مشورت با زنان؟!! اصلاً ...

امام على علیه‏السلام به‏طور مطلق، مشورت با زنان را تحریم نكرده بلكه مشورت با زنانى را كه افكارى خام و ناپخته دارند، رد كرده‏است؛ همان‏گونه كه از مشورت با انسان‏هاى ترسو، دروغ‏گو، بخیل، سبك‏مغز و نادان نهى فرموده‏است

در جامعه امروزی یکی از مسائلی که بسیار در اذهان نقش بسته و زنان به عنوان ایرادی بر سخن امام علی علیه السلام در نهج البلاغه وارد می کنند این است که می گویند امام مردان را از مشورت با زنان باز داشته و به آنها توصیه کرده که از این کار خودداری کنند، لذا در این مجال بر آن آمدیم که این شبهه را از اذهان پاک کنیم ولی قبل از این‏كه به این بحث بپردازیم، لازم‏است نكاتى چند دراین‏باره ذكركنیم تا فردى كه امروز نهج‏البلاغه را مى‏خواند، در حال و هواى آن روزگار قرار گیرد و نسبت به فضاى آن زمان بیگانه نباشد زیرا عدمِ آگاهى به عصرى كه آن سخنان، در آن بیان شده، انسان را به كج‏فهمى و عدم درك صحیح مى‏رساند و گمان و بدفهمى خود را به گردن اسلام و مربّیان معصوم علیهم‏السلام آن مى‏اندازد.

1ـ نهج‏البلاغه كتابى نیست كه در عصر امام على علیه‏السلام تدوین شده باشد، بلكه گلچینى از سخنان آن حضرت است كه بعدا توسط ادیب، فقیه و شاعر بزرگ، ابوالحسن محمد بن حسین معروف به «سید رضى» ـ رضوان‏اللّه‏ علیه ـ از كتب و نوشته‏هاى گوناگون گردآورى شد كه با پنج پشت به امام موسى بن جعفر علیهماالسلام مى‏رسد و از امام هفتم تا امیرالمۆمنین علیهم‏السلام چهار نسل فاصله وجود دارد. شاید اگر همه بیانات آن حضرت، با یادآورى واقعه‏ها و زمینه‏ى گفتار امام علیه‏السلام تدوین مى‏گردید، برداشت ما از نهج‏البلاغه بهتر و عالى‏تر از امروز مى‏بود. وقتى به اصطلاح «شأن نزول» بیانات آن حضرت روشن نباشد، فهم و درك صحیح مانسبت به آن دچار نقصان مى‏شود.

2ـ تغییر یا گسترش معناى واژه‏هایى كه از چهارده قرن پیش تاكنون در نهج‏البلاغه موجود است، نكته‏ى دیگرى است كه بر فهم درست ما تأثیر مى‏گذارد و باید در این بُعد دقّت نمود تا برداشتى بر خلافِ نظر آن حضرت نداشته باشیم.

3ـ شرایط امروز با شرایط آن‏زمان بسیار تفاوت كرده‏است؛ امروزه با پیشرفت علوم و رشته‏هاى متعدّد علمى مواجهیم. از همه مهم‏تر، زن عربِ بادیه‏نشین كه چیزى از خواندن و نوشتن نمى‏دانست، و شیر شتر و گوسفند مى‏دوخت، پشم مى‏ریسید و نان مى‏پخت و... با زن صاحب نظر، كارشناس و متخصّص امروزى كه توانسته به كسب علم بپردازد و بر توسعه‏ى آن بیفزاید، بطور مسلّم، فرق مى‏كند. بهتر است بگوییم در بسیارى از موارد، چه از لحاظ شغلى و فرهنگى و... با آن‏روزگار تفاوت دارد و شاید بتوان گفت موضوعااز زن بودن در آن جامعه، خارج شده‏است.

4ـ هر منطقه و كشورى داراى فرهنگ خاصِّ خود است؛ فرهنگ ایران آن زمان با فرهنگ عرب دوره‏ى جاهلیّت نیز بدون تفاوت نبود تا چه برسد به فرهنگ امروزىِ ما. شاید امروزه نیز از جهت‏هاى مختلف، جوامع اسلامى، فرهنگ حاكم بر زنانشان با یكدیگر همگون نباشد.

لذا اگر بخواهیم در باره‏ى این بحث مطلبى را ارائه دهیم، توجه به نكات فوق براى ما امرى حتمى و ضرورى است.

اما در پاسخ این شبهه باید گفت:

اگر حضرت امیر علیه‏السلام در آن زمان، فرزندش را به پرهیز از مشورت با زنان سفارش مى‏فرماید، زنان جامعه‏ى آن روز را در نظر گرفته كه كمتر با سواد و قرآن‏خوان، و بیشتر بادیه‏نشین و ناآگاه بوده‏اند و فقط به پرورش فرزند، اعمال خاصى مثلِ دوختن شیر، گاو و گوسفنددارى و خانه‏دارى و... مى‏پرداختند. زن آن‏چنانى از مسایل مختلف چه مى‏دانسته كه مشاور هم باشد! و الاّ اگر زن فهیم و آگاهى وجود داشت، پرهیز از مشورت با زن معنا نداشت.

یكى از زنان امام حسن علیه‏السلام جَعده دختر اشعث بن قیس دشمن منافق صفت امام على علیه‏السلام است كه با زهر، شوهر معصوم خود را مسموم كرد تا به مال و منال رسد، به دربار معاویه روَد و همسر یزید گردد.

بطور حتم، مشورت با زنانى مثل حضرت فاطمه علیهاالسلام و حضرت خدیجه علیهاالسلام و...عامل رستگارى، و با زنانى مثل جعده عامل ذلّت و خوارى است.

قبلاً نیز ذكر كردیم كه بهره‏ورى از علمِ متخصّص چه زن باشد چه مرد، اشكال ندارد و باعث رشد و تعالى مى‏گردد كه از تكرار آن پرهیز مى‏كنیم. امام على علیه‏السلام مى‏فرماید:

وَ إِیّاكَ وَ مُشاوَرَةَ النِّساءِ فَإِنَّ رَأْیَهُنَّ إِلى أَفْنٍ وَ عَزْمَهُنَّ إِلى وَهْنٍ: از مشورت با زنان بپرهیز، زیرا رأى و نظرشان، بى‏مایه، و تصمیم‏شان سست و بى اراده‏است(نهج‏البلاغه صبحى صالح/ نامه31)

علاوه بر نكات فوق، امام علیه‏السلام علّت عدم مشورت با زنان را نیز بیان فرموده كه قابل تأمّل‏است و مى‏شود برداشت كرد كه اگر عزم و تصمیم سست و ضعیفى نداشتند، و نظرشان بى‏مایه نبود، مى‏شود طرف مشورت قرارگیرند.

امروزه بانوان كارشناس و داراى مدارج علمى دكترا و... كه دیدگاه قوىِ علمى دارند، مانند مردانِ داراى همان تخصص، در جامعه تأثیرگذار مى‏باشند.

بنابراین:

امام على علیه‏السلام به‏طور مطلق، مشورت با زنان را تحریم نكرده بلكه مشورت با زنانى را كه افكارى خام و ناپخته دارند، رد كرده‏است؛ همان‏گونه كه از مشورت با انسان‏هاى ترسو، دروغ‏گو، بخیل، سبك‏مغز و نادان نهى فرموده‏است( به بحث «لا تُشاوِر هۆُلاء» در كتاب «میزان‏الحكمة»، ج 5، ص 213 و 214، مراجعه شود.)

هم‏چنین براى مشورت با زنان، حدیثى مانند حدیث بالا داریم كه از وصایاى امام علیه‏السلام به فرزندش امام حسن مجتبى علیه‏السلام است، و در آن آمده:

وَ إِیّاكَ وَ مُشاوَرَةَ النِّساءِ اِلاّ جَرَّبتَ بِكمالٍ( همان، ص 213)

از مشورت با زنان برحذر باش، مگر این‏كه كمالى را در آن‏ها تجربه كرده‏باشى.

روشن است منظور امام علیه‏السلام زنان كارشناس و آزموده شده از لحاظ درایت و اندیشه را استثنا فرموده‏است.

منبع: زن در نهج البلاغه، نصرت‏الله جمالى