آیا فضله پرندگان خانگی؛ پاک است؟

در این مقاله به طرح چند پرسش و پاسخ در رابطه با حیوانات می پردازیم:

نگهدارى حیوانات مانعى ندارد. ولى سزاوار است افراد با ایمان هدفى از آن داشته باشند؛ هر چند استفاده از زیبایى و صداى خوش آنها باشد؛ ضمن اینکه نباید این امر به اسراف کارى منتهى شود. (مکارم شیرازى، ناصر ، استفتاءات جدید، ج‌3، ص 635)

یازده چیز را از نجاسات شمردند که از جمله آنها بول و غائط است. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏1، ص 68، مسأله 83‏ (نجاسات یازده چیز است: اول: بول، دوم: غائط، سوم: منى، چهارم: مردار، پنجم: خون، ششم و هفتم: سگ و خوک، هشتم: کافر، نهم: شراب، دهم: فقّاع، یازدهم: عرق شتر نجاستخوار.)

ولی این که آیا فضله پرندگان نجس است یا خیر؟ پرندگان از این نظر به دو قسم تقسیم می شوند:

1- پرندگان حلال گوشت.

2- پرندگان حرام گوشت.

فضله پرندگان حرام گوشت نجس است اما فضله پرندگان حلال گوشت و حیوانات کوچک مثل پشه و مگس که گوشت ندارند پاک است. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏1، ص 69، مسأله 84 و 85.)

(آیت الله بهجت(ره) می فرماید: فضله پرندگان حرام گوشت نجس است اما فضله پرندگان حلال گوشت و حیوانات کوچک مثل پشه و مگس که گوشت ندارند پاک است و فضله خفّاش بنا بر احتیاط نجس است.)

البته برخی دیگر از فقها فرموده اند: بنابر احتیاط مستحب، باید از فضله پرندگان حرام گوشت اجتناب کرد، یا به پاک بودن فضله پرندگان حرام گوشت، فتوی داده اند.

در زیر این فتاوا را ملاحظه می کنید:

آیة الله اراکی (ره): فضله پرندگان حرام گوشت بنا بر اقوى‏ نجس نمى‏باشد، اگر چه احتیاط مستحبّ است که از آن اجتناب شود.

آیات عظام گلپایگانى، صافى، فاضل لنکرانی(ره): فضله پرندگان حرام گوشت پاک است (گلپایگانى، صافى: ولى خوب است احتیاطاً از آن اجتناب شود خصوصاً در خفّاش و مخصوصاً نسبت به بول آن).

آیات عظام خوئى، تبریزى، سیستانى: بول و فضله پرندگان حرام گوشت پاک و بهتر اجتناب از آنها است.

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله): فضله و بول پرندگان حلال گوشت و حرام گوشت نجس نیست ولى احتیاط مستحبّ پرهیز از حرام گوشت است مخصوصاً از بول خفّاش. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‏1، ص 69، مسأله 84 و 85. آیة الله بهجت(ره) می فرماید: فضله پرندگان حرام گوشت نجس است اما فضله پرندگان حلال گوشت و حیوانات کوچک مثل پشه و مگس که گوشت ندارند پاک است و فضله خفّاش بنا بر احتیاط نجس است.)

آیا فضله پرندگان حرام گوشت؛ مانند کلاغ و زاغ و عقاب و طوطى نجس است؟

آیة الله خامنه ای(دام ظله): فضله پرندگان حرام گوشت نجس نیست. (أجوبة الاستفتاءات (بالفارسیة)، ص: 54، س 279)

در اسلام، از آزار و اذیت حیوانات و کشتن بی دلیل آنها (مخصوصا نسبت به حیوانات غیر موذی)، نهی شده است و این عمل، از زشت ترین گناهان شمرده شده است.

لذا توصیه می شود به در گاه الهی توبه نموده و از او طلب آمرزش نمایید. اما اینکه آیا کفاره ای نسبت به این عمل بر شما واجب هست یا نه، باید گفت، هر چند در این موضوع کفاره ای بر شما واجب نمی باشد، اما بهتر است بابت کشتن کبوتر مقداری صدقه دهید.

شرح پاسخ:

همانطور که گفتیم در اسلام، از آزار و اذیت حیوانات و کشتن بی دلیل آنها( مخصوصا نسبت به حیوانات غیر موذی)، نهی شده است حتی در روایتی از امام صادق (علیه السلام)، این عمل، از زشت ترین گناهان شمرده شده است. (شیخ حر عاملی،وسائل‏الشیعة، ج 12، ص 5، ح 1549)

حضرت آیة الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) در پاسخ به سۆال مشابهی فرموده اند:

آزار حیواناتی که وجود آنها ضرری برای انسان ندارد، جایز نیست و حتی در حیوانات موذی و مضرّ هرچند کشتن آنها جایز است، حرمت آزار خالی از وجه نیست.

در هر حال، پشیمان شدن از این کردار  نشان از پاکی وجدان است. البته باید به درگاه الهی توبه نموده و از او طلب آمرزش کرد.

اما در ارتباط با اینکه آیا کفاره ای نسبت به این عمل، واجب می شود یا نه؟ نظر شما را به حدیثی در این باره جلب می نماییم:

فردی به نام ابا حمزه، کبوتران نوه اش را از روی غضب سر می برد و گویا بعدها از این عمل خویش پشیمان شده و شرح این واقعه را در سفری که به مکه داشته برای امام باقر (علیه السلام) بیان می کند. امام به او می فرمایند:

"اى ابا حمزه، کار زشتی انجام دادی، نمی دانى که چون اهل زمین بچه‏هاى ما را به بازى گیرند، با بال زدن کبوتر، زیان از آنها دفع می شود و نیز اینکه کبوتران در پایان شب، ما را به نماز آگاهى می دهند. از هر کدامشان یک دینار طلا صدقه بده زیرا از روی خشم آنها را کشتى."  (وسائل‏الشیعة، ج11، ص521، ح 15431)

البته علما، از جمله مرحوم مجلسی و صاحب وسائل الشیعه، امر به پرداخت صدقه در این حدیث را حمل بر استحباب می نمایند. (بحار الانوار، ج62، ص 15) بنابر این هر چند در این موضوع، کفاره ای واجب نمی باشد، اما بهتر است بابت کشتن کبوتر مقداری صدقه دهید.

در پایان، نظر شما را به دو استفتاء دیگر در همین موضوع جلب می نماییم:

جواب: دیه ندارد و لکن این گونه اذیت به حیوانات، ظلم است و مکافات آن عذاب اخروى است. (گلپایگانى، سید محمد رضا موسوى، مجمع المسائل، ج‌3، ص 278)

جواب: چنانچه شخص از گناهى که کرده توبه کند مورد عفو قرار مى‌گیرد لکن اگر مال دیگرى را تلف کرده باید صاحب مال را راضى کند و حقّ او را اداء کند یا از او حلالیت بگیرد، و اللّه العالم. (تبریزى، جواد، استفتاءات جدید ج‌2، ص 227)

منابع:

سایت اسلام کوئیست

استفتائات جدید جواد تبریزى (ره)، ج‌2

بحار الانوار، ج62

وسائل‏الشیعة، ج11