عاملی که اقتصاد را ترور می کند!

احتکار یا همان ترور اقتصادی، یکی از عوامل فساد اجتماعی به حساب می‌آید، که بیشتر از نظر اقتصادی بر پیکره جامعه آسیب می‌زند. پس بر هر مسلمانی واجب است که از احتکار کالا و لوازم ضروری و مورد نیاز مردم جامعه بپرهیزند.

احتکار کالا و نیازهای ضروری مردم باعث تورم اقتصادی می‌شود و نظم جامعه را بر هم می‌زند و از آن جهت که باعث سختی و فشار بر مردم در تامین کالای مورد نیاز می‌شود ،ممنوع است.

یکی می گوید: وقتی شنیدم که قرار است تا چند روز دیگر قیمت برنج دو برابر شود تصمیم گرفتم تمام پس‌اندازم را صرف خرید برنج و انبار کردن آن هزینه کنم و هر کسی که برای خرید برنج به مغازه می‌آمد می‌گفتم: ندارم، منتظر بودم تا قیمتش بالا برود و بعد بفروشم و من روزها را به امید گرانی برنج سپری می‌کردم، مدت‌ها طول کشید تا به آرزویم رسیدم و قیمت برنج افزایش پیدا کرد .

تصمیم گرفتم که برنج‌ها را از انبار بیرون بیاورم و بفروشم ولی روزی که به انبار رفتم در عین ناباوری دیدم که تمام برنج‌ها کپک زدند و همه سرمایه من بر باد رفته، من ماندم و برنج‌های کپک زده و فاسد و...

بر تمام مسلمانان جهان لازم و در هر جامعه ای متناسب با آن جامعه ارزش هایی تعریف شده كه مورد توجه واحترام می باشد و از آن به ارزش اجتماعی یاد می شود مثل حقوق شهروندی، حق همسایگی ،نظم اجتماعی ،احترام به مقررات راهنمایی و رانندگی و... عموم مردم موظف به رعایت آنها می باشند .

محتکر کیست؟

احتکار از ماده «حکر» است، و حکر به معنای ذخیره کردن طعام به امید و انتظار چیزی است. به کسی که این عمل را انجام می دهد «محتکر» گفته می‌شود.

به نظر برخی از لغت‌شناسان، احتکار به معنای جمع آوری و نگهداری طعام و آنچه که خورده می‌شود(ارزاق)، به امید گران شدنش؛ است.[ابن منظور، لسان العرب،ج 4، ص 208]

احتكار در قرآن

در قرآن مجید به طور صریح و مكرر به كم فروشی اشاره شده و به شدت تقبیح گردیده است و بالاتر از آن قرآن كریم كم فروشی را موجب ویران شدن شهر مدین و نابود شدن قوم آن معرفی كرده است .

و در شش سوره از 114 سوره قرآن كم فروشی مورد مذمت قرار گرفته است:

اول ـ سوره مطففین (آیات 1-3)كه این سوره مباركه كه به نام كم فروشان معرفی شده است:

وَیْلٌ لِّلْمُطَفِّفِینَ

الَّذِینَ إِذَا اكْتَالُواْ عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ

وَإِذَا كَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ :

واى بر كم‏فروشان،كه چون از مردم پیمانه ستانند، تمام ستانند،و چون براى آنان پیمانه یا وزن كنند، به ایشان كم دهند.

دوم ـ سوره اسراء /35

وَأَوْفُوا الْكَیْلَ إِذا كِلْتُمْ وَزِنُواْ بِالقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ ذَلِكَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلاً :

و چون پیمانه مى‏كنید، پیمانه را تمام دهید، و با ترازوى درست بسنجید كه این بهتر و خوش فرجام‏تر است.

در این سوره مباركه كه قبل از اشاره به موضوع پیمانه و وزن صحیح به زنا و قتل نفس و تعدی به مال یتیمان اشاره شده است و كم فروشی در ردیف این گناه ها قرار گرفته است .

سوم ـ سوره رحمن /7-9

وَالسَّمَاء رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِیزَانَ

أَلَّا تَطْغَوْا فِی الْمِیزَانِ

وَأَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ :

و آسمان را برافراشت و ترازو را گذاشت، تا مبادا از اندازه درگذرید. و وزن را به انصاف برپا دارید و در سنجش مكاهید.

چهارم ـ سوره انعام :

...وَأَوْفُواْ الْكَیْلَ وَالْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ ... : (...و پیمانه و ترازو را به عدالت، تمام بپیمایید... )

در این سوره مباركه خداوند متعال آنچه را بر بندگان خود حرام كرده است برمی شمرد : خودداری از شرك ، و احسان به والدین ، و خودداری از كشتن اولاد خود از ترس فقر و تنگدستی، و خودداری از فحشاء ظاهر و باطن ، و قتل نفس ، وخودداری از تجاوز و دست درازی به مال یتیم ، و در آخر صحت پیمانه و وزن و خودداری از كم فروشی است .

پنجم ـ سوره اعراف: كه در این سوره شریفه خداوند خطاب به قوم شعیب اهالی شهر مدین می فرماید: پیمانه و وزن را تمام و كمال تحویل بدهید و در مال مردم نقصان روا مدارید و در پهنه زمین پس از آنكه صلاح و اصلاح برقرار شد فساد را منتشر نكنید و این امر برای شما بهتر است اگر ایمان داشته باشید .

به علاوه منع احتكار و خطاكار یا ملعون دانستن محتكر در حقیقت به معنی نكوهش و منع گرانفروشی است چون قصد محتكر از مخفی كردن اوراق عمومی تشدید مضیقه و ازدیاد تقاضا و بالا رفتن قیمت كالای احتكار شده است . و در واقع احتكار مقدمه گرانفروشی است .

از بررسی داستان قوم مدین و رسالت شعیب در قرآن و رفتار ناهنجار قوم او و سرنوشت آنها و سایر آیات كریمه نقل شده چنین نتیجه گیری می شود كه:

1ـ گرانفروشی و كم فروشی همانا اشاعه فساد در جامعه است .پس مبارزه با گرانفروشی همان مبارزه با فساد است .

2ـ ادامه گرانفروشی و كم فروشی موجب زوال خیر و بركت از جامعه است و در آخر موجب فنای جامعه و هلاكت مردم است .

3ـ گرانفروشی و كم فروشی در ردیف گناه های بزرگ نظیر شرك به خدا و قتل نفس و تجاوز به مال یتیم می‌باشد .

4ـ ادعای قوم مدین كه حق دارند در مال خودشان به دلخواه خودشان هر تصرفی را كه بخواهند بكنند ، مردود اعلام شده است چه این بهانه جوئی و عذر تراشی مانع نزول عذاب الهی و نابودی آنها نگردید .

بدیهی است كه تسلط افراد بر اموال خودشان تا جائی مجاز و معتبر است كه موجب ضرر به دیگران نگردد .

در اینجا نكته ای را متذكر می شوم كه مسلمان واقعی كسی است كه تمام احكام الهی را قبول و اطاعت كند نه این كه قسمتی را كه به نفع خود می بیند بپذیرد ، رد كند یا مسكوت بگذارد .

خداوند در سوره نساء كسانی را كه مصداق ( یقولون نۆمن ببعض و نكفرببعض ) باشند كافر دانسته و عذاب اهانت بار در انتظار آنها است و در سوره حجر می فرماید :

(كَمَا أَنزَلْنَا عَلَى المُقْتَسِمِینَ *الَّذِینَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِینَ * فَوَرَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِیْنَ * عَمَّا كَانُوا یَعْمَلُونَ)

بدین مفهوم كه بر... عذاب نازل خواهیم كرد همان طوری كه بر مقتسمین (كسانی كه پاره ای از قرآن را قبول كرده و پاره دیگر آن را قبول نمی كردند ) عذاب نازل كردیم . قسم به خدای تو كه از همه آنها راجع به همه كارهائی كه می كردند پرسش و بازخواست خواهیم كرد .

احتکار آدمی را نابود می کند

نگاهداری و انباشتن مال، نه تنها موجب هلاکت نفس بلکه موجب هلاکت و بدبختی سایر مردم نیز می‌شود، یعنی شخص محتکر علاوه بر اینکه بر خود ظلم می‌کند ، به هم‌نوعان خود نیز ظلم می‌کند و موجبات اذیت و سختی آنها را فراهم می‌آورد و از طرف دیگر به فساد و تباهی اخلاقی و اجتماعی و همچنین تورم اقتصادی در جامعه کمک می‌کند.

دلایل زیادی را می‌توان برای احتکار بیان کرد، اما مهم‌ترین آنها سودجویی و منفعت طلبی افراد و عدم بینش و آگاهی کافی در زمینه قانون و مقررات تجارت و ضعف اعتقادی و دینی می‌باشد.

پیامبر اکرم صلی الله و آله وسلم می‌فرمایند: «هر کس چهل شبانه روز طعامی را نگهداری کند، و هدفش گران شدن آن باشد، از خدا و پیامبر بری گشته است».[ سفینه البحار، ج 1، ص 291]

احتکار موجب سقوط خصلت‌های انسانی است

امام علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «احتکار رذیلت(پستى) است.»[ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح: درایتی، مصطفی، ص 361، ح 8200]

«احتکار خصلت فاجران است.»[ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص 361، ج 5، ص 627]

«رنج رساندن به مردم از راه احتکار، از خصلت‌هاى مردم جاهل است.»[ همان]

محتکر گنهکار است

امام على(علیه السلام): «محتکر اهل معصیت و  گناه کار است.»[ ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق و مصحح: فیضی، آصف،‏ ج 2، ص 35]

محتکر ملعون است

پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) در این باره می‌فرماید: «محتکر ملعون است»[ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الحدیث، ج 10، ص 60]

امام موسی کاظم(علیه السلام) از پیامبر(صل یالله علیه وآله) روایت می‌کند: «... اگر بنده‏اى به عنوان دزد، به نزد خدا رود، در نظر من بهتر است تا به عنوان «محتکر»، که چهل روز ارزاق را احتکار کرده باشد...»[ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ج 3، ص 159]

فرآوری: زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان  

منابع:

سایت حوزه

اندیشه قم

سایت معراج