تبیان، دستیار زندگی
بن علی معروف و متخلّص به خواجو از شاعران و عارفان قرن هفتم هجری است كه در شهر كرمان چشم به جهان گشود. پس از مسافرت‌های بسیار و مصاحبت با جمعی از مشایخ و بزرگان و گزاردن سفر بیت‌الله‌الحرام ابتدا در تبریز سپس در شیراز ساكن شد ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

خواجوی كرمانی (689- 753هـ)

كمال‌الدین محمود بن علی معروف و متخلّص به خواجو از شاعران و عارفان قرن هفتم هجری است كه در شهر كرمان چشم به جهان گشود. پس از مسافرت‌های بسیار و مصاحبت با جمعی از مشایخ و بزرگان و گزاردن سفر بیت‌الله‌الحرام ابتدا در تبریز سپس در شیراز ساكن شد و چندی با حافظ معاشرت داشت تا در سال 753 هجری درگذشت. آثار خواجو عبارتند از دیوان قصاید و غزلیات و مثنوی‌هایی به نام‌های: همای و همایون، گل و نوروز، كمال نامه، روضةالانوار، سام نامه و گوهرنامه كه در بیشتر آنها از نظامی پیروی كرده است. خواجو در غزل از سعدی پیروی كرده و سپس به سبكی روی آورد كه مورد توجه حافظ قرار گرفت. دیوانش چاپ شده است.


ای صبح صادقان رخ زیبای مصطفی صلی الله علیه و آله

ای صبح صادقان رخ زیبای مصطفی صلی الله علیه و آله

و ای سرو راستان قد رعنای‌مصطفیصلی الله علیه و آله

آیینه سكندر و آب حیات خضر

نور جبین و لعل شكر خای مصطفیصلی الله علیه و آله

معراج انبیا و شب قدر اصفیا1

گیسوی روزپوش قمرسای مصطفی‌صلی الله علیه و آله

ادریس2 كِاو معلم علم الهی است

لب بسته پیش منطق گویای مصطفیصلی الله علیه و آله

عیسی كه دیر دایر علوی مقام اوست

خاشاك روب حضرت اعلای مصطفیصلی الله علیه و آله

بر ذروه «دنی فتدلّی3» كشیده سر

ایوان بارگاه معلای مصطفیصلی الله علیه و آله

وز جام روح‌پرور «مازاغ4» گشته مست

آهوی چشم دلكش شهلای مصطفیصلی الله علیه و آله

خیاط كارخانه «لولاك5» دوخته

درّاعه6 «ابیت7» به بالای مصطفیصلی الله علیه و آله

شمس و قمر كه لولو دریای اخضرن

از روی مهر آمده لالای 8 مصطفیصلی الله علیه و آله

خالی ز رنگ بدعت 9و عاری ز زنگ شرك

آیینه ضمیر مصفّای مصطفیصلی الله علیه و آله

كحل الجواهر 10 فلك و توتیای روح

دانی كه چیست؟ خاك كف پای مصطفیصلی الله علیه و آله

قرص قمر شكسته بر این خوان لاجورد‌11

وقت صلای معجزه12 ایمای مصطفیصلی الله علیه و آله

روح‌الامین كه آیت قربت به شأن اوست

قاصر ز درك پایه ادنای‌13مصطفیصلی الله علیه و آله

در برفكنده زهره به غلطاق‌14 نیلگون

از سوگ زهرخورده15 زهرای مصطفیصلی الله علیه و آله

گومه به نور خویش مشو غرّه زانك او

عكسی بود ز غرّه غرّای16 مصطفیصلی الله علیه و آله

بر بام هفت منظر بالا كشیده‌اند

زاین چار صفّه ‌17 رایت آلای ‌18 مصطفیصلی الله علیه و آله

«خواجو» گدای درگه او شو كه جبرئیل

شد با كمال مرتبه مولای مصطفیصلی الله علیه و آله


پی‌نوشت‌ها

1-دوستان خالص و صافی و برگزیده (مفرد آن: صفی).

2-ادریس: پیامبری كه پیش از بنی اسرائیل به سبب درس گفتن- بنابر روایات- بدین نام مشهور شده است.

3-اشاره است به آیه 8 سوره نجم در مورد معراج پیامبرصلی الله علیه و آله و رسیدن به مقام قرب الهی.

4- اشاره است به آیه‌ 17سوره نجم: ما زاغ البصر و ما طغی (نلغزید دیده و سركشی نكرد.)

5-اشاره است به حدیث قدسی: لولاك لما خلقت الافلاك .

6-درّاعه: نوعی روپوش و جبّه.

7-ابیت: اشاره است به حدیث نبوی: ابیت عند ربی یطعمنی و یسقینی (رك: احادیث مثنوی).

8-لالای- تابان و درخشان.

9-عقیده و نظری مخالف سنّت و شرع و آراء مقبول.

10-سرمه‌ای كه در آن مروارید ناسفته و دیگر جواهرات انداخته، برای روشنی چشم می‌سائیدند.

11-آسمان لاجوردی.

12-اشاره است به معجزه شق‌القمر كه بر اثر اشاره انگشت حضرت رسولصلی الله علیه و آله انجام شد.

13-ادنی: پست‌ترین، كمترین.

14-كلاه و فرجی و برگستوان و قبا (ناظم‌الاطباء)

15-مقصود حضرت مجتبی(ع) است.

16-غرّاء: روشن، تابان.

17-صفّه: ایوان مقصود شرق و غرب و شمال و جنوب است.

18-الاء: نعمت‌ها، نیكویی‌ها.

*دیوان خواجوی كرمانی به تصحیح احمد خوانساری، 1336هـ. ش، تهران.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.