تفاوت بیامبران با نوابغ

پیامبران از جنس بشرند و از میان انسان ها براى هدایت بشر معبوث شده اند، ولى از ویژگى هایى برخوردارند كه در پرتو آن ویژگى ها مى توانند هدف آفرینش انسان و راه هاى رسیدن به آن را بیابند، احكام الهى را از مبدأ غیب دریافت كنند و به هدایت مردم بپردازند. اما با سایر مردم از جمله نوابغ تفاوت هایی دارند که برخى از تفاوت هاى آنان عبارت است از:

1. نوابغ، معمولا در محیط هاى علمى ظهور مى كنند و آن چه را مى دانند انجام مى دهند، نه آن چه را مردم مى خواهند و نیز كارشان همیشه در محدوده معیّنى است، ولى پیامبران در میان توده مردم ظهور مى كنند و معجزات آنان هیچ گونه محدودیتى ندارد و طبق درخواست مردم (البته مردمى كه جویاى حق بودند، نه بهانه جویان) صورت مى گرفت.

2. كار نوابغ از سنخ كار بشرى است، در حدّى بالاتر از حدّ عادى; در حالى كه معجزه و كار انبیا از نوع كار بشرى نیست، زیرا نبوغ نوابغ جهان و استعداد فراوان و كم نظیر آنان تفاوت اساسى و جوهرى با نبوت دارد.

علم و ره آورد پیامبران از نوع شهود و یافتن حضورى است، نه از سنخ فكر و دانش حصولى. فكر و دانش حصولى، مربوط به مفاهیم ذهنى و تصورات و تصدیقات است كه همگى قابل تعلیم و تعلّم و انتقال مى باشد، ولى شهود پیامبران چنین نیست; به همین جهت اعجاز پیامبران، راه تعلیم و تعلّم ندارد.

اگر كسى از نوابغ باشد، بالاخره در طىّ اعصار و قرون، همتاى او خواهد آمد، ولى كسى كه درس نخوانده و امّى است، ره آوردى ویژه دارد و به همه دانشمندان و نوابغ جهان پیشنهاد مبارزه مى كند;

براى نمونه، پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) از همگان دعوت مى كند تا سوره كوچكى مانند قرآن بزرگ او بیاورند; این هم‌آورد طلبى نشان مى دهد كه نبوت پیامبران، غیر از نبوغ نوابغ است. اگر پیامبر نابغه باشد، دیگر نوابغ جهان نیز باید بتوانند در مسائل عقلى و علمى و اخلاقى، مانند ره آورد او بیاورند و اگر نمى توانند، براى آن است كه راه نبوغ با راه نبوت تفاوت اساسى دارد.

3. اخلاق و رفتار صاحب اعجاز، لزوماً منطبق بر عالى ترین رفتارهاى انسانى است، در حالى كه در نوابغ لزوماً چنین نیست.

4. نوابغ، معمولا با تعلیم و تربیت، استعدادهاى درونى خود را شكوفا مى سازند و بدون تحصیل علم و تمرین، قادر بر انجام دادن كارى نیستند، ولى ـ چنان كه بیان شد ـ این مسئله درباره انبیا صادق نیست.

5. معجزه كنندگان، اهداف والایى دارند كه براى اثبات آن، معجزه انجام مى دهند، ولى كار نوابغ این گونه نیست، بلكه معمولا براى كسب شهرت و یا جمع مال و ثروت و [كشف و اختراع و خدمت به علم و ...] مى باشد.

منبع:

جعفر سبحانى، الهیات، ج 3، ص 100 ـ 106 و عبدالله جوادى آملى، تفسیر موضوعى قرآن كریم، قرآن در قرآن، ج 1، ص 158 ـ 160