هی جک!

درباره «جان وین»؛ بازیگر توانای سینمای وسترن

در روزهای اول او  کارگر استودیوی فوکس شد و خیلی زود توانست رابطه ی گرم و صمیمی با «جان فورد» که نقشی تعیین کننده در آینده او به عنوان فوق ستاره داشت، برقرار کند. او در سال 1926 در زمان سینمای صامت بازیگری را شروع کرد و در 1928 وین نقش های کوتاهی در فیلم های فورد و دیگر کارگردان ها ایفا کرد. در ابتدای فعالیت بازیگری از نام «دوک موریسن» استفاده می کرد. در 1930 فورد او را به «رائول والش» برای مسیر بزرگ سفارش کرد. این بازیگر بلند قد، قوی هیکل و آرام پس از مسیر بزرگ در وسترن های کم هزینه، سریال ها و فیلم های فراموش شده ظاهر شد و نتوانست تماشاگران را مجذوب کند.

به مدت 8 سال در هشتاد فیلم ایفاگر نقش قهرمان بود . در سال 1939 فورد با انتخاب او برای نقش رینگوکید در وسترن کلاسیک دلیجان  افق دیگر را پیش روی جان وین گشود و موفقیت دلیجان نقطه عطف دوران کاری وین بود و نیروی حرکتی برای تصویر یک قهرمان که طی سال ها کیفیتی اسطوره ای یافت. جان وین بیشتر با فیلم های جان فورد بود که به یکی از مهم ترین جاذبه های فروش تاریخ سینما تبدیل شد. تصویر وین با افزایش سن و ظهور چین و چروک بر صورتش هر چه بیشتر تجسمی شد از روح یک ملت.

جان وین وقتی تفنگ به دست می گرفت و بر پشت اسب می نشست تماشاگر می دانست که از او کارهایی بر می آید که فراتر از محدودیت ها و کمبودهای عادی بشری است . در عین حال که انسانی با تمام ضعف  ها و محدویت ها باقی می  ماند. هیچ بازیگری در سینمای آمریکا مانند جان وین به ژانر وسترن هویت نداده است. همه بزرگان هالیوود از گری کوپر و کرک داگلاس تا برت لنکستر و جیمز استوارت و در سال های نزدیک تر پل نیومن و رابرت ردفورد و استیو مک کویین به قهرمانان غرب وحشی جان داده اند، اما هیچ یک از آن ها به برازندگی و استواری جان وین در دل کوههای غریب و دشت  های پهناور و آسمان های درخشان غرب جا نیفتاده اند.

جان وین با قد افراشته، چهره سوخته و نگاه تیزش با چشم اندازهای طبیعت بکر و غریب یگانه بود. او در قالب گاوچران یا کلانتر، در سیمای ششلول بند یا سوارکار ارتش، چهره جاویدان دنیای وسترن بود که گویی همان دم از دل چشمه  های پاک و صخره  های سخت برجوشیده بود.. همفری بوگارت، هنری فوندا، جیمز استوارت و کری گرانت هنرپیشه  هایی زبردست بودند و از آن جا که بازیگران ماهری بودند نقش  های وسترن را هم استادانه ایفا می کردند. اما جان وین با همه آن ها فرق داشت. او خود یکپارچه وسترن بود. جان وین سرا پا مرد غرب بود.

او نمونه مثالی یا سیمای اسطوره  ای زمین پهناور غرب شده بود. او نیاز نداشت نقش کابوی را بازی کند. درست برعکس؛ این کابوی بود که نیاز داشت از او تقلید کند تا به یک کابوی واقعی بدل شود. جان وین در نزدیک 200 فیلم ایفای نقش کرده است، اما سیمای واقعی او در وسترن است که به کمال جان می گیرد و تبلور می یابد. در پهندشت های فراخ وسترن است که او سرشار از سرزندگی و شادابی با تمام قامت در برابر آسمان قد می  کشد. غولی زیبا که از بطن طبیعت وحشی زاده می  شود، آماده، تا بر افق  ها و افلاک چیره شود. . وسترن های فورد طی سال های 1940 و 1950 فرصتی به وین داد تا عمق وسترن کلاسیک را به نمایش درآورد. به ویژه در نقش «کاپیتان ناتان بریتلس»، افسر پابه سن گذاشته و ناخشنود از بازنشسته شدن در دختری با روبان زرد نقش نتام دانسن» خشن و سازش ناپذیر در رود سرخ هاروارد هاکس نیز از ارزشی همپای اثر فورد برخوردار است. با وجود جذبه ی کمتری که این نقش داشت.

فورد در مورد او گفت: «هرگز فکر نمی کردم که او اصلاً نتواند بازی کند» اما فورد کامل ترین نقش دوران بازیگری وین، شخصیت «اتن ادواردز» شکارچی سرخپوست را در جویندگان (1956) به او پیشنهاد داد. ادواردز به خاطر عزم و اراده اش موجودی هولناک است و به دلیل ناتوانی اش در پذیرش اجتماع ترحم برانگیز. به این ترتیب او تجسمی است از دو وجه اسطوره غرب. پرسونای سینمایی جان وین نمایانگر ارزش های کشورش بود و در عین حال برای عموم تجسمی ازیک فوق میهن پرست متعصب حافظ سنت های قدیم.

آخرین فیلمش، تیرانداز(1976) اصیل ترین پایان یک دوره ی کاری بود. ششلول بندی به نام «جان برنارد بوکس» مبتلا به سرطان می کوشد روزهای پایانی عمر را در آرامش به سربرد. وین در این فیلم زوال وسترن و مبارزه ی شخصی را که سال ها درگیرش بود، به نمایش می گذاشت. جان وین از سه عمل جراحی مهم جان به در برده بود. در 1963 کبدسرطانی اش را از دست داد. در 1978 عمل جراحی قلب باز را با موفقیت پشت سر گذاشت و در 1979 معده اش را برداشتند. تا زمان مرگ او شجاعتش را حفظ کرد.

عاقبت در یک ظهر گرم تابستانی «جان وین» ، اسطوره ی سینمای کلاسیک و نماد ژانر وسترن  در11 ژوئن سال  1979 جان سپرد.

جان وین، با نزدیک به پنجاه سال فعالیت مستمر در هالیوود و حدود 146 فیلم در مقام بازیگر، و دو فیلم در مقام بازیگر/کارگردان و تهیه کننده، به نوعی رکورد دار این صنعت به حساب میآمد.

فیلم ها

خانه جلاد (1928)، سلام نظامی (1929)، مسیر بزرگ (1930)، مردان بدون زنان (1930)، فرودگاه مرکزی (1933)، زندگی جیمی دولان (1933)، بیبی فیس (1933)، مربی کالج (1933)، مستقیم به سمت کالیفرنیا (1937)، خیال گروه ها (1937)، پایان حادثه (1937)، دلیجان (1939)، شورش الگینی (1939)، سوارکاران شب (1939)، فرمان شوم (1940)، سفر طولانی به خانه (1940)، هفت گناهکار (1940)، سه چهره غرب (1940)، چوپان تپه ها (1941، سوار بلند قد (1941)، به او خیانت کرد (1941)، غارتگران (1942)، اجتماع در فرانسه (194)، درو کردن باد وحشی (1942)، پیتزبورگ (1942)، خانمی از لویزیانا (1942)، در کالیفرنیای قدیم (1942)، پرواز ببرها (1942)، ستیز گربه های وحشی (1943)، سیابیس جنگجو (1944)، بازگشت به باتان (1945)، آنان قابل چشم پوشی بودند (1945)، بدون رزرو (1946)، تیکون (1947)، فرشته و مرد خبیث (1947)، قلعه آپاچی (1945 )، رود سرخ (1948)، سه پدر خوانده (1948)، دختری با روبان زرد (1949)، شن های ایووجیما (1949)، ریوگراند (1950 )، گردش آرام (1951)، خلبانان (1951)، مرد آرام (1952 )، بیگ جیم مکلین (1952)، دردسر طی راه (1953)، جزیره ای در آسمان (1953)،هوندو (1953)، کوچه خونین (1955، فاتح (1956)، جویندگان (1956 )، بال های عقاب ها (1957)، خلبان جت (1957)، افسانه گمشدگان (1957)، بربروگیشا (1958)، ریوبراوو (1959، هاوارد هاکس)، آلامو (1960، +کارگردانی)، کومانچروها (1961)، مردی که لیبرتی والانس را کشت (1962 )، هاتاری (1962)، طولانی ترین روز (1962)، چگونه غرب تسخیر شد (1962)، صخره داناون (1963 )، مک لینتاک (1963)، دنیای سیرک (1964)، بزرگ ترین داستان عالم (1965)، در راه خطر (1965) پسران کتی الدر (1965  )، سایه ای غول آسا بیفکن (1966)، واگن جنگلی (1967، برت کندی)، الدورادو (1967)، عزم واقعی (1968)، کلاه سبزها (1968)، شکست ناپذیر (1968)، شزم(1970)، ریولوبو (1970)، بیگ جیک (1971، جرج شرمن)، کابوی ها (1972)، دزدان قطار (1973)، مارشال کاهیل (1973)، مک کیو (1974)، براینگن (1975)، روسترکاگبرن (1975)، تیرانداز (1976).

فرآوری : مسعود عجمی

بخش سینما و تلویزیون تبیان

منابع : ایسنا ، سایت بیتوته ، خبرآنلاین