءُ ویَهدى اِلَیهِ مَن یُنیب); آیینى را براى شما تشریع كرد كه به نوح توصیه كرده بود و آنچه را بر تو وحى فرستادیم و به ابراهیم و موسى و عیسى سفارش كردیم این بود كه دین را برپا دارید و در آن تفرقه ایجاد نكنید ... . سایر پیامبران شریعت این پنج پیامبر را تبلیغ مى كردند و اگر هم صاحب كتاب بودند كتاب آنان به خلاف كتاب هاى پیامبران اولوالعزم احكام و شریعت خاصى در برنداشته است.[13]

هر جا به یك انسان «نبىّ» مى گویند، به جهت آگاهى او از غیب است و هر گاه به او رسول مى گویند به جهت ابلاغ پیام و انجام مأموریت الهى

2. پیامبران اولوالعزم هر یك در زمان خود رسالتى جهانى داشته و دعوت آنان به گروه خاصى محدود نمى شده است; برخلاف سایر پیامبران خا كه هر كدام براى گروه صى مبعوث شده اند; چنان كه حضرت امام سجاد(علیه السلام) در روایتى در پاسخ این پرسش كه چرا این عده از پیامبران را اولوالعزم نامیدند؟ مى فرمایند: زیرا آنان مبعوث به شرق و غرب و جن و انس شدند».[14]

همه پیامبران اولوالعزم رسول هم بودند، ولى در تعداد پیامبران مرسَل اختلاف نظر است. برخى گفته اند: تعداد آنان 313 نفر است و بعضى دیگر همه پیامبران را مرسَل مى دانند.

پی نوشت:

[1] لغت شناسان در ریشه اشتقاقى كلمه «نبىّ» دو دیدگاه دارند: الف) ناقص واوى از ماده «نباوة» به معناى ارتفاع و بلندى مشتق مى باشد. پیامبران را به سبب رفعت و بلندى درجه اى كه دارند، نبىّ مى نامند. ب) مهموز و از ماده "نب" به معناى خبر مشتق مى باشد. پیامبران را به سبب خبردارى و خبر دهى و گزارش دارى و گزارش دهى، نبى مى نامند.

بیشتر دانشمندان دیدگاه دوم را تأیید مى كنند. ر.ك: ابن اثیر، النهایة فى غریب الحدیث، ج 5، ص 4 ـ 5; راغب مفردات، ماده نبأ.

[2] یادآورى: واژه نبأ به صورت مفرد و جمع 25 بار در قرآن آمده و همگى از آن حاكى است كه متن گزارش امر مهمّى بوده است و به خبر پراهمیت نبأ مى گویند. واژه «نبىّ» به صورت مفرد و جمع 79 بار در قرآن آمده است.

[3] كلمه رسول از «رِسْل» مشتق است. «رسل» یعنى برانگیختگى با تأنّى و احتیاط. عرب مى گوید: ناقلة مرسلة یعنى شتر راهوار.

[4] راغب، مفردات، ماده رسل.

[5] مائده، آیه 67.

[6] مریم، 19; تكویر، آیه 19; یونس، آیه 21.

[7] یس، آیه 31.

[8] یوسف، آیه 50.

[9] جعفر سبحانى، منشور جاوید، ج 10، ص 67 ـ 76.

[10] در تفاوت نبى و رسول دیدگاه هاى دیگرى نیز ارائه داده اند كه به برخى از آنها اشاره مى كنیم: 1. رسول كسى است كه به او وحى شود و مأمور به تبلیغ گردد، و نبىّ كسى است كه به او وحى شود، اگر چه مأمور به تبلیغ نباشد. (محمد طوسى، تبیان، ج 7، ص 331; فضل طبرسى، مجمع البیان، ج 7، ص 163; المیزان، ج 14، ص 390 و ج 2، ص 139) این تفاوت چند اشكال دارد: اولاً: قرآن كریم همه پیامبران را نویدگر و بیم دهنده معرفى مى كند. پس همه پیامبران براى تبلیغ مبعوث شده اند. (بقره، آیه 213) ثانیاً: قرآن كریم یادآور مى شود كه همه پیامبران دشمنانى از انس و جن داشتند (فرقان، آیه 31) روشن است كه دشمنى به جهت تبلیغ پیامبران است. 2. رسول انسانى است كه افزون بر معجزه، كتاب هم دارد. نبىّ پیامبر است خواه كتابى داشته باشد یا نداشته باشد. (محمود زمخشرى، كشاف، ج 2، ص 165) این تفاوت با آیه 213 سوره بقره ناسازگار است، آن جا كه مى فرماید: (فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیّینَ مُبَشِّرینَ ومُنذِرینَ واَنزَلَ مَعَهُمُ الكِتـبَ ...). 3. رسول كسى كه شریعت جدید بیاورد و به صاحبان شریعت رسولان الهى مى گویند. نبىّ اعم از رسول است; یعنى لازم نیست نبىّ داراى كتاب آسمانى باشد. (المیزان، ج 12، ص 256) این تفاوت هم كامل نیست; زیرا پیامبران صاحب شریعت، پنج نفراند، در حالى كه رسولان الهى فراوانند. 4. نبىّ انسانى است كه در خواب و عالم رۆیا به او وحى مى شود و رسول شخصى است كه فرشته وحى را در بیدارى مى بیند و با او سخن مى گوید. (همان، ج 18، ص 79 / عبد على عروسى حویزى، نور الثقلین، ج 3، ص 339 و 510) این تفاوت، بى دلیل است. بنابر آن چه قرآن مى فرماید: تنها دو بار بر پیامبر اسلام در خواب وحى شد. یكى مربوط به صلح حدیبیّه بود (فتح، 27) و دیگرى مربوط به شجره ملعونه (اسراء، 60) بنابر تفاوت هاى پیشین از جهت مصداق میان نبىّ و رسول عموم و خصوص مطلق است و نبى اعم از رسول است. ولى بنابراین تفاوت، میان نبىّ و رسول از نظر مصداق، تساوى است / فخر رازى، تفسیر كبیر، ج 11، ص 231; جعفر سبحانى، منشور جاوید، ج 10، ص 260 ـ 272; ابو هلال العسكرى، معجم الفروق اللغویه، ص 531; پیام قرآن، ج 7، ص 365 ـ 367.

[11] راغب، مفردات، واژه «عزم».

[12] كلینى، كافى، ج 2، ص 40; شیخ صدوق، الهدایة، ص 5; شیخ مفید، الاختصاص، ص 264.

[13] المیزان، ج 2، ص 141.

[14] بحارالانوار، ج 11، ص 58. براى آگاهى بیشتر ر.ك: محمد تقى مصباح یزدى، معارف قرآن، 5 و 4; راه و راهنماشناسى، ص 3431 و جعفر سبحانى منشور جاوید، ج 10، ص 248ـ256; پیام قرآن، ج 7، ص 261.

بخش اعتقادات شیعه تبیان


منبع: پرسمان قرآنی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.