نظر حضرت رضا درباره مشورت
اصولا هیچ پشتیبان و تكیهگاهى همچون مشورت نیست. زیرا مشورت عین هدایت است. معمولا افرادى كه كارهاى خود را با مشورت انجام مىدهند، كمتر گرفتار لغزش مىشوند زیرا (بهره جستن از) عقلها و تجارب و دیدگاههاى دیگران، آنها را پخته و كم عیب مىگرداند و از لغزشهاى فاحش مصون مىدارد. به عكس كسانى كه گرفتار استبداد راى هستند و خود را از راهنمایى دیگران بىنیاز مىدانند، هرچند از نظر فكرى نیرومند باشند، غالبا گرفتار لغزش و اشتباه خواهند شد.
امام رضا میفرمایند:
الامام الرضا (علیه السلام) لما ذكر عنده ابوه - كان عقله لا توازى به العقول وربما شاور الاسود من سودانه، فقیل له: تشاور مثل هذا؟ فقال: ان الله تبارك وتعالى ربما فتح على لسانه. (1)
حسن بن جهم گوید: جمعى در خدمت امام رضا (علیه السلام) بودیم. ایشان یادى از پدر بزرگوارش نمود و فرمود با اینكه عقل او بر تمام مردم مزیت داشت و هیچ عقل با او برابرى نمىكرد، با این وصف در بسیارى از اوقات با یكى از غلامان سیاه پوست خود مشورت مىكرد.
به آن حضرت گفته شد: آیا با چنین كسى مشورت مىكنى؟!
در پاسخ فرمود: چه بسا خداى تبارك و تعالى مشكل را به زبان چنین شخصى برطرف كند. بسیارى اوقات درباره مزرعه یا باغ آن حضرت را راهنمایى مىكردند و آن حضرت به آن عمل مىنمود.
عن معمربن خلاد، قال: هلك مولى لابى الحسن الرضا (علیه السلام) یقال له سعد، فقال: ((اشر على برجل له فضل وامانة)) فقلت: انا اشیر علیك؟! فقال: شبه المغضب: ان رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم) كان یستشیر اصحابه ثم یعزم على ما یرید. (2)
((معمربن خلاد)) گوید: یكى از غلامان امام رضا (علیه السلام) به نام ((سهر)) وفات یافت. امام (علیه السلام) به معمر فرمود: شخص بافضیلت و امانتدارى را به من معرفى كن.
((معمر)) گوید: در پاسخ گفتم: من كسى را به شما معرفى كنم؟!
حضرت با حالت شبیه شخصى غضبناك فرمود: پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) با یارانش مشورت مىكرد و بعد درباره آنچه كه مىخواست، تصمیم مىگرفت.
عن ابى الحسن الرضا (علیه السلام) عن ابائه عن على (علیهم السلام) قال: قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم) یا على لا تشاورن جبانا فانه یضیق علیك المخرج ولا تشاورن بخیلا فانه یقصر بك عن غایتك ولاتشاورن حریصا فانه یزین لك شرها (شرهما) واعلم ان الجبن والبخل والحرص غریزة یجمعها سوء الظن. (3)
((امام هشتم (علیه السلام) از پدارنش و ایشان از حضرت على (علیه السلام) روایت كردهاند: كه رسول اكرم (صلى الله علیه و آله و سلم) خطاب به حضرت على (علیه السلام) فرمود: با فرد ترسو مشورت نكن، زیرا راه گشایش و آسانى امور را برایت تنگ مىكند و بدین وسیله تو را از انجام كارهاى مهم باز مىدارد، با فرد بخیل مشورت نكن، زیرا تو را از هدفت (كه كمك به دیگران است) باز مىدارد. با فرد حریص مشورت نكن، زیرا او براى جمع آورى ثروت یا كسب مقام، ستمگرى را در نظرت جلوه مىدهد. بدان كه ترس و بخل و حرص نهادهایى هستند كه ریشه آنها بدبینى به خداوند است.
عن على بن موسى الرضا (علیه السلام): عن ابیه عن ابائه عن رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلم):
قال: ما من قوم كانت لهم مشورة فحضر معهم من اسمه محمد و (او حامد او محمود او) احمد فادخلوه فى مشورتهم الا خیرلهم. (4)
امام رضا (علیه السلام) فرمود: رسول اكرم (صلى الله علیه و آله و سلم) فرموده است:
هر گروهى كه امورات خود را با مشورت اصلاح كنند و بین آن گروه نام ((محمد))، ((حامد)) و ((محمود))، ((احمد)) باشد، در صورتى كه گروه مشورت كننده به احترام این نام راى و نظر آنها را در تصمیم گیرى خود وارد نماید، سرانجام كارشان به خیر و موفقیت منتهى خواهد شد.
1- وسائل الشیعه، جلد 2، ص 208 - محاسن برقى، ص 602
2- محاسن برقى، ص 601
3- بحارالانوار، جلد 75، ص 99 - وسائل الشیعه، جلد 8، ص 429 - من لایحضره الفقیه، جلد 4، ص 409 - علل الشرایع، جلد 2، ص 246 - خصال، جلد 1، ص 102
4- عیون اخبار الرضا، جلد 2، ص 29 - تفسیر قرطبى، جلد 3، ص 1493 - بحارالانوار، جلد 75، ص 91 و 98 و 254
بخش حریم رضوی