تبیان، دستیار زندگی
در عالم هیچ چیز بدون حساب و كتاب نیست حتی مال حلالی كه كسب می‌شود اگر این مال تحت قوانین شرع مصرف و به كارگرفته نشود و به یقین فرد مسرف می‌شود
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

3 مصیبت برای فرزندان آدم(ع)!

امام سجاد


حضرت امام سجاد(علیه السلام) فرمودند: این پسر آدم هر روز سه مصیبت دارد: مصیبت اول روزی است که از عمرش کاسته می‌شود؛ اگر نقصانی در مال او ظاهر شود غمگین می‌شود و حال آنکه مال قابل جبران است؛ اما عمر قابل جبران نیست....


شب و روزی که از شما خداحافظی می‌کنند و در روز قیامت نسبت به عملیات شما شهادت می‌دهند و هنگام رفتن می‌گویند: ما رفتیم، گردش فلک است دیگر؛ تا یوم‌القیامه ما را نخواهید دید، ما رفتیم، حضرت فرمود: شب و روز در شما عمل می‌کنند. هی بر سنّ شما اضافه می‌شود.

حالا که شب و روز در شما عمل می‌کند، شما هم در شب و روز عمل کنید.

مصیبت دوم چیست؟ روزی شماست، که اگر از حلال باشد باز حساب می‌کشند، فی‌حلالها حساب است؛ در شبهاتش عتاب است و در حرامش عقاب است .

در حلال حساب و در حرام عقاب است

حضرت علی(علیه السلام) در نهج البلاغه خطبه 82 فرمودند: «فی حلالها حساب و فی حرامها عقاب»

انسان موجودی مسئول است و اعمال و کارهای او باید بر اساس معیارها یی باشد که خالق او برایش تعیین نموده است و نمی تواند بی پروا و آزاد به هر کاری دست بزند و نیازهای خود را از هر طریقی و به هر قیمتی تامین نماید و تصور کند به خاطر اعمالش جوابگو نیست و مورد محاسبه واقع نمی شود .

انسانی که در راه کمال قرار گرفته است باید ظاهر و باطن و غذای جسم و روح او پاک و طیب باشد و درآمد حرام و تغذیه از مال ناپاک مانع و سد راه تعالی و تکامل او است . در این مسیر نه تنها درآمد حرام انسان کیفر و مجازات دارد بلکه حتی درآمد حلال او نیز مورد حساب و کتاب قرار می گیرد زیرا صرف این که در آمدی حلال باشد موجب سلب مسئولیت از انسان نمی گردد بلکه ادای حقوق الهی از این مال حلال مانند خمس و زکات و انفاق در راه خدا و تامین مخارج لازم خانواده و امثال آن نیز مورد پرسش قرار می گیرد .

چه بسا ممکن است درآمد انسان حلال باشد اما در راه حرام و نا مشروعی به کار گرفته شود ویا در راهی که واجب و لازم است مصرف نگردد و یا در مسیری بر خلاف دین و رضای الهی و یا حتی بر ضد دین و حقیقت به کار گرفته شود .

این که انسان مال حلال را در چه راهی مصرف می کند از جمله موضوعات مهمی است که انسان نسبت به آن مسئول است و به همین دلیل در این سخن نورانی امیر مومنان-علیه السلام- نسبت به اهمیت دادن به آن هشدار داده شده است .

امام رضا (علیه السلام) می‌فرماید صاحب نعمت در خطر است پرداختن حقوق خدا در آن نعمت بر او واجب است به خدا سوگند كه خداوند بزرگ نعمتهایی به من می‌دهد و من پیوسته در این باره بیمناكم

مگر حلال خدا حساب دارد؟

در پاسخ به این سۆال از سخن امام رضا علیه السلام استفاده می کنیم.

در جلد 1 عیون الاخبار ص 628 روایتی از حضرت امام رضا (علیه السلام) آمده است كه سند این روایت به امام صادق(علیه السلام) باز می‌گردد از امام صادق (علیه السلام) سوال ‌شد زاهد در دنیا چه كسی است « سُئِلَ عَنِ الزَّاهِدِ فِی الدُّنْیَا » در دنیا به چه كسی زاهد گفته می‌شود .

در عرف عامه مردم زاهد كسی است كه بی‌رغبت به دنیا و بی‌تمایل به زندگی مادی باشد یا تعلقات دنیایی به طور كامل بریده و یا خواهان جدا شدن و بریدن از آنها باشد اما امام صادق (علیه السلام) چنین تعبیری را برای زاهد بیان نمی‌كنند تعبیر حضرت بسیار دقیق و هوشمندانه است و نگاه افراد را به زاهد تغییر می‌دهد .

حضرت می‌فرماید: « الَّذِی یَتْرُكُ‏ حَلَالَهَا مَخَافَةَ حِسَابِهِ وَ یَتْرُكُ حَرَامَهَا مَخَافَةَ عِقَابِهِ‏» « زاهد كسی است كه ترك می‌كند حلال را به خاطر آنكه از حساب و كتاب آن می‌ترسد و ترك می‌كند حرام را زیرا از عقاب آن نگران است

ما به این قسمت روایت در این مقاله می پردازیم که حضرت بیان می کنند مراقب مال حلال هایتان نیز باشید چرا که حلال خدا حساب دارد آن هم حسابی كه خوف در دل ایجاد كند .

حرام

در عالم هیچ چیز بدون حساب و كتاب نیست حتی مال حلالی كه كسب می‌شود اگر این مال تحت قوانین شرع مصرف و به كارگرفته نشود و به یقین فرد مسرف می‌شود در این عالم هیچ كس مالك هیچ چیزی نیست، چنان نیست كه فردی بگوید من مالك مال خویشم و به هر شكلی بخواهم آن را خرج می‌کنم، مالك آن است كه مرد اجازه جابجایی و انتقال مال را به طور كامل داشته باشد اگر كسی مالك مال خویش باشد باید بتواند بعد از مرگ این مال را از این دنیا به دنیای دیگر منتقل كند در حالیكه افراد حتی مالك كفن خویش نیستند چه آنكه مالك تمام سرمایه‌ای باشند كه آن را كسب كرده‌اند از این رو چنانچه مال از حد نصاب و از شان زندگی افراد افزایش ‌یابد قوانین اسلامی قدم به میدان می‌گذارد و مقداری از آن را به عنوان خمس، زكات ، انفاق ، صدقه و ... از مال جدا می‌کند زاهد كسی است كه از مال حلال دوری می‌كند از آن رو كه می‌ترسد حق آن را به خوبی ادا نكند .

زودترین فردی که داخل آتش می شود

در كتاب بحار ج 72 ص 126 از قول امام رضا آمده است:

« أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ النَّارَ ... ذُو ثَرْوَةٍ مِنَ الْمَالِ لَمْ یُعْطِ الْمَالَ حَقَّهُ»

امام رضا (علیه السلام) از پدرانش نقل می‌كند پیامبر خدا درباره كسانی كه پیش از همه وارد آتش خواهند شد فرمود: ... توانگری كه حق مال را (در مورد نیازمندان دیگر نیازهای اجتماعی ) ادا نكرده است.

آن كس كه از دادن حقوق مالی سرباز زند در شمار نخستین كسانی است كه وارد جهنم می‌شود حضرت در جایی دیگر می‌فرماید : (كافی ج 3 ص502) « قَالَ إِنَّ صَاحِبَ‏ النِّعْمَةِ عَلَى خَطَرٍ إِنَّهُ یَجِبُ عَلَیْهِ حُقُوقُ اللَّهِ فِیهَا وَ اللَّهِ إِنَّهُ لَیَكُونُ عَلَیَّ النِّعَمُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ...فیها ...»

امام رضا (علیه السلام) می‌فرماید صاحب نعمت در خطر است پرداختن حقوق خدا در آن نعمت بر او واجب است به خدا سوگند كه خداوند بزرگ نعمتهایی به من می‌دهد و من پیوسته در این باره بیمناكم و دستش را به نشانه اظهار تاسف تكان داد تا آنگاه كه از عهده حقوقی كه خدا بر من واجب كرده است در آیم (و آنها را به اهلش برسانم ) ...

در عالم هیچ چیز بدون حساب و كتاب نیست حتی مال حلالی كه كسب می‌شود اگر این مال تحت قوانین شرع مصرف و به كارگرفته نشود و به یقین فرد مسرف می‌شود

روایات فراوانی در رابطه با مال حلالی وجود دارد كه هر یك توجه فرد را به پرداختن حقوق دیگران در آن مال جلب می‌كند .

مثلا در بحار ج 57 ص 461 آمده است پیامبر (صلی الله علیه وآله) به روایت از امام صادق (علیه السلام) :

« جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله- قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ فِی الْمَالِ‏ حَقٌ‏ سِوَى الزَّكَاةِ قَالَ نَعَمْ- عَلَى الْمُسْلِمِ أَنْ یُطْعِمَ الْجَائِعَ إِذَا سَأَلَهُ- وَ یَكْسُوَ الْعَارِیَ إِذَا سَأَلَهُ- قَالَ إِنَّهُ یَخَافُ أَنْ یَكُونَ كَاذِباً قَالَ أَ فَلَا یَخَافُ صِدْقَهُ‏»

مردی نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله) آمد و گفت یا رسول الله آیا در مال حقی جز زكات وجود دارد ؟ حضرت فرمود آری بر مسلمان واجب است كه گرسنه را چون از او خوراك بخواهد سیر كند و برهنه را چون از او جامه بخواهد بپوشاند مرد گفت ممكن است بیم آن داشته باشد كه آن شخص دروغ بگوید. «پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمودند(آیا از راست گفتن او بیمی ندارد ؟)

در روایت اخیر كه از قول پیامبر(صلی الله علیه وآله) نقل شد حضرت فرمودند بر مسلمان واجب است كه چنین كاری بكند پس آنكس كه بر او امری واجب است به یقین باید استطاعت آن امر را داشته باشد مثلا باید توانایی مالی داشته باشد تا بتواند جوابگوی نیاز گرسنه و فقیر باشد اگر روایات ذكر شده را در كنار تعریف زاهد از نظر امام صادق (علیه السلام) بگذاریم خواهیم دید كه زاهد در حلال از چه اموری می‌ترسد او می‌ترسد كه در انجام پرداخت های واجب خویش كوتاهی كند زاهد از مال حلال دوری می‌كند تا گرفتار حساب و كتاب آن نشود .

حضرت فرمودند: از همه بزرگتر مصیبت سوم است که نمی‌دانم جزو کدام طایفه اسم مرا نامزد کرده‌اند؟ آیا جزو مطیعین هستم؟

در خاتمه این بحث این خواسته را از خداوند داریم که خدایا لحظه و آنی ما را از خودت و اهل بیتت جدا مساز.

فرآوری: زهرا اجلال             

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منابع:

مقاله استاد محترم خانم زهره بروجردی در سایت امام رئوف

بیانات آیت الله حق شناس درخبرگزاری فارس

سایت حوزه

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.