اقدامات مهم امام علی (علیه السلام) پس از فتنه جمل
جنگ جمل یکی از مهم ترین جنگ های مسلمانان پس از پیامبر اکرم به شمار می رود همان طوری که می دانید اولین جنگی است که طی آن دو گروه از مسلمانان رو در روی یک دیگر صف آرایی کردندن و به جنگ برادران دینی خود رفتند.
آتش این جنگ را دو نفر از بزرگترین صحابه های پیامبر اکرم به نام طلحه و زبیر برافروختند آنها به علت طمع های زیادی که به حکومت کردن داشتند وقتی پس از بیعت با امیرالمومنین علیه السلام دیدن که نه قدرتی به آنها رسید و نه پول و حکم رانی منطقه ای بسیار ناراحت شدند و به بهانه به جای آوردن حج عمره تصمیم گرفتند از شهر خود خارج شوند و به مکه بروند آنها سپاهی دست و پا کردند و در نهایت کار به جگ جمل رسید.
امیرالمومنین علیه السلام با آنکه خود را ذی حق می دانستند اما پس از پیروزی در جنگ دست به چند کار بزرگوارانه زدند:
اعلام عفو عمومی همه پیمان شکنان: در جنگ جمل بسیار از مردم بصره که تحت فرمان یکی از فرماندهان امیرالمومنین علیه السلام بودند نقص پیمان کردند و سپاه پیمان شکنان جمل را یاری کردند. امیرالمومنین علیه السلام به محض خاتمه یافتن جنگ، تمام پیمان شکنان و مردن بصره را عفو عمومی کردند و دستور دادند که هیچ کس نه تنها حق کشتن آنها را ندارد بلکه بی حرمتی و نسبت به آنها هم مجاز نیستند. هدف امیرالمومنین علیه السلام در جنگ تنها هدایت و اتمام حجت با دشمنان و مخالفان بود چنان چه در تاریخ آمده است که امیرالمومنین علیه السلام هیچ گاه در جنگی آغاز کننده جنگ نبودند و ابتدا مردم را نصیحت می کردند. عبدالله زبیر را نزد آن حضرت آوردند (همان طور که در تاریخ آمده بسیاری از مورخان و اسلام شناسان علت انحراف صحابه بزرگ پیامبر «زبیر» را فرزند او دانسته اند) برخی گفتند او را بکشید و یا اسیر کنید. اما امیرالمومنین علیه السلام جمله بسیار زیبایی فرمودند ایشان تاکید کردند "من تمام عالم را امان دادم" عبدالله زبیر را هم آزاد کنید.
سفارشات اخلاقی: امیرالمومنین علیه السلام بلافاصله پس از اتمام جنگ فرمایشاتی را به سپاه خود ایراد کردند، به آنها فرمودند:
فراریان را تعقیب نکنید،
زخمی ها را نکشید،
اسیران را به قتل نرسانید،
هرکس در خانه اش را ببند در امان است،
هرکس سلاحش را بر روی زمین قرار داد در امان است و هیچ اموالی ار از او به غنیمت نگیرید.
به محض اینکه شتر عایشه کشته شد حضرت به محمد ابن ابی بکر (از محارم عایشه) فرمان دادند که او را با احترام ویژه به خانه یکی از بزرگان بصره ببرند این نهایت بزرگواری امیرالمومنین علیه السلام را نشان می دهد که با عایشه که از مسببان اصلی شوراندن مردم علیه حضرت علی در جنگ جمل به شمار می رود، را با احترام و اکرام، آن هم به خانه یکی از بزرگان شهر بصره به نام عبدالله بن خلف خزاعی ببرند
ابراز ناراحتی امیرالمومنین علیه السلام در بالای سر جنازه های دشمن: یکی از نکات مهم و قابل تامل پس از جنگ جمل این است که وقتی امیرالمومنین علیه السلام در بالای سر جنازه های دشمن می رسید افسوس می خوردند که چرا آنها نصیحت های قبل از جنگ ایشان را گوش نکردند و خود را به کشتن دادند بالای هر جنازه ای که می رسیدند اگر فضیلتی از او سراغ داشتند اعلام می کردند امیرالمومنین علیه السلام وقتی بالای سر جنازه طلحه (از بزرگانی که سپاه جمل را علیه سپاه امیرالمومنین علیه السلام شوراند) و عبدالرحمان ابن عتاب ابن اُسَید رسیدند این چنین فرمودند:
«لقد اصبح ابو محمد بهذا لمکان غریبا اما و الله لقد کنت اکره ان تکون قریش قتلی تحت بطون الکواکب »[نهج البلاغه ، کلام 219]
«بی گمان ابو محمد در اینجا غریب مانده است آگاه باشید به خدا سوگند بی زار بودم از اینکه کشته قریش زیر تابش ستاره گان افتاده باشند »
(ابو محمد کنیه طلحه می باشد در عرب رسم است کنیه را برای احترام گذاشتن به فرد خطاب می کنند از این مطلب این نگته بر می آید که حتی باید از دشمنت هم با احترام یاد کنید ).
حتی در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید آمده است که حضرت بالای سر طلحه ایستادند و فرمودند ای ابو محمد برای من سخت است که تو را خاک آلود زیر ستارگان در این سرزمین ببینم آن هم پس از این همه جهادت ها در راه خدا و دفاع هایت از رسول خدا. در برخی از منابع آمده است که حضرت بر سر جنازه طلحه گریستند حضرت نسبت به همه کشته شده ها ابراز ناراحتی می کردند و می گریستند می می فرمودند ای کاش بیست سال پیش از این مرده بودم.
امیرالمومنین علیه السلام بلا فاصله پس از اتمام جنگ فرمایشاتی را به سپاه خود ایراد کردند، به آنها فرمودند: فراریان را تعقیب نکنید، زخمی ها را نکشید، اسیران را به قتل نرسانید، هرکس در خانه اش را ببند در امان است، هرکس سلاحش را بر روی زمین قرار داد در امان است و هیچ اموالی ار از او به غنیمت نگیرید
نماز خواندن امیرالمومنین علیه السلامبر سر جنازه های دشمن: یکی از مواردی که بزرگواری بسیا ایشان را می رساند این مطلب است که امام بر جنازه های خود و دشمنان نماز خواندند و همه را دفن کردند. در تاریخ آمده است که این کار سه روز به طول انجامید. این کار ایشان احترام بی حد و حصر ایشان را به کشته های مسلمانان چه موافق و چه مخالف خود را نشان می دهد.
رفتار بسیار محترمانه امیرالمومنین علیه السلام با عایشه: به محض اینکه شتر عایشه کشته شد، حضرت به محمد ابن ابی بکر (از محارم عایشه) فرمان دادند که او را با احترام ویژه به خانه یکی از بزرگان بصره ببرند این نهایت بزرگواری امیرالمومنین علیه السلام را نشان می دهد که با عایشه که از مسببان اصلی شوراندن مردم علیه حضرت علی در جنگ جمل به شمار می رود، را با احترام و اکرام، آن هم به خانه یکی از بزرگان شهر بصره به نام عبدالله بن خلف خزاعی ببرند اگر چه کاری که عایشه کاری که در حق امیرالمومنین علیه السلام کرده بود در حد و اندازه خود او کوچک بود، اما امیرالمومنین علیه السلام هم کاری کردند که در شان مقام والای امیرالمومنینی ایشان می باشد. ایشان حتی یک مورد بی احترامی به عایشه نکردند و شانیت همسر پیامبر را از بین نبردند.
دیدار امیرالمومنین علیه السلام از عایشه چند روز پس از اتمام جنگ جمل
پس از گذشت چند روز از جنگ جمل حضرت با تعدادی از اصحاب نزد عایشه رفتند تا حال او را جویا شوند، همسر صاحب خانه (صفیه) به حضرت بی احترامی کرد فردی از قبیله بنی ازدی پس از دیدن چند مورد بی احترامی از این زن، قصد بی حرمتی به او را داشت اما حضرت او را از این کار منع کردند و سفارشاتی را راجع به حفظ حرمت زنان بیان داشتند.
زهره لطیفی
بخش نهج البلاغه تبیان
