سلسله گیاهان

نخستین گیاهان حقیقی «دوزیستان» بودند. این گیاهان اولیه، مانند دوزیستان جهان جانوری، می توانستند روی خشکی ادامه ی حیات دهند، اما برای باروری یا تولید مثل جنسی به رطوبت خارجی نیاز داشتند. آن ها به وسیله ی هاگ ها تکثیر غیر جنسی نیز داشتند.

امروز نمایندگان باقی مانده ی این گروه باستانی، گروهی کثیر از گیاهان ریز به نام خزه ها هستند. این گروه شامل خزه های آشنا و علف جگری ها و علف شاخی هاست که کمتر شناخته شده اند.

این گیاهان فاقد ریشه، ساقه، و برگ حقیقی هستند و پوشش مومی (کوتیکول) برای جلوگیری از خشک شدن بافت هایشان ندارند. فقط تعداد انگشت شماری از خزه ای ها هستند که ارتفاعشان از چند سانتی متر بیشتر می شود، و اکثر آن ها در مکان های مرطوب یا خیس روی زمین می خزند.

نخستین گیاهان آوندی در سنگواره هایی به قدمت حدود 405 میلیون تا 410 میلیون سال پیش، دیده شده اند. بافت آوندی آن ها شامل یک ستون محکم مرکزی است که آب و عناصر غذایی ضروری را درون گیاه هدایت می کند و در ضمن گیاه را استوار نگه می دارد. به بیان دقیق تر، آب از میان یک شبکه ی سخت پشتیبان، متشکل از یاخته های مرده به نام آوند چوبی عبور می کند، در حالی که غذا از میان آبکشی از یاخته های زنده به نام آوند آبکش می گذرد.

گیاهان آوندی برای لنگر کردن خودشان به خاک و گرفتن رطوبت و عناصر غذایی غیر آلی از آن، ریشه های حقیقی دارند. یک یا چند ساقه، اندام های فتوسنتزی اصلی، یعنی برگ ها، را حمایت می کنند. یک کوتیکول مومی اندام های بالای سطح زمین را می پوشاند تا به محافظت گیاه از خشک شدن کمک کند.

این گیاهان آوندی اولیه مانند خزه ای های بی دانه بوده و برای باروری متکی به آب بودند. از جمله نمایندگان امروزی این گروه «سنگواره های زنده ای» چون دم اسبیان، پنجه گرگیان و سرخس ها هستند.

دم اسبیان	پنجه گرگیان	سرخس ها

خزه ها، دم اسبیان، و سرخس های عظیم  حدود 350 میلیون سال پیش ظهور نخسیتن جانوران مهره دار خشکی خوشامد گفتند. حدود 100 میلیون سال بعد، دایناسورها در جنگل های سرخس های نخلی و مخروطیان ابتدایی ( نخستین گیاهان دانه دار جهان) جولان می دادند.

دانشمندان معتقدند نخستین گیاهان گلدار یا نهاندانگان تا زمانی در دوره ی کرتاسه، یعنی حدود 127 میلیون سال پیش، پدیدار نشدند.

نهاندانگان اولیه شامل درختان راش، انجیر، و ماگنولیا و نیز بسیاری گونه های دیگر بودند که طی زمان ناپدید شده اند. شکوفایی بزرگ تر نهاندگان حدود 100 میلیون سال پیش رخ داد. و تعجبی ندارند که گونه های متعدد جدیدی از حشرات نیز در همان زمان به وجود آمدند. در آن هنگام نیز مثل حالا، اکثر گیاهان گلدار برای گرده افشانی یا باروری گل هایشان به حشرات وابسته بودند. نهاندانگان نیز با گل هایی به رنگ های خیره کننده و عطرها و شهدهایشان این حشرات «دلداده» را به سوی خود جذب می کردند.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: یگانه داودی